(vovworld)- ພະລາຊະວັງ ທັງລອງ ແມ່ນກຸ່ມປູຊະນີຍະສະຖານທີ່ຕິດພັນກັບ ກຳແພງປ້ອງກັນລາຊະວັງທັງລອງຮ່າໂນ້ຍ. ກິດຈະກຳສະຖາປັດຕະຍະກຳນີ້ໂດຍແມ່ນລາດຊະວົງສະໄຫມຕ່າງໆກໍ່ສ້າງຂຶ້ນໃນຫລາຍໄລຍະປະຫວັດສາດ, ກາຍເປັນເຂດປູຊະນີຍະສະຖານສຳຄັນອັນດັບຫນຶ່ງໃນລະບົບບັນດາປູຊະນີຍະສະຖານຂອງຫວຽດນາມ. ປີ 2010, ເຂດປູຊະນີຍະສະຖານ ພະລາຊະວັງ ທັງລອງ ຂອງຫວຽດນາມ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກອົງການ ວິທະຍາສາດ ແລະ ສຶກສາຂອງ ສປຊ (UNESCO) ວ່າ ແມ່ນມໍລະດົກວັດທະນະທຳໂລກ. ຕໍ່ໄປນີ້ພວກເຮົາມີບົດຂຽນຂອງນັກຂ່າວ ໂຕຕວນທີ່ພາດຫົວຂໍ້ວ່າ: ພະລາຊະວັງ ທັງລອງ - ມໍລະດົກວັດທະນະທຳໂລກ. ເຊີນທ່ານຕິດຕາມຮັບຟັງ.
ພາບປະກອບ
ກ່ອນນີ້ກວ່າ 10 ສັດຕະວັດ, ເມື່ອຍ້າຍເມືອງຫລວງຈາກ ຮວາລື ແຂວງ ນີງບີງ ມາຕັ້ງຢູ່ ກຳແພງ ດ້າຍລາ, ເຈົ້າຊີວິດ ລີກົງອວນ(ລີທາຍໂຕ) ໄດ້ໃຫ້ກໍ່ສ້າງພະລາຊະວັງ ທັງລອງຄືນໃຫມ່ ໃນພື້ນທີ່ຂອງ ກຳແພງ ດ້າຍລາ ເກົ່າ. ກຳແພງ ທັງລອງ ລວມມີ: ລະບົບກຳແພງຮອບນອກ ແມ່ນກຳແພງປ້ອງກັນລະຊາວັງ. ລະບົບກຳແພງຮອບທີສອງ ແມ່ນພະລາຊະວັງ, ຊື່ງແມ່ນບ່ອນຢູ່ ແລະ ບ່ອນເຮັດວຽກຂອງບັນດາເຈົ້າເສນາອາມາດໃນລາຊະວັງ. ສ່ວນພະລາຊະວັງນ້ອຍສຸດແມ່ນ ບ່ອນສະຫງວນສະເພາະໃຫ້ເຈົ້າຊີວິດ, ພະມະເຫສີ ແລະ ພວກນາງສະໜົມກົມມະວັງ. ຜ່ານໄລຍະກວ່າ 1000 ປີ, ກຳແພງປ້ອງກັນລາຊະວັງ ທັງລອງ ໃນເມື່ອກ່ອນ ແລະ ຮ່າໂນ້ຍ ປະຈຸບັນ ໄດ້ມີການປ່ຽນແປງຫລາຍຢ່າງຜ່ານບັນດາສະໄຫມ ສັກດີນາ. ສົງຄາມເກີດຂຶ້ນຫລາຍຄັ້ງໄດ້ທຳລາຍ, ທັບຖົມກິດຈະກຳສິລະປະສະຖາປັດຕະຍະກຳ ຫລາຍແຫ່ງ, ແຕ່ຮ່ອງຮອຍເຂດພະລາຊະວັງ ທັງລອງ ຍັງຄົງຕົວຢູ່. ໃນເຂດໃຈກາງ ແມ່ນ ກຳແພງເກົ່າ 4 ຫລ່ຽມໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງຈາກສະໄຫມລາຊະວົງ ຫງວຽນ ເມື່ອປີ 1835. ຊື່ເອີ້ນບັນດາປະຕູໂຂງຂອງກຳແພງເກົ່າປະຈຸບັນກໍແມ່ນຊື້ເອີ້ນຂອງບັນດາຖະຫນົນອ້ອມແອ້ມກຳແພງເກົ່າຄື: ເກື໋ອບັກ(ປະຕູທາງທິດເຫນືອ), ເກື໋ອນາມ(ປະຕູທາງທິດໃຕ້), ເກື໋ອດົງ(ປະຕູທາງທິດຕາເວັນອອກ)…ເຖິງວ່າ ວັງຫລັງຕ່າງໆໃນລາຊະວັງຖືກທຳລາຍແລ້ວກໍຕາມ,ແຕ່ຢູ່ເຂດໃຈກາງຂອງພະລາຊະວັງເກົ່າຍັງມີກິດຈະກຳຈຳນວນຫນ່ຶງຄື: ປະຕູ ດວານມົນ, ວັງ ກີງທຽນ, ເຫົ້າເລົາ. ຢູ່ ວັງກີງທຽນ ໃນກາງພະລາຊະວັງ ຍັງມີມັງກອນຫີນ 2 ໂຕ ມີມາແຕ່ສະໄຫມລາຊະວົງ ເລ(ໃນສັດຕະວັດທີ 15). ປະຕູພະລາຊະວັງທາງທິດເຫນືອ ພ້ອມກັບລະບົບກຳແພງ ຮ່າໂນ້ຍ ຍັງຄົງໄດ້ຮັບການຮັກສາໄວ້ເໝືອນເດີມ. ມີກິດຈະກຳປູຊະນີຍະສະຖານພົ້ນເດັ່ນແຫ່ງຫນຶ່ງ ນັ້ນແມ່ນ ເສົາທຸງ ຮ່າໂນ້ຍ ມີຄວາມສູງກວ່າ 33 ແມັດ.
ປີ 2010, ກົງກັບໂອກາດຮ່າໂນ້ຍ ສະເຫລີມສະຫລອງ 1000 ປີແຫ່ງທັງລອງ ຮ່າໂນ້ຍ, ບັນດານັກວິທະຍາສາດ ໄດ້ຄົ້ນພົບຢູ່ໃຕ້ດິນມີຫລາຍກິດຈະກຳ, ຮ່ອງຮອຍ, ສະຖຽນ, ວັດຖຸບູຮານອັນລຳ້ຄ່າກ່ຽວກັບພະລາຊະວັງ ທັງລອງ. ນີ້ແມ່ນບັນດາພະຍານຫລັກຖານວິທະຍາສາດ ຢັ້ງຢືນວ່າ: ຢູ່ທີ່ນີ້ ແມ່ນເຂດໃຈກາງເມືອງຫລວງຂອງບັນດາສະໄຫມສັກດີນາ. ສາສະດາຈານ ເລວັນລານ ໃຫູ້ຮູ້ວ່າ:
“ບັນດາປູຊະນີຍະສະຖານທີ່ໄດ້ຄົ້ນພົບຄືດັ່ງປື້ມຫົວຫນຶ່ງເປີດແຕ່ລະຫນ້າເຈ້ຍອອກຕາມລຳດັບ. ຢູ່ໃຕ້ດິນເລິກປະມານ 4 ແມັດ ແມ່ນຊັ້ນສະແດງໃຫ້ເຫັນພື້ນຖານວັດທະນະທຳວັດຖຸບູຮານຂອງກຳແພງ ດ້າຍລາ, ໄລຍະທຳອິດຂອງ ທັງລອງ. ຢູ່ຄວາມເລິກ 3 ແມັດ ແມ່ນຊັ້ນວັດທະນະທຳສະໄຫມລາຊະວົງ ລີ (ສັດຕະວັດທີ 11-12), ສ່ວນຢູ່ຄວາມເລິກ 2 ແມັດ ແມ່ນຊັ້ນວັດທະນະທຳສະໄຫມລາຊະວົງ ເຈີນ(ແຕ່ສັດຕະວັດທີ 13). ບັນດາຮ່ອງຮອຍໄດ້ຄົ້ນພົບຢູ່ເຂດພະລາຊະວັງ ທັງລອງ ກົງກັບ ໂອກາດສະເຫລີມສະຫລອງ 1000 ປີ ທັງລອງ - ຮ່າໂນ້ຍນັ້ນ ເປັນການພິສູດໃຫ້ເຫັນວ່າ ເມືອງຫລວງ ແມ່ນສູນກາງຂອງປະເທດຊາດໃນຕະຫລອດໄລຍະ ປະຫວັດສາດ ນັບພັນປີ.”
ພະລາຊະວັງໃນຍາມຄຳ່ຄືນ
ພ້ອມກັບບັນດາປູຊະນີຍະສະຖານສະຖາປັດຕະຍະກຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ວັດຖຸພັນນັບໝື່ນຢ່າງທີ່ຢັ້ງຢືນໃຫ້ເຫັນຊັ້ນວັດທະນະທຳຜ່ານບັນດາໄລຍະທີ່ໄດ້ຮັບການຄົ້ນພົບ ໄດ້ວາດພາບຄືນວິວັດທະນາການປະຫວັດສາດຈາກສັດຕະວັດທີ 7 ຮອດສັດຕະວັດທີ 9 ຜ່ານສະໄຫມລາຊະວົງ ລີ, ເຈີນ, ໝາກ, ເລ ແລະ ຫງວຽນ. ເຂດໃຈກາງພະລາຊະວັງ ປະຈຸບັນ ມີກິດຈະກຳສະຖາປັດຕະຍະກຳໃນສະໄຫມ ຝລ່ັງ ແລະ ກິດຈະກຳ ອາຄານ D67 ດ້ວຍບັນດາຮ່ອງຮອຍສະຖຽນຂຸມໃຫ້ໃຕ້ດິນ, ຫ້ອງປະຊຸມໃຕ້ດິນ. ອາຄານ D67 ແມ່ນສະຖານທີ່ ເຊິ່ງກົມການເມືອງສູນກາງພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ ແລະ ຄະນະພັກການທະຫານສູນກາງ ໄດ້ວາງອອກບັນດາຄຳຕັດສິນຊີ້ຂາດປະຫວັດສາດ ຍາດເອົາໄຊຊະນະໃນການຕໍ່ຕ້ານຕ້ານຈັກກະພັດອາເມລິກາກູ້ຊາດ. ບັນດາກິດຈະກຳນີ້ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ທຸກອົງການມີສິດອຳນາດສູງສຸດຜ່ານຫລາຍໄລຍະປະຫວັດສາດລ້ວນແຕ່ເລືອກເຟັ້ນແຫ່ງນີ້ແມ່ນສູນກາງການເມືອງ, ສູນກາງສິດອຳນາດຂອງປະເທດຊາດ. ສາດສະດາຈານ ຟານຮູຍເລ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ປະຈຸບັນ ບັນດາອົງການຊີ້ນຳນຳພາສູງສຸດຂອງຫວຽດນາມ ສືບຕໍ່ເຕົ້າໂຮມຢູ່ແຫ່ງນີ້. ຂ້າພະເຈົ້າດີໃຈຫລາຍເມື່ອເຫັນວ່າ ເຂດປູຊະນີຍະສະຖານນີ້ ເຖິງວ່າຂອບຂະຫນາດບໍ່ໃຫຍ່ ແລະ ສະຖາປັດຕະຍະກຳບໍ່ທັນສະໄຫມກໍຕາມ,ແຕ່ໃນນັ້ນໄດ້ເຕົ້າໂຮມບັນດາຄຸນຄ່າເປັນສັນຍາລັກໃຫ້ແກ່ປະຫວັດສາດວັດທະນະທຳຫວຽດນາມ ແລະ ຄຸນຄ່າທົ່ວໂລກທີ່ຫວຽດນາມໄດ້ຮັບເອົາ ເພ່ືອສ້າງເປັນພື້ນຖານດ້ານແນວຄິດ, ຈາກນັ້ນ ວາງອອກບັນດາແຜນນະໂຍບາຍໃນພາລະກິດສ້າງສາ ແລະ ພັດທະນາປະເທດຫວຽດນາມ.”
ວັນທີ 1/8/2010, ເຂດປູຊະນີຍະສະຖານພະລາຊະວັງ ທັງລອງ ຂອງຫວຽດນາມ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກອົງການ UNESCO ວ່າແມ່ນມໍລະດົກວັດທະນະທຳຂອງໂລກ ໂດຍອີງໃສ່ 3 ມາດຖານພົ້ນເດັ່ນນັ້ນແມ່ນ: ຢັ້ງຢືນຄວາມເປັນເອກະລັກສະເພາະກ່ຽວກັບວິວັດທະນາການພົວພັນແລກປ່ຽນວັດທະນະທຳທີ່ມີມາແຕ່ດົນນານ, ແມ່ນສະຖານທີ່ຮັບເອົາຜົນສະທ້ອນຈາກວັດທະນະທຳພາຍນອກ, ບັນດາທິດສະດີ, ແນວຄິດມີຄຸນຄ່າທົ່ວໂລກຈາກຄວາມສີວິໄລຂອງມວນມະນຸດ ເພື່ອສ້າງເປັນຈຸດທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ມີຫົວຄິດປະດິດສ້າງຂອງສູນກາງການເມືອງ, ເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທຳຂອງຊາດ, ເປັນການຢັ້ງຢືນກ່ຽວກັບມູນເຊື້ອວັດທະນະທຳທີ່ມີມາແຕ່ດົນນານຂອງຊາວຫວຽດນາມຢູ່ເຂດທົ່ງພຽງແມ່ນຳ້ແດງຜ່ານບັນດາໄລຍະປະຫວັດສາດ, ມີການພົວພັນແລກປ່ຽນກັບພາກພື້ນ ແລະ ໂລກ.