Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, tài sản số (digital assets) đang trở thành một hiện tượng kinh tế – tài chính toàn cầu, tác động ngày càng mạnh mẽ đến cách thức vận hành thị trường, phương thức đầu tư cũng như mô hình quản lý nhà nước. Việt Nam không nằm ngoài xu thế đó. Nghị quyết 05/2025/NQ-CP có hiệu lực ngày 9/9/2025 và thí điểm trong 5 năm, mở đường cho thị trường tài sản số vận hành trong khuôn khổ pháp lý. Đây là bước ngoặt quan trọng, đưa loại tài sản này từ “công nhận” đến “quản lý hiệu quả” và “tận dụng được cơ hội phát triển”.

Thời gian gần đây, số lượng người Việt Nam tham gia đầu tư, giao dịch các loại tài sản số, như: tiền mã hóa, token, … ngày càng tăng. Báo cáo quốc tế từng xếp Việt Nam vào nhóm quốc gia có tỷ lệ sở hữu tiền mã hóa cao hàng đầu thế giới. Điều này phản ánh nhu cầu, sự năng động và tinh thần chấp nhận công nghệ mới của người dân Việt Nam, đặc biệt là giới trẻ.

Như vậy có thể hiểu tài sản số là mọi loại tài sản tồn tại dưới dạng dữ liệu điện tử, không phải vật thể hữu hình, được tạo ra, lưu trữ và giao dịch trên môi trường số, có thể xác định quyền sở hữu, giá trị và khả năng chuyển giao.

Tài sản số mở ra những cơ hội mới, là kênh huy động vốn phi truyền thống, mô hình kinh doanh dựa trên blockchain, sự phát triển của các sản phẩm số gắn liền với kinh tế sáng tạo, thúc đẩy đổi mới sáng tạo… Tuy nhiên, từ trước tới nay, phần lớn hoạt động liên quan đến tài sản số diễn ra tại Việt Nam chưa có khung quản lý đầy đủ. Điều này khiến nhiều nhà đầu tư dễ rơi vào bẫy lừa đảo, đa cấp trá hình, mất tài sản mà không được bảo vệ. Các sàn giao dịch quốc tế hoạt động tại Việt Nam không được cấp phép, không có cơ chế giám sát rõ ràng. Vì vậy, Việt Nam đã có những bước đi pháp lý đầu tiên liên quan đến hoạt động của tài sản số.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký VCCI. Ảnh: VGP/Quang Thương

Luật Công nghệ số, sẽ có hiệu lực từ 1/1/2026, đánh dấu cột mốc khi lần đầu tiên Việt Nam công nhận khái niệm tài sản số. Luật cũng khẳng định quyền sở hữu, chuyển nhượng, thừa kế, lưu ký tài sản số. Qua đó, tạo khung pháp lý cơ bản cho thị trường. Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký VCCI, cho rằng: “Từng bước phải xây dựng khung khổ pháp lý là điều rất quan trọng. Khi có pháp lý, công nghiệp công nghệ số dần được hình thành, phát triển mạnh mẽ, quyền và lợi ích của những người tham gia trong lĩnh vực này được bảo vệ. Đã có rất nhiều giao dịch liên quan tới tài sản số, nếu chúng ta chưa có khung khổ pháp lý thì giao dịch này trở nên rủi ro, mỏng manh.”

Tuy nhiên, luật mới chỉ là “khung xương”. Những vấn đề then chốt như cấp phép sàn giao dịch, bảo vệ người dùng, định danh chủ sở hữu, quy trình chống rửa tiền, hay chính sách thuế đối với tài sản số… vẫn cần các cơ chế pháp lý cụ thể. Nghị quyết 05/2025/NQ-CP có hiệu lực ngày 9/9 vừa qua đã phần nào đáp ứng các yêu cầu đó khi đặt ra những tiêu chuẩn khắt khe. Bà Phạm Thị Thùy Linh, Trưởng ban phát triển thị trường, Ủy ban chứng khoán Nhà nước, nêu rõ: "Việc triển khai thị trường giao dịch tài sản mã hóa trên cơ sở nguyên tắc là thận trọng, có kiểm soát,và có lộ trình phù hợp với tình hình thực tiễn. Để đảm bảo tính an toàn, an ninh của thị trường, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư, các tổ chức, cá nhân tham gia trên thị trường tài sản mã hóa, thì tài sản mã hóa phát hành này phải dựa trên tài sản thực, được giao dịch dựa trên các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa được Bộ tài chính cấp phép."

Các diễn giả tham gia phiên thảo luận “Tài sản số và Blockchain – Động lực tăng trưởng kinh tế hai chữ số” diễn ra đầu tháng 10/2025. Ảnh: kinhtedothi.vn

Điều kiện về sở hữu và nhân sự theo Nghị quyết 05 cũng được siết chặt. Ít nhất 65% cổ đông sáng lập phải là tổ chức có kinh nghiệm trong ngân hàng, chứng khoán hoặc công nghệ. Về sản phẩm, chỉ những tài sản gắn với tài sản thật như bất động sản, hàng hóa, stablecoin mới được niêm yết. Chính sách này nhận được sự ủng hộ từ giới chuyên gia. Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam, ông Phan Đức Trung, cho rằng điều này là tất yếu khi Việt Nam đang hội nhập quốc tế: “Tài sản số không chỉ là những con số mang tính chất quy mô về dòng tiền dịch chuyển về Việt Nam, mà còn có quy mô cạnh tranh khu vực. Rất nhiều quốc gia trong khu vực ban hành luật lệ, chính sách để thúc đẩy tạo ra hành lang pháp lý cho những dòng tài sản này đóng góp vào nền kinh tế và mang giá trị tích cực.”

Tài sản số là xu thế tất yếu của nền kinh tế số, vừa chứa đựng cơ hội phát triển, vừa ẩn chứa rủi ro khó lường. Việt Nam đã có bước khởi đầu khi luật hóa lĩnh vực này, nhưng chặng đường phía trước đòi hỏi sự thận trọng và quyết liệt. Một khung pháp lý rõ ràng, một cơ chế quản lý minh bạch và một xã hội có hiểu biết tài chính sẽ là “bộ ba” nền tảng để tài sản số thực sự trở thành động lực thúc đẩy đổi mới và phát triển.