Ngày 28/7/2019, đánh dấu kỷ niệm 24 năm ngày Việt Nam chính thức gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Sau hơn 2 thập kỷ hội nhập với khu vực, Việt Nam đã trở thành một trong những thành viên chủ động, tích cực, có trách nhiệm, ảnh hưởng lớn đến cấu trúc thống nhất của ASEAN cũng như duy trì hòa bình, thịnh vượng ở khu vực, xây dựng ASEAN trở thành một Cộng đồng chung hoàn thiện, lấy người dân làm trung tâm.

“Thái Lan từ lâu đã nhận ra rằng ASEAN sẽ không thể trọn vẹn nếu không có thêm các thành viên khác ở khu vực Đông Nam Á. Khi Việt Nam được kết nạp vào ASEAN sẽ giúp cho khu vực của chúng ta trở nên mạnh hơn, nhiều động lực để phát triển hơn”

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Hoài Trung. - Ảnh: VOV

Đó là nhận xét của ông Phacha Kunakasem, Ngoại trưởng Thái Lan khi đó, đưa ra vào thời điểm Việt Nam chính thức được kết nạp vào ASEAN năm 1995 tại Brunei. 

Bước đột phá trong tiến trình hội nhập

Tham gia ASEAN là bước đột phá trong tiến trình hội nhập của đất nước, mở cánh cửa phá vỡ bao vây cấm vận và hội nhập vào khu vực và quốc tế. Nhìn nhận lại quyết định của Việt Nam khi gia nhập ASEAN vào thời điểm đó, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung cho rằng: Khi chúng ta bước vào quá trình đổi mới, một đánh giá rất lớn là chúng ta cần phải tạo một điều kiện quốc tế thuận lợi nhất, nhất là vấn đề hòa bình và hợp tác để tập trung vào phát triển kinh tế xã hội. Điều này đã được thể hiện trong Nghị quyết đại hội 6 và Đại hội 7 của Đảng và trong Nghị quyết 13 của Bộ chính trị năm 1988. Trong khuôn khổ, việc thúc đẩy quan hệ hữu nghị hợp tác với các nước láng giềng trong khu vực Đông Nam Á có vai trò quan trọng nhằm thực hiện đường lối đó

24 năm đánh dấu một chặng đường dài của Việt Nam trong quá trình hội nhập khu vực. Ít ai có thể hình dung được một Việt Nam đã từng trăn trở với suy nghĩ “hòa nhập” hay sẽ bị “hòa tan” hơn 2 thập kỷ trước đây lại có thể đóng vai trò chủ động, tích cực trong ASEAN như hiện nay.

Ngay sau khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy ASEAN kết nạp các nước Campuchia, Lào và Myanmar, nỗ lực thực hiện giấc mơ về một đại gia đình ASEAN gồm 10 quốc gia thành viên. Từ một nước đến sau trong sân chơi ASEAN, Việt Nam đang trở thành một trong những quốc gia đi đầu đóng góp vào sự phát triển của hiệp hội. Việc cùng các nước thành viên chủ động “lái” ASEAN đi đúng hướng là đóng góp lớn nhất của Việt Nam. Cựu đại sứ New Zealand Haike Manning, một trong những thành viên đối tác lớn của ASEAN cho rằng, Việt Nam là một thành viên quan trọng của ASEAN: Việt Nam là một thành viên rất quan trọng của ASEAN, tạo ra một khu vực ASEAN năng động và thịnh vượng. ASEAN đang thu hút sự quan tâm của các nước lớn và chúng tôi coi trọng quan hệ với ASEAN. New Zealand đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với ASEAN, thể hiện cam kết của chúng tôi đối với sự thịnh vượng của các quốc gia trong khu vực”. 

Tạo đà hội nhập, nâng tầm vị thế

Ngược lại, quá trình tham gia ASEAN cũng đã mang lại cho Việt Nam nhiều lợi ích quan trọng và thiết thực. ASEAN là sân chơi đầu tiên để Việt Nam nâng cao năng lực hội nhập quốc tế, tạo chuyển biến tích cực trong việc xây dựng và hoàn thiện chính sách, luật lệ và thủ tục trong nước cho phù hợp hơn với tiêu chuẩn quốc tế.

Tham gia ASEAN cũng giúp Việt Nam nâng cao năng lực thể chế và khả năng xử lý các vấn đề xuyên quốc gia như môi trường, thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu; đào tạo và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ ngoại giao đa phương ở những diễn đàn toàn cầu. Nếu không có chặng đường “mài giũa” kinh nghiệm trong ASEAN, Việt Nam sẽ khó có thể đạt những thành công tại các cơ chế, hợp tác đa phương và gần đây nhất là trúng cử vào vị trí Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo An LHQ với số phiếu gần như tuyệt đối… Đặc biệt, vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong ASEAN là chất xúc tác góp phần nâng cao giá trị chiến lược của Việt Nam, tăng cường quan hệ song phương của Việt Nam với các đối tác ngoài ASEAN, nhất là các nước lớn. Đánh giá về việc Việt Nam tham gia ASEAN, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan cho rằng: Nhìn lại hơn 2 thập kỷ qua, phải nói là việc gia nhập ASEAN của chúng ta là một quyết sách rất đúng đắn, đem lại rất nhiều lợi ích cho Việt Nam. Cùng với ASEAN, chúng ta có vị thế quốc tế lớn chưa từng thấy. Cùng ASEAN chúng ta tham gia vào rất nhiều thể chế quan trọng, ngồi ngang vai bằng vế với các nước lớn trên thế giới

Năm 2020, Việt Nam một lần nữa sẽ đảm nhận vai trò chủ tịch luân phiên của ASEAN. Trong bối cảnh khu vực đang bước sang một giai đoạn phát triển hoàn toàn mới với những cơ hội và thách thức mới, Việt Nam sẽ tiếp tục đưa ra những cam kết mạnh mẽ cùng ASEAN bước vào một sân chơi toàn diện, chuẩn bị những tâm thế mới để tham gia hợp tác có hiệu quả hơn trong khu vực cũng như hội nhập toàn cầu.