Chính phủ Nhật Bản vừa công bố Sách trắng quốc phòng năm 2015 đề cập những quan ngại của nước này trong bối cảnh môi trường an ninh xung quanh Nhật Bản đang xấu đi. Đáng chú ý, Sách trắng đích danh lên án các hành vi bồi đắp đảo nhân tạo tại Biển Đông cũng như các dự án xây dựng cơ sở thăm dò dầu khí tại Biển Hoa Đông, xem đây là một mối đe dọa cho an ninh chung toàn khu vực. Ngay lập tức, Sách trắng quốc phòng của Tokyo đã vấp phải những phản ứng gay gắt từ Bắc Kinh. Một bầu không khí căng thẳng lại bao trùm lên khu vực Đông Bắc Á sau sự kiện này.

Khu trục hạm Izumo của Nhật Bản đậu tại cảng Yokosuka (Ảnh AP)

Nhận diện mối đe dọa từ Trung Quốc

Từng được đề cập trong các Sách trắng quốc phòng thường niên của Nhật Bản những năm trước, song phải đến năm nay, Sách trắng quốc phòng Nhật Bản mới đặc biệt nhấn mạnh đến sự phát triển của quân đội và an ninh Trung Quốc. 1/3 trong tổng số 429 trang Sách trắng bày tỏ quan ngại việc Trung Quốc tăng chi phí quốc phòng theo từng năm, lo ngại vấn đề tự do hàng hải xuất phát từ những thay đổi môi trường an ninh trên biển trong thời gian vừa qua. Đặc biệt, Nhật Bản tỏ rõ sự quan ngại lớn đến việc Trung Quốc cải tạo và bồi lấp đảo nhân tạo trên Biển Đông, cũng như lắp đặt hàng loạt giàn khoan thăm dò và khai thác dầu khí trên Biển Hoa Đông. Sách trắng nhấn mạnh về tính minh bạch trong hoạt động quân sự và mục đích tăng ngân sách quốc phòng của Trung Quốc.

Với việc dành nhiều trang trong Sách trắng để nói về mối lo ngại Trung Quốc, Nhật Bản đã thể hiện thái độ mạnh mẽ đối với các động thái đơn phương mang tính chất gây hấn của Trung Quốc. Rõ ràng, Trung Quốc đang khiến không chỉ Nhật Bản mà nhiều quốc gia láng giềng lo ngại. Đây có thể coi là động thái mạnh mẽ nhất của Tokyo trong cuộc đối đầu sách trắng với Bắc Kinh. Do đó, không có gì khó hiểu khi ngay lập tức Trung Quốc đưa ra những phản ứng gay gắt. Bộ Ngoại giao Trung Quốc, trong một thông cáo đăng trên trang web, nhấn mạnh bản báo cáo của Nhật Bản đầy ác ý và sai lệch. Bắc Kinh tố cáo Tokyo cường điệu quá đáng mối đe dọa quân sự Trung Quốc và khơi dậy căng thẳng giữa hai nước. Thậm chí, Trung Quốc còn lớn tiếng chỉ trích cho rằng hành động này bộc lộ chính sách đối ngoại hai mặt của Nhật Bản và tác động tiêu cực đến hòa bình và ổn định trong khu vực.

Sâu sắc thêm những bất đồng không dễ dung hòa

Hồi cuối tháng 5, Trung Quốc cũng đã công bố Sách trắng quốc phòng của mình, trong đó đề cập những hành động mà Trung Quốc gọi là “quyền lợi chính đáng” của Trung Quốc trên Biển Đông và Biển Hoa Đông. Và tất nhiên, Sách trắng quốc phòng Trung Quốc cũng không nhận được sự đồng tình của các nước láng giềng, thậm chí gây quan ngại cho nhiều quốc gia. Với tính chất nhạy cảm của lĩnh vực quốc phòng, Sách trắng quốc phòng mỗi khi được công bố thì đều được xem như chiến lược quốc phòng của mỗi quốc gia. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên trước phản ứng gay gắt của Trung Quốc khi Nhật Bản xem Trung Quốc là mối đe dọa đối với an ninh, an toàn hàng hải tại khu vực.

gười phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng. Ảnh: Xinhua.

Như vậy, sau Dự luật an ninh mới được Hạ viện Nhật Bản thông qua, một lần nữa quan hệ Nhật-Trung lại đứng trước những thử thách mới. Thời gian gần đây, hai bên tuy có nhiều nỗ lực cải thiện quan hệ song phương, trong đó đáng chú ý là khởi động Đối thoại chính trị cấp cao, song những bất đồng tồn tại bắt nguồn từ sâu xa trong quá khứ không dễ gì khỏa lấp.