Cuộc cách mạng xanh về chuyển đổi năng lượng, phát triển các nguồn năng lượng tái tạo đang là chiến lược lâu dài với nhiều quốc gia trên thế giới. Theo các chuyên gia, các quốc gia tại châu Á-Thái Bình Dương đang vượt lên trong cuộc cách mạng xanh nhờ các chính sách quyết liệt cùng nguồn tài nguyên năng lượng tái tạo dồi dào.

Trang trại năng lượng mặt trời, cột điện ở Trung Quốc. Nguồn: Reuters

Với dân số chiếm hơn 60% toàn cầu, khu vực châu Á - Thái Bình Dương trở thành động lực tăng trưởng kinh tế chính của thế giới. Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế, quá trình đô thị hóa nhanh chóng và sự mở rộng tầng lớp trung lưu đã kéo theo nhu cầu năng lượng gia tăng. Cụ thể, nhu cầu điện năng trong khu vực tăng trung bình khoảng 5 - 7% mỗi năm, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu. Vì thế, chuyển đổi năng lượng trở thành mục tiêu cấp bách và chiến lược hàng đầu của các quốc gia trong khu vực trong bối cảnh năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch đang có xu hướng bị loại bỏ.

Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, tiếp tục khẳng định vai trò dẫn đầu, với công suất điện mặt trời lắp đặt đạt trên 700GW tính đến giữa năm 2025, chiếm gần 40% tổng công suất toàn cầu. Về tổng thể, dữ liệu của Cục Năng lượng Quốc gia Trung Quốc (NEA) cho thấy, năng lượng tái tạo đã chiếm 56% tổng công suất lặp đặt điện của Trung Quốc. Theo đó, tính đến cuối năm 2024, công suất lắp đặt điện năng lượng tái tạo của Trung Quốc đã đạt 1,889 tỷ kW, tăng 25% so với năm trước, chiếm khoảng 56% tổng công suất lắp đặt điện của nước này. Trong đó, công suất lắp đặt điện năng lượng mới, bao gồm điện gió, điện mặt trời và điện sinh khối đạt 1,454 tỷ kW. Còn theo dữ liệu của Hội đồng Điện lực Trung Quốc, tính đến cuối năm 2024, tổng công suất lắp đặt nhiệt điện của nước này là 1,44 tỷ kW. Như vậy, công suất lắp đặt điện năng lượng mới của Trung Quốc đã lần đầu tiên vượt nhiệt điện trong năm 2024.

Ông Wang Hongzhi, người đứng đầu Cục năng lượng quốc gia Trung Quốc. Nguồn: Reuters

Ông Wang Hongzhi, người đứng đầu Cục năng lượng quốc gia Trung Quốc, cho biết: “Giai đoạn của Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025) là 5 năm ghi nhận những đột phá trong công nghệ năng lượng. Năng lượng mới và các thiết bị kỹ thuật của Trung Quốc dẫn đầu toàn cầu, với số lượng bằng sáng chế về năng lượng mới chiếm hơn 40% tổng số trên toàn thế giới. Hiệu suất chuyển đổi điện mặt trời cũng như năng lượng điện gió ngoài khơi tiếp tục lập kỷ lục thế giới. Chỉ trong vài năm, quy mô lưu trữ năng lượng mới của Trung Quốc đã vươn lên tốp đầu thế giới”.

Không chỉ dẫn đầu về các công nghệ năng lượng xanh đã phổ biến (điện mặt trời, điện gió…), cả về công suất lắp đặt lẫn chi phí kinh tế, Trung Quốc cũng đang dẫn đầu về nhiều công nghệ năng lượng thế hệ mới. Chuyên gia David Fishman, người đứng đầu Lantau Group, một tập đoàn tư vấn về công nghiệp năng lượng tại châu Á, nhận định Trung Quốc đang tiến tới bước ngoặt với nhiều công nghệ năng lượng mới: “Trung Quốc hiện nay đang tiến tới công nghệ thế hệ mới (trong vấn đề năng lượng xanh). Khi chúng ta nói về những công nghệ như thu giữ carbon thì đúng là hiện nay rất đắt nhưng cũng như khi nói về tấm năng lượng mặt trời 15 năm trước, nó có thể rẻ hơn. Hay khi nói về hydrogen xanh, hiện tại cũng rất đắt nhưng cũng như pin điện, nó cũng có thể rẻ hơn, và Trung Quốc đang ở vào thời điểm bước ngoặt với những công nghệ thế hệ mới này”.

Ấn Độ, nền kinh tế lớn thứ 3 châu Á và là quốc gia đông dân nhất thế giới, cũng đang ghi nhận những bước tiến vượt bậc trong việc phát triển năng lượng tái tạo. Ấn Độ hiện là quốc gia có tốc độ tăng trưởng năng lượng tái tạo nhanh nhất khu vực Nam Á. Trong nửa đầu năm nay, Ấn Độ đã có thêm 22 gigawatts (GW) năng lượng tái tạo, tăng 57% so với cùng kỳ năm ngoái và đến tháng 8, Ấn Độ đã đạt cột mốc quan trọng là 50% sản lượng điện đến từ các nguồn năng lượng tái tạo. Ông Ashish Khanna, Tổng giám đốc Liên minh năng lượng mặt trời quốc tế (ISA), tổ chức quy tụ hơn 120 quốc gia, nhận định: “Ấn Độ có thể tự hào vì Ấn Độ là thị trường điện mặt trời lớn thứ 3 trên thế giới và là nước duy nhất trong nhóm các nền kinh tế lớn – G20 đạt mục tiêu là năng lượng tái tạo chiếm 50% tổng sản lượng năng lượng ngay trong năm nay, sớm hơn 5 năm so với mục tiêu là năm 2030. Điều này giúp Ấn Độ có vị thế dẫn đầu trong nhóm các nước phương Nam toàn cầu”.

Công nhân lắp đặt tấm pin mặt trời tại Công viên năng lượng tái tạo Khavda ở Khavda, Ấn Độ, ngày 12/4/2024. Ảnh: REUTERS/Amit Dave

Sau Trung Quốc và Ấn Độ, Australia cũng đang tiến mạnh trong công cách mạng năng lượng xanh. Quốc gia có diện tích lớn nhất Châu Đại dương đã tận dụng lợi thế tài nguyên và công nghệ để hướng tới vai trò “siêu cường năng lượng xanh” trong tương lai, với trọng tâm là xuất khẩu hydro xanh và amoniac sang các nền kinh tế lớn, như: Nhật Bản, Hàn Quốc. Trong khi đó, tại Đông Nam Á, các quốc gia, như: Việt Nam, Indonesia, Philippines, cũng tích cực nâng cấp quy hoạch năng lượng quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi về pháp lý và thu hút vốn đầu tư tư nhân trong nước và quốc tế vào lĩnh vực năng lượng xanh.

Một thuận lợi cho cách mạng xanh ở khu vực là xu hướng hợp tác năng lượng xuyên biên giới. Hiện tại, các dự án đường dây truyền tải điện siêu cao áp kết nối giữa Trung Quốc - Lào - Thái Lan - Việt Nam hay sáng kiến “Thị trường điện chung ASEAN” đang được nghiên cứu và triển khai. Bên cạnh đó, sáng kiến “Cộng đồng Không phát thải châu Á” (Asia Zero Emissions Community - AZEC) do Nhật Bản khởi xướng từ năm 2023 đang thu hút sự quan tâm rộng rãi, với mục tiêu thúc đẩy đầu tư chung vào công nghệ hydro, carbon thấp và hệ thống lưu trữ điện khu vực, qua đó giúp châu Á-Thái Bình Dương là khu vực đi đầu trong chuyển đổi năng lượng xanh.