Nghe âm thanh phóng sự tại đây:

Tổ liên kết dệt thổ cẩm ở làng Kép, xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai. Ảnh: Hoàng Qui/VOV-Tây Nguyên

Trong căn nhà sàn nhỏ của làng Kép, nghệ nhân Rơ Châm Mlonh, năm nay đã ngoài 70 tuổi vẫn ngồi bên khung cửi. Mái tóc đã bạc, nhưng đôi tay vẫn thoăn thoắt đưa thoi, dệt từng đường hoa văn tinh xảo.

Âm thanh của thoi dệt cùng đôi bàn tay khéo léo đan dệt hòa vào nhịp sinh hoạt thường ngày của người Jarai. Chị Rơ Châm Suynh - một thành viên của Tổ hợp tác dệt thổ cẩm làng Kép cho biết, người Jarai thường lấy màu đen, đỏ, trắng làm chủ đạo để tạo nền cho tấm vải thổ cẩm, chính vì vậy màu sắc, họa tiết trong trang phục của người Jarai rất được du khách ưa chuộng.

Những chiếc khăn với họa tiết tinh tế, sắc nét. Ảnh: Hoàng Qui/VOV-Tây Nguyên

Nghề dệt từ mẹ bày cho, từ nghề mình có thể làm ra túi, quần, áo, ngoài ra bây giờ nghề dệt còn phục vụ du lịch, khách xem nữa, như vậy giữ được nghề truyền thống và có thêm thu nhập để cải thiện cuộc sống.

Với bà con làng Kép, tấm vải thổ cẩm không chỉ là sản phẩm, mà còn là câu chuyện về văn hóa, về ký ức của một dân tộc. Chị Rơ Châm Háo, người dân làng Kép, cho biết: “Làm dệt để không quên phong tục từ thời xưa, làm khố, túi, khăn. Khi du khách đến làm túi nhỏ, túi lớn, khăn và các loại.”

Truyền dạy nghề dệt cho trẻ trong làng. Ảnh: Hoàng Qui/VOV-Tây Nguyên

Những tấm vải thổ cẩm thủ công được du khách ưa chuộng, nhưng để sản phẩm đến gần hơn với thị trường, chị H’Uyên Niê, 38 tuổi, người khởi xướng Tổ hợp tác dệt thổ cẩm làng Kép, đã nghĩ ra cách làm sáng tạo: khiến những tấm vải thổ cẩm truyền thống thành quà lưu niệm nhỏ gọn, giá cả hợp lý, phù hợp với du khách. 

Theo chị H’Uyên, để nghề dệt không chỉ tồn tại mà còn phát triển bền vững thì cần thay đổi cách tiếp cận thị trường. “Chúng tôi phát triển các sản phẩm thành quà lưu niệm. Ví dụ một tấm vải có thể may thành túi, ví hoặc các mặt hàng quà lưu niệm, từ đó đáp ứng nhu cầu của khách. Khi khách hàng tới trải nghiệm nghề dệt thì sẽ mua được các sản phẩm phù hợp với túi tiền.”

Chị H'Uyên Niê mặc trang phục truyền thống của người Jarai. Ảnh: Hoàng Qui/VOV-Tây Nguyên

Tổ liên kết dệt thổ cẩm gắn với du lịch cộng đồng ở làng Kép ra đời cách đây 6 năm (năm 2019), với 15 thành viên. Sau hơn 5 năm, số thành viên đã tăng gấp đôi. Tổ hợp tác có quy chế luân phiên nghệ nhân tham gia hướng dẫn du khách để ai cũng được làm, được hưởng. Chị H’Uyên Niê chia sẻ: “Trong mô hình du lịch cộng đồng, chúng tôi luân chuyển các nghệ nhân, chúng tôi tạo điều kiện cho tất cả các nghệ nhân trong làng, ưu tiên các nghệ nhân là phụ nữ nghèo, vì khi họ trực tiếp tham gia vào mô hình du lịch cộng đồng thì họ sẽ trực tiếp nhận được thành quả của mình là thù lao, từ đó các nghệ nhân sẽ có tinh thần và sự đam mê để lưu giữ bản sắc văn hóa của mình”.

Nhiều năm nay, mỗi năm làng du lịch cộng đồng Ia Ly đón từ 4.000 đến 5.000 lượt khách đến tham quan, trải nghiệm. Con số này tuy chưa lớn nhưng là tín hiệu đáng mừng, cho thấy hướng đi đúng đắn trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững. Chính điều đó đã khiến nghệ nhân Rơ Châm Monh, dù tuổi tác đã cao, nhưng vẫn có động lực miệt mài bên khung dệt.

Khách du lịch tới làng Kép trải nghiệm nghề dệt thổ cẩm. Ảnh: Hoàng Qui/VOV-Tây Nguyên

“Mong lớp trẻ giữ nghề dệt của cha ông, dù biết là khó nhưng hãy cố gắng vì khi dệt vừa bảo tồn được nét đẹp văn hóa vừa có thêm thu nhập khi khách mua vải”

Theo ông Nguyễn Tiến Dũng, Chủ tịch UBND xã Ia Ly, mô hình du lịch cộng đồng gắn với nghề dệt thổ cẩm tại làng Kép đang dần trở thành điểm nhấn tham quan của địa phương. Mô hình hoạt động hiệu quả và lan tỏa tinh thần tự chủ trong cộng đồng.

 “Làm du lịch cộng đồng, tạo công ăn việc làm cho bà con. Khi khách nước ngoài có nhu cầu thì bố trí Tour đi, hoặc bán các sản phẩm dệt thổ cẩm, để vừa phát triển du lịch cộng đồng, vừa bảo tồn  văn hóa”