បងប្អូនជនជាតិ Ede នៅភូមិ Phong ឃុំ Ea Tul ស្រុក Cu Mgar ខេត្ត Dak Lak

នាពេលថ្មីៗនេះ ខេត្ត Dak Lak បានរៀបចំសំណុំឯកសារ ដើម្បីស្នើឲ្យក្រសួងវប្បធម៌កីឡានិងទេសចរណ៍ពិចារណាដាក់បញ្ចូលពាក្យចាប់ចុង ចួនរបស់ជនជាតិ Ede ទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីជាតិ។ គោលការណ៍នេះបានរួមចំណែកក្នុងការថែរក្សានិងពង្រីកតម្លៃវប្បធម៌នេះឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើងក្នុងបរិបទសមាហរណកម្មបច្ចុប្បន្ន។

នៅពេលទំនេរពីការងារស្រែចំការ ឬនាពេលរាត្រីក្រោយពេលបរិភោគបាយរួចមក ក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកស្រី H Nai Nie នៅភូមិ Phong ឃុំ Ea Tul ស្រុក Cu Mgar ខេត្ត Dak Lak តែងតែជួបជុំគ្នា។ នៅពេលនោះ អ្នកស្រី H Nai Nie បានច្រៀងប្រាប់កូន ៗ របស់នាងអំពីរឿងនិទានឬវីវកថាតាមរបៀបនិយាយ តាមពាក្យចាប់ចុងចួន។  អ្នកស្រី H Nai Nie បានចែករំលែកថា៖ អ្នកស្រីបានសិក្សាពាក្យសំដីចាប់ចុងចួនកាលពីឆ្នាំ ២០០៤ នៅថ្នាក់ដំណាលវីរកថា    នៅស្រុក Cu Mgar ក្នុងរយៈពេល ៣ ខែ។ ថ្នាក់នេះត្រូវបានវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ប្រជាប្រិយវៀតណាមរួមសហការជាមួយការិយាល័យវប្បធម៌ស្រុក Cu Mgar រៀបចំឡើង។ អ្នកស្រី H Nai Nie បានសំណេះសំណាលថា៖ “បើអ្នកណាចេះអក្សរគឺអាចរៀនតាមតួរអក្សសរសេរ។ ចំណែកខ្ញុំវិញ បានស្ដាប់បទពាក្យចួនតាមរយៈអត្ថបទ ដែលបានថតសម្លេងទុកជាមុន ហើយទន្ទិញចំផង ពោលគឺខ្ញុំតែងតែច្រៀងតាម ដើម្បីទន្ទេញចាំនៅគ្រប់ទីកន្លែង។ ខ្ញុំនឹងបង្រៀន ពាក្យចាប់ចុងចួន ជាពិសេសគឺពាក្យចាប់ចុងចួនបុរាណ ដល់កូនចៅ សាច់ញ្ញាតិ ដែលមានបំណងចង់សិក្សា និងច្រៀងផងដែរ”។

ចំណែកឯលោក Y Dhin Nie មកពីភូមិ Tria ឃុំ Ea Tul ស្រុក Cu Mgar ដែលជាសិក្ខាកាមមួយរូបនៃថ្នាក់ដំណាលរឿងវីរកថានេះ បានឲ្យដឹងថា លោកបានស្ដាប់រឿងដំណាលវីរកថាតាំងពីកុមារភាពមកម្លេះ។ នៅពេល ស្ដាប់បានព័ត៌មានថា មានថ្នាក់ដំណាលរឿងវីរកថា នៅក្នុងឃុំ  លោក Y Dhin Nie បានចុះឈ្មោះភ្លាមៗ ដើម្បីចូលរួមសិក្សា។ លោកបានប្តេជ្ញាចិត្តទន្ទេញចាំសាច់រឿងវីរកថាទាំងអស់ដែលត្រូវបានបង្រៀន។ ក្រៅម៉ោងសិក្សា លោកបានទៅកាន់ផ្ទះរបស់សិល្បករជើងចាស់ក្នុងឃុំ ដើម្បីស្ថាប់ពួកគេច្រៀង ហើយច្រៀងតាមដោយទន្ទេញចាំមាត់។ រហូតមកដល់ពេលនេះលោក Y Dhin Nie អាចដំណាលរឿងវីរកថាដូចជា Y Gung Y Dang និង មាណុប Dam Yi។ លោកក៏ជាសិល្បករវ័យក្មេង ដែលបានចូលរួមសកម្មភាពជួបប្រាស្រ័យ និងសម្ដែងសិល្បប្រជាប្រិយនៅក្នុងនិងក្រៅខេត្តផងដែរ។ លោកបានសំណេះសំណាលថា៖ “ខ្ញុំបានស្ដាប់បទចម្រៀងប្រជាប្រិយតាមរបៀបនិយាយ ដែលមានពាក្យចាប់ចុងចួនរបស់ជីដូនជីតា។ ខ្ញុំមានចំណាប់អារម្មណ៍ពិសេសចំពោះរឿងព្រេងនិទាន ហើយមានបំណងចង់រក្សាទុក។ ចំពោះរូបខ្ញុំ គឺត្រូវបានអ៊ុំៗសិល្បករជើងចាស់ជួយបង្រៀនមួយផ្នែកតែប៉ុណ្ណោះ បើមានបំណងចង់សិក្សាបន្ថែមក៏រកមិនមានអ្នកបង្រៀនដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ខ្ញុំក៏មានបំណងចង់រក្សាទុកពាក្យចាប់ចុងចួនទាំងនេះ ដើម្បីបន្តមរតកដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយផងដែរ”។

សិល្បករ Y Wang H Wing (ខាងស្តាំ) និងលោក Y Dhin Nieh

យោងតាមសិល្បករ Y Wang H Wing នៅស្រុក Cu Mgar បានឲ្យដឹងថា ខ្លឹមសារនៃពាក្យចាប់ចុងចួន គឺតែងតែត្រូវបាននិយាយដើម្បីពិព័នាដោយសង្ខេបអំពីបទពិសោធន៍ដ៏វិសេសវិសាល ក្នុងដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍របស់ជនជាតិ Ede។ នេះគឺជាបទពិសោធន៍អំពីធម្មជាតិដូចជាការព្យាករណ៍អាកាសធាតុ រុក្ខជាតិ និងសត្វ ដើម្បីយល់ដឹងអំពីរដូវកាលដាំដុះ ប្រមូលផល និងទាយថ្ងៃជាវេលាល្អជាដើម។ ក្រៅពីនេះ គឺជាបទពិសោធន៍អំពីសង្គម និងមនុស្ស ដូចជា ការប្រតិបត្តិក្នុងគ្រួសារ សង្គម និងទំនៀមទម្លាប់។ លោក Y Wang H Wing បានសំណេះសំណាលថា៖ “យើងត្រូវចេះតភ្ជាប់ និងជ្រើសរើស អត្ថបទល្អ ៗប៉ុន្តែត្រូវតែខ្លីនិងងាយយល់ ព្រោះថាក្មេងជំនាន់បច្ចុប្បន្នភាគច្រើនមិនសូវយល់ដឹងអំពីពាក្យចាប់ចុងចួនឡើយ។ ដូច្នេះ យើងចំបាច់ត្រូវតភ្ជាប់ច្បាប់ទំលាប់ថ្មី ជីវភាពរស់នៅក្រោយពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ សុភមង្គលក្នុងគ្រួសារ ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ឱ្យក្លាយទៅជាខ្លឹមសារគន្លឹះនៃបទចម្រៀង ពាក្យសំដី និងពាក្យទូន្មានប្រដៅ ដែលមានពាក្យចាប់ចុងចួន ប៉ន្តែងាយយល់ ហើយស្របច្បាប់ផងដែរ”។

យោងតាមមន្ទីរវប្បធម៍កីឡានិងទេសចរណ៍ខេត្ត Dak Lak ស្រុក M Mgar បានឲ្យដឹងថា នាបច្ចុប្បន្នុមានសិល្បករចំនួន ៣១៨ នាក់ ដែលចេះពាក្យចាប់ចុងចួន ចម្រៀងប្រជាប្រិយ ហើយភាគច្រើនគឺរស់នៅឃុំ Ea Tul។ នារយៈពេលកន្លងទៅ ឃុំ Ea Tul បានធ្វើថែរក្សា អភិរក្ស និងពង្រីកប្រភេទវប្បធម៌នេះយ៉ាងសកម្មក្នុងសហគមន៍។ ដូច្នេះហើយ នៅឆ្នាំ ២០២០ មន្ទីរវប្បធម៌ - កីឡានិងទេសចរណ៍ខេត្ត Dak Lak បានជ្រើសរើលយកឃុំ Ea Tul ជាកន្លែងសម្រាប់ធ្វើការ ប្រមូលផ្ដុំ ស្រាវជ្រាវជាក់ស្ដែង ហើយរៀបចំសំណុំឯកសារវិទ្យាសាស្ត្រស្តីពីពាក្យចាប់ចុងចួន ដាក់ជូនក្រសួងវប្បធម៌ កីឡានិងទេសចរណ៍ដើម្បីពិចារណាដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីជាតិ។ ប្រការនេះនឹងជួយសម្រួលដល់ខេត្ត Dak Lak ដើម្បីដាក់ចេញដំណោះស្រាយជាក់ស្ដែង សំដៅគ្រប់គ្រង ការពារ និងលើកស្ទួយពាក្យសំដី ប់ចុងចួនរបស់ជនជាតិ Ede ឱ្យកាន់តែល្អប្រសើរឡើងក្នុងបរិបទសមាហរណកម្មវប្បធម៌ នាពេលបច្ចុប្បន្នផងដែរ៕