(vovworld) - ສາລາບ້ານບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນກິດຈະກຳສະຖາປັດຕະຍະກຳທີ່ເປັນສັນຍາລັກຂອງທັງໝູ່ບ້ານເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງແມ່ນແຫ່ງລີ້ຊ້ອນບັນດາເລື່ອງລາວປະຫວັດສາດ, ກໍ່ຄືສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມມຸ້ງມາດປາຖະໜາຂອງປະຊາຊົນຜ່ານແຕ່ລະລວດລາຍຮູບແກະສະຫຼັກໃນສາລາບ້ານ. ບົດຂຽນ “ສາລາບ້ານ, ກິດຈະກຳຕິດພັນກັບຕົ້ນກຳເນີດຂອງໝູ່ບ້ານ“ ຂອງ ໂຕຕ໋ວນ, ນັກຂ່າວ ວິທະຍຸກະຈາຍສຽງ ຫວຽດນາມ. ເຊີນທ່ານຮັບຟັງ.
(ພາບປະກອບ)
ສາລາບ້ານແມ່ນກິດຈະກຳສະຖາປັດຕະຍະກຳສັງລວມຂອງໝູ່ບ້ານ ຫວຽດນາມ. ສາລາບ້ານແມ່ນແຫ່ງບູຊາ ພະອໍລະຫັນ, ເຊິ່ງແມ່ນຜູ້ທີ່ໄດ້ກໍ່ຕັ້ງໝູ່ບ້ານ ຫຼືມີຄຸນງາມຄວາມດີຕໍ່ໝູ່ບ້ານ. ປະຈຸບັນ, ຢູ່ເຂດທົ່ງພຽງທາງພາກເໜືອຍັງຄົງຮັກສາສາລາບູຮານຫຼາຍແຫ່ງຂອງທົ່ວປະເທດໄວ້ຢູ່. ບັນດາສາລາບ້ານທີ່ໄດ້ຮັບການອະນຸລັກຮັກສາມາເຖິງປະຈຸບັນມີ: ສາລາ ຖູ້ຍຟຽວ (ບາວີ່, ຮ່າໂນ້ຍ) ທີ່ໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງແຕ່ປີ 1531, ສາລາ ໂລແຫ້ງ (ຮຽບຮ່ວາ, ບັກຢາງ) ໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງແຕ່ປີ (1566-1577), ສາລາ ລ່າ (ເທື່ອງຕິ໋ນ, ຮ່າໂນ້ຍ) ໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງແຕ່ປີ 1581, ຫຼືສາລາ ໄຕດັ່ງ (ບາວີ່, ຮ່າໂນ້ຍ) ໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງໃນສະຕະວັດທີ 16. ຕາມບັນດານັກຄົ້ນຄ້ວາແລ້ວ, ບັນດາສາລາບ້ານທີ່ສວຍງາມ ແລະ ມີຂະໜາດໃຫຍ່ ລ້ວນແຕ່ໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງໃນໄລຍະປະຫວັດສາດ, ເມື່ອເສດຖະກິດສັງຄົມພັດທະນາ, ນີ້ເປັນການຢືນຢັນໃຫ້ເຫັນທີ່ຕັ້ງຂອງໝູ່ບ້ານ. ນັກຄົ້ນຄ້ວາວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງ ເລກວາງງອກ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ໄປຫຼາຍແຫ່ງ ແລະ ເຫັນວ່າບັນດາສາລາບ້ານທີ່ມີຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ມີຊື່ສຽງເຄີຍຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງໝູ່ບ້ານ, ໃນບໍລິເວນກວ້າງຂວາງ ແລະ ສວຍງາມ. ບັນດາເສັ້ນທາງໃນໝູ່ບ້ານບໍ່ໃຫ້ກໍ່ສ້າງຢູ່ທີ່ນີ້ເພື່ອເພີ່ມຄວາມເຄັ່ງຂຶມໃຫ້ສາລາບ້ານຕື່ມອີກ. ຢູ່ບັນດາໝູ່ບ້ານທີ່ມີສາລາຂະໜາດໃຫຍ່ນັ້ນ, ແມ່ນເຄີຍມີບັນດາເສົາໃຫຍ່ທີ່ຕັ້ງເປັນແຖວ ແລະ ບັນດາຫ້ອງໃນສາລາກໍ່ກວ້າງຂວາງກວ່າ“.
ສະຖາປັດຕະຍະກຳສາລາບ້ານ ດົ່ງກີ້ ໄດ້ຮັບຖືວ່າແມ່ນໜຶ່ງໃນບັນດາສາລາບ້ານທີ່ເປັນສັນຍາລັກໃຫ້ສະຖາປັດຕະຍະກຳສາລາບ້ານຢູ່ພາກເໜືອ. ສາລາ ດົ່ງກີ້ ຖືກປຸກສ້າງດ້ວຍໄມ້ຕາມແບບເຮືອນຮ້ານຂອງຊາວຫວຽດນາມ (ຊາວເຜົ່າເມື່ອງບູຮານ). ຫ້ອງຕົ້ນຕໍໃນສາລາມີເນື້ອທີ່ກວ້າງທີ່ສຸດ, ຫຼັງຄາມຸງດິນຂໍ, ລວມມີຫຼັງຄາ 4 ເບື້ອງມຸງແບອອກ, ທາງຕີນຂອງ 4 ແຈຫຼັງຄາຄົດງໍຂຶ້ນ. ຫຼັງຄາແບບນີ້ກໍ່ແມ່ນຈຸດພິເສດສະເພາະຂອງສະຖາປັດຕະຍະກຳສາລາບ້ານ ຫວຽດນາມ.
(ພາບປະກອບ) ຄຽງຂ້າງສະຖາປັດຕະຍະກຳສັງລວມກ່ຽວກັບສາລາບ້ານແລ້ວ…ບັນດາຮູບປັ້ນ, ຄຳຜະຫຍາ, ຮູບແກະສະຫຼັກ, ປະຕູປະດັບປະດາໃນສາລາຫຼາຍແຫ່ງຄືດັ່ງເລົ່າຄືນເລື່ອງລາວກ່ຽວກັບໝູ່ບ້ານ. ຕົວຢ່າງຄືສາລາບ້ານ ຢ່ຽມ ຢູ່ແຂວງ ບັກນິງ ໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງແຕ່ທ້າຍສະຕະວັດທີ 17. ຈຸດທີ່ພົ້ນເດັ່ນໃນການປະດັບປະດາຫ້ອງໃຈກາງຂອງສາລາບ້ານແມ່ນຮູບແກະສະຫຼັກປະຕູ, ດ້ວຍບັນດາລວດລາຍລະອຽດລະອໍຄື: ຮູບມັງກອນ, ເມກເຝື້ອ, ດອກໄມ້ສີ່ກີບ… ໃນສາລາບ້ານຍັງມີຫຼາຍຮູບແກະສະຫຼັກອື່ນອີກທີ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມໃກ້ຊິດຕິດແທດກັບຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງຊາວບ້ານຄື: ຮູບແກະສະຫຼັກເທວະດາ 8 ອົງ, ບັນດານາງສາວບ້ານນາ, ພໍ່ເຖົ້ານັ່ງຫຼິ້ນໄພ້… ບັນດາຮູບພາບດັ່ງກ່າວສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມມຸ້ງມາດປາຖະໜາຂອງປະຊາຊົນທີ່ຢາກດຳລົງຊີວິດໃນຄວາມສັນຕິສຸກ. ດ້ານອື່ນອີກນັ້ນແມ່ນ, ເນື້ອໃນບັນດາຮູບແກະສະຫຼັກຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນຈິດວີນຍານຂອງບັນດານັກສິລະປະໃນໝູ່ບ້ານ. ຈິດຕະກອນ ດິງຕ໋ຽນຫາຍ, ນັກຄົ້ນຄ້ວາສະຖາປັດຕະຍະກຳໝູ່ບ້ານ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ຜູ້ແກະສະຫຼັກບັນດາຮູບດັ່ງກ່າວແມ່ນຊາວກະສິກອນ ແລະ ມີຊີວິດຕິດພັນກັບເຂດບ້ານນາ, ດັ່ງນັ້ນລວດລາຍແກະສະຫຼັກຂອງເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງສ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນຈີນຕະນາການຂອງຊາວກະສິກອນສະຫວາດສະເຫວີຍ, ເຕັມໄປດ້ວຍພະລັງຊີວິດ. ສິ່ງດັ່ງກ່າວສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ, ບັນດານັກສິລະປະໃນເມື່ອກ່ອນບໍ່ຖືກບັງຄັບໃນການປະດິດ, ຫາກຖືກນຳເອົາຮູບພາບການດຳລົງຊີວິດປະຈຳວັນເຂົ້າໃນຮູບແກະສະຫຼັກທີ່ປະດັບປະດາໃນສາລາບ້ານ”.
(ພາບປະກອບ)
ອາດເວົ້າໄດ້ວ່າບັນດາຜູ້ກໍ່ສ້າງສາລາບ້ານໃນເມື່ອກ່ອນໄດ້ຝາກຝັງແນວຄວາມຄິດຂອງຕົນເຂົ້າບັນດາຮູບແກະສະຫຼັກໃນສາລາບ້ານ. ສາລາບ້ານບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນສະຖາປັດຕະຍະກຳທີ່ເປັນສັນຍາລັກຂອງໝູ່ບ້ານເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງແມ່ນແຫ່ງເພື່ອໃຫ້ສິລະປະພື້ນເມືອງແຜ່ຂະຫຍາຍອີກດ້ວຍ. ບັນດາລວດລາຍສະຖາປັດຕະຍະກຳ, ຮູບແກະສະຫຼັກທີ່ປະດັບປະດາໃນສາລາບ້ານເຊິ່ງຍັງຄົງຮັກສາໄວ້ຈົນເຖິງປະຈຸບັນ ແມ່ນບັນດາເລື່ອງລາວປະຫວັດສາດ, ສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມຊຳນານຂອງບັນດານັກສິລະປະ.