(VOV5) - Kèn còn gọi là phàn tỵ là một trong những loại nhạc cụ gắn liền với đời sống văn hoá tinh thần của người Dao đỏ. Người Dao đỏ chỉ sử dụng kèn trong lễ cưới xin và lễ cấp sắc 12 đèn mà không sử dụng kèn trong các lễ hội, ma chay như nhiều dân tộc khác. Họ quan niệm tiếng kèn là niềm vui, niềm hạnh phúc lứa đôi.
Tiếng kèn trong ngày cưới - ngày hạnh phúc nhất của những chàng trai cô gái Dao càng thêm phần ý nghĩa. Ảnh: Hoàng Hà
Nghe nội dung chi tiết tại đây:
Nếu thiếu đi tiếng kèn, ngày cưới của người Dao đỏ sẽ mất vui. Khi tiếng kèn cất lên, người dân biết hôm nay là ngày vui của gia đình và cũng là ngày vui của cả bản. Tiếng kèn là sự báo hiệu của hạnh phúc lứa đôi. Khi nghe tiếng khèn, trong lòng ai cũng thấy phấn chấn, vui cùng niềm vui của chủ nhà. Bà Triệu Thị Nhậy, ở xã Phúc Lợi, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, cho biết: Người Dao đỏ chỉ sử dụng kèn ở hai việc đó là lễ cưới và lễ cấp sắc 12 đèn. Tuy nhiên lễ cấp sắc 12 đèn ngày nay rất ít gia đình tổ chức bởi sự tốn kếm,mất nhiêu thời gian. Vì vậy, mỗi khi tiếng kèn vang lên ai cũng cảm thấy xốn xang, hạnh phúc, nhât là những đôi bạn trẻ. Đây là nét văn hoá rất độc đáo và riêng có của người Dao đỏ. Tiếng kèn là nét văn hoá đặc trưng của Dao mà các dân tộc khác không có được.
Người Dao đỏ có câu: “Sống kèn trống, chết đèn dầu”, điều này cho thấy rõ vai trò của kèn trong đời sống của họ. Vì thế, tiếng kèn trong ngày cưới, ngày hạnh phúc nhất của những chàng trai cô gái Dao, càng thêm phần ý nghĩa. Trong lễ cưới của người Dao đỏ kèn được sử dụng vào từng thời điểm khác nhau. Vì thế điệu thổi cũng phải tương ứng với bối cảnh của nó. Như điệu kèn đầu tiên trong lễ rước dâu được thổi dài hơi hơn với tiết tấu vui nhộn thể hiện được tình cảm quý mến của gia đình nhà trai khi cô dâu cùng đoàn đưa dâu của nhà gái về đến nhà chồng.
Tiếng kèn như thay lời cô dâu cảm ơn cha mẹ đã có công sinh thành, nuôi nấng, dạy dỗ con gái để trở thành người vợ hiền dâu thảo khi bước chân về nhà chồng. Ảnh: Hoàng Hà - VNE
Từ tiếng kèn đầu tiên báo hiệu cô dâu về nhà chồng, trong suốt lễ cưới kèn tiếp tục được thổi 8 lần nữa với các giai điệu khác nhau như: điệu kèn rước dâu vào nhà chồng ; điệu kèn cô dâu chú dể làm lễ bái đường; điệu cảm ơn tấm lòng cha mẹ hai bên; điệu chào đón khách quý và tiễn đoàn đưa dâu khi kết thúc lễ cưới… Nhưng hay và ý nghĩa hơn cả là điệu thổi dành cho cha mẹ hai bên. Tiếng kèn được thổi với tiết tấu chậm rãi, nghe cảm nhận rõ sự trầm lắng, có chút buồn của người con gái sắp phải xa nơi mình sinh ra, lớn lên để đến nhà chồng. Tiếng kèn này cũng như thay lời cô dâu cảm ơn cha mẹ đã có công sinh thành, nuôi nấng, dạy dỗ con gái để trở thành người vợ hiền dâu thảo khi bước chân về nhà chồng.
Hòa cùng kèn còn có trống, chiêng và chũm chọe. Kèn trong lễ cưới người Dao đỏ được thổi theo giờ ăn trưa, ăn tối, ăn sáng và thổi đón chào khách đến chia vui cùng gia đình. Người ta thường thổi một bài kéo dài năm đến bảy phút.
Kèn có cấu tạo khá đơn giản gồm bốn phần: Miệng kèn, cổ kèn, thân kèn và loa kèn. Trên thân kèn đục 7 lỗ tương đương cho 7 thanh âm cao thấp khi thổi. Nghệ nhân Triệu Quý Kim, ở thôn 2 Túc, xã Phúc Lợi, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, người có kinh nghiệm 16 năm thổi kèn, cho biết: Học thổi phạn tỳ không khó, nhưng quan trọng hơn cả người học thổi kèn phải hiểu dược nội dung từng giai điệu, giai điệu đó thổi ở bối cảnh nào, nếu chúng ta thổi không đúng, coi như người đó chưa hiểu về văn hoá sử dụng kèn.Vì vậy người bắt đầu học thổi kèn ngay từ đầu phải phân biệt được giai điệu đó thổi ở bối cảnh nào cho đúng.
Xã hội ngày một phát triển, cuộc sống của người Dao đỏ cũng có nhiều đổi thay cho phù hợp. Tuy nhiên những gì thuộc về truyền thống, về văn hoá thì người Dao đỏ vẫn giữ gìn. Từ thế hệ này sang thế hệ khác, trong đám cưới, lễ cấp sắc của người Dao đỏ, chiếc kèn vẫn là loại nhạc cụ chính. Tiếng kèn chính là niềm mong ước về tình yêu, hạnh phúc lứa đôi sẽ bền chặt mãi mãi./.