ບຸນປີໃໝ່ປະຈຳຊາດຫຼືເອີ້ນວ່າ ບຸນເຕັດແມ່ນບຸນທຳອິດໃນປີໂດຍໄລ່ຕາມຈັນທະປະຕິທິນ, ຊຶ່ງມີຄວາມໝາຍສຳຄັນສຳລັບຊາວຫວຽດນາມ. ວັນທີ 1 ຂອງບຸນເຕັດຄືດັ່ງຫຼັກໝາຍຊຶ່ງໃນນັ້ນແມ່ນເຕົ້າໂຮມບັນດາຄວາມຊົງຈຳຂອງການເວລາ, ສະແດງໃຫ້ຄວາມໃນໃຈເມື່ອເຕົ້າໂຮມຄອບຄົວ, ວົງຕະກູນໃນທ່າມກາງຄວາມອົບອຸ່ນ. ການເຕົ້າໂຮມທຸກໆຄົນໃນຊຸມມື້ບຸນເຕັດຍາມຕົ້ນປີ ໄດ້ຮັບການສະແດງໃຫ້ເຫັນແຈ້ງທີ່ສຸດຜ່ານປະເພນີຕ້ອນຮັບບຸນເຕັດ ແລະ ປະເພນີໄຫວ້ບູຊາບັນພະບຸລຸດ. ແຕ່ເຖິງວ່າມີຊີວິດຢູ່ຮ່ວມກັນໃນປະເທດດຽວ ແລະ ຕ້ອນຮັບລະດູບານໃໝ່ໃນຈຸດເວລາດຽວກັນກໍຕາມ, ແຕ່ປະຊາຊົນຢູ່ແຕ່ລະເຂດຂອງປະເທດ ຕ່າງກໍມີວິທີຕ້ອນຮັບບຸນເຕັດທີ່ແຕກຕ່າງກັນ.
|
ຊາວຫວຽດນາມມີກົກເຄົ້າແມ່ນຊາວກະສີກອນ, ດັ່ງນັ້ນ ນັບແຕ່ປາງກ່ອນເປັນຕົ້ນມາ, ບຸນເຕັດບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນງານບຸນໃຫຍ່ກວ່າໝູ່ໃນປີເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງແມ່ນໂອກາດເພື່ອອາໄລຫາ ແລະ ສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄຸນຕໍ່ບັນພະບຸລຸດ, ກົກເຄົ້າເຫງົ້າກໍ, ສົມມະນາຄຸນດິນຟ້າອາກາດທີ່ໄດ້ເອື້ອອຳນວນຄວາມສະດວກເພື່ອໃຫ້ລະດູການຜະລິດໄດ້ຮັບຜົນດີ. ໃນມື້ຕົ້ນປີໃໝ່, ລູກຫຼານກໍພ້ອມກັນນັ່ງອ້ອມພາເຂົ້າຄອບຄົວເພື່ອເລົ່າສູ່ກັນຟັງກ່ຽວກັບເລື່ອງຕ່າງໆໃນປີເກົ່າ, ອວຍພອນໃຫ້ກັນເມື່ອກ້າວເຂົ້າສູ່ປີໃໝ່, ຈົ່ງມີສຸຂະພາບເຂັ້ມແຂງ, ການທຳມາຫາກິນໄດ້ຮັບຜົນດີ, ມີຄວາມໂຊກດີໃນປີໃໝ່. ດ້ວຍຄວາມໝາຍເຊັ່ນນັ້ນ, ເລື່ອງກະກຽມພາເຂົ້າໃນຊຸມມື້ບຸນເຕັດເພື່ອໄຫວ້ບູຊາບັນພະບຸລຸດ, ການກິນດື່ມໃນຊຸມມື້ບຸນເຕັດໄດ້ຮັບຖືເປັນສຳຄັນ. ນັກຄົ້ນຄ້ວາວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງ ຮີ່ງຫງອກຈ້າງ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ :
“ ຕາມມູນເຊື້ອຂອງຊາວຫວຽດເດີມ, ບຸນເຕັດແມ່ນການທຳພິທີກະສີກຳ, ແມ່ນຈຸດເວລາສິ້ນສຸດລະດູການຜະລິດ. ຊາວຫວຽດຖືເຂົ້າສານແມ່ນ “ແກ້ວມະນີຢູ່ແດນສະຫວັນ” ໃນນັ້ນສິ່ງທີ່ປະເສີດທີ່ສຸດແມ່ນເຂົ້າໜຽວ, ເພາະສະນັ້ນ, ອາຫານເຍື່ອງຕ່າງໆທີ່ຖະຫວາຍບູຊາເພື່ອສົມມະນາຄຸນຟ້າດິນ, ບັນພະບຸລຸດຢູ່ເຂດແຄ້ວນຕ່າງໆນັ້ນ, ກໍລ້ວນແຕ່ຖືກປຸງແຕ່ງຈາກເຂົ້າໜຽວ ”
ສິ່ງທີ່ຂາດບໍ່ໄດ້ໃນພາເຂົ້າບຸນເຕັດຢູ່ທຸກແຖບຖິ່ນທົ່ວປະເທດແມ່ນເຂົ້າຕົ້ມ ຊຶ່ງຖືກເຮັດດ້ວຍເຂົ້າໜຽວ. ແຕ່ຍ້ອນຫວຽດນາມແມ່ນປະເທດມີລວງຍາວລຽບຕາມຝັ່ງທະເລຈາກເໜືອລົງຮອດໃຕ້ ມີທີ່ຕັ້ງພູມສາດ, ຈຸດພິເສດດິນຟ້າອາກາດທີ່ແຕກຕ່າງກັນ, ດັ່ງນັ້ນປະເພນີຕ້ອນຮັບບຸນເຕັດ, ວັດທະນະທຳການກິນດື່ມ, ການຈັດວາງພາເຂົ້າບຸນເຕັດຢູ່ແຕ່ລະເຂດແຄ້ວນກໍມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນ.
ພາເຂົ້າບຸນເຕັດຢູ່ພາກເໜືອເຄີຍຖືກກະກຽມຢ່າງລະອຽດ ແລະ ບໍ່ອາດຂາດເຂົ້າຕົ້ມກິນກັບສົ້ມຜັກ ແລະ ຫົວຜັກບົວດອງໄດ້. ອາກາດໜາວຈັດທີ່ເປັນຈຸດພິເສດສະເພາະຂອງລະດູໜາວຢູ່ພາກເໜືອ ກໍພາໃຫ້ຊາວພາກເໜືອປຸງແຕ່ງບັນດາເຍື່ອງອາຫານທີ່ແຕກຕ່າງກັບບັນດາທ້ອງຖິ່ນພາກໃຕ້. ເຍື່ອງອາຫານຢໍ່ຂົ້ວ, ຊີ້ນໝູໜາວ ໄດ້ກາຍເປັນບັນດາເຍື່ອງອາຫານຕິດພັນກັບພາເຂົ້າບຸນເຕັດ. ໃນພາເຂົ້າບຸນເຕັດຢູ່ພາກເໜືອ, ບັນດາເຍື່ອງອາຫານຖືກຈັດວາງຢ່າງງາມຕາ ມີສີສັນຫຼາກຫຼາຍ. ນາງ ຫງວຽນທິຕວຽດ ແມ່ຄົວທີ່ຊື່ສຽງຢູ່ຮ່າໂນ້ຍ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ :
“ ໃນຊຸມມື້ບຸນເຕັດ, ຜູ້ຄົນທັງຫຼາຍຕ່າງກໍສຳນຶກວ່າ ຈະມີສິ່ງໃດສິ່ງໜຶ່ງທີ່ໂຊກດີມາສູ່ເຮົາ, ດັ່ງນັ້ນ ຍາມໃດໃນພາເຂົ້າບຸນເຕັດກໍຕ້ອງມີເຂົ້າໜຽວໝາກເຂົ້າສີແດງຊຶ່ງເປັນສັນຍາລັກຂອງຄວາມໂຊກດີຈະມາສູ່ຄອບຄົວໃນຕົ້ນປີໃໝ່ ”
ເມື່ອທຽບໃສ່ພາກເໜືອນັ້ນ, ພາເຂົ້າບຸນເຕັດຂອງຊາວພາກໃຕ້ ແລະ ພາກກາງກໍມີຄວາມແຕກຕ່າງໜ້ອຍໜຶ່ງ,ທຳມະດາແລ້ວ ກໍມີອາຫານເຢັນຫຼາຍເຍື່ອງຍ້ອນອາກາດແດດຮ້ອນ. ບັນດາເຍື່ອງອາຫານໃນ ພາເຂົ້າບຸນເຕັດຂອງຊາວພາກກາງເຄີຍມີ ສົ້ມຜັກ, ຢໍ່ໝູເຫ້ວ, ຍຳຊີ້ນໄກ່, ຊີ້ໝູຕົ້ມ, ແກ່ງໜໍ່ໄມ້ແຫ້ງ, ປາຈືນ… ແລະ ຄວາມແຕກຕ່າງກັບພາກເໜືອອີກອັນໜຶ່ງ ນັ້ນແມ່ນອາຫານເພື່ອຖະຫວາຍບູຊາໃນຊຸມມື້ບຸນເຕັດຢູ່ພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕ້ ເຄີຍມີຂອງຫວານຫຼາຍກ່ວາເຊັ່ນ: ນ້ຳຫວານ, ກວນໝາກໄມ້, ເຂົ້າໜົມຊະນິດຕ່າງໆ. ພິເສດຢູ່ເຫ້ວ ແລະ ບໍລິເວນພາກກາງໃນຊຸມມື້ບຸນເຕັດ ແມ່ນບໍ່ອາດຂາດກວນຂີງໄດ້. ລຸງ ຫງວຽນຮິ້ວນາມ ຢູ່ເຫ້ວໃຫ້ຮູ້ວ່າ :
“ ກວນຂີງ ແມ່ນອາຫານພິເສດຂອງເຫ້ວ, ເພາະຢູ່ເຫ້ວມີຂີງຊະນິດພິເສດ, ຫອມກວ່າເມື່ອທຽບໃສ່ທ້ອງຖິ່ນອື່ນໆ. ທັງກິນກວນຂີງ ແລະ ດື່ມນ້ຳຊາພ້ອມ ໃນມື້ບຸນເຕັດ ຈະຮູ້ສຶກເປັນໜ້າຈັບໃຈ, ເພາະທັງມີລົດເຜັດ ທັງມີລົດຫວານ ”
ໃນພາເຂົ້າບຸນເຕັດຂອງຊາວພາກໃຕ້ ແມ່ນມີເຂົ້າຕົ້ມ ພ້ອມກັບຫົວຜັກກາດດອງ, ມີແກ່ງໜໍ່ໄມ້ສົດແທນທີ່ໜໍ່ໄມ້ແຫ້ງ. ຖ້າຫາກວ່າຢູ່ພາກເໜືອ ຄະລຳກິນໄຂ່ໃນຊຸມມື້ບຸນເຕັດນັ້ນ, ໃນພາເຂົ້າບຸນເຕັດຢູ່ພາກໃຕ້ ຈະບໍ່ອາດຂາດເຍື່ອງອາຫານອົບຊີ້ນໝູກັບໄຂ່ໄດ້.
ສຳລັບພາໝາກໄມ້ 5 ຊະນິດ ເທິ່ງແທ່ນບູຊາໃນຊຸມມື້ບຸນເຕັດຢູ່ພາກເໜືອນັ້ນ ກໍເຄີຍມີກ້ວຍ, ໝາກກ້ຽງໃຫຍ່, ໝາກຄາຍ, ໝາກຮົ່ງ, ໝາກກ້ຽງນ້ອຍ…ຕາມຄວາມສຳນຶກແຕ່ປາງກ່ອນ, ໝາກໄມ້ 5 ຊະນິດ ກໍໝາຍເຖິງການກຳເນີດ, ການອອກແມ່ແຜ່ລູກ. ສ່ວນບັນດາແຂວງທາງພາກໃຕ້, ພາໝາກໄມ້ 5 ຊະນິດ ກໍເຄີຍມີ ໝາກລະມຸດ, ໝາກພ້າວ, ໝາກຫຸ່ງ, ໝາກມວງ ແລະ ໝາກເດື່ອ. ຖ້າຫາກຢູ່ພາກເໜືອ ປະຊາຊົນມັກເລືອກເອົາງ່າດອກຄາຍແດງເພື່ອປັກເທິ່ງແທ່ນບູຊາຫຼືຕົ້ນຄາຍເພື່ອປະດັບປະດາໃນເຮືອນດ້ວຍສີແດງ ປຽບເໝືອນຄຳອວຍໄຊໃຫ້ພອນໃນຍາມຕົ້ນລະດູບານໃໝ່, ແຕ່ສຳລັບພາກກາງ ແລະ ພາກເໜືອພັດປະດັບປະດາດ້ວຍຕົ້ນດອກເໝີຍ, ດອກເບັນຈະມາດ.
ໃນທຸກວັນນີ້, ຍ້ອນການດຳລົງຊີວິດມີຄວາມຂ້ອງຄາກັບວຽກງານຫຼາຍຢ່າງ, ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ຫຼາຍຄອບຄົວບໍ່ມີເວລາພຽງພໍເພື່ອກະກຽມໃຫ້ແກ່ພາເຂົ້າບຸນເຕັດທີ່ມີອາຫານຫຼາຍເຍື່ອງ ແລະ ອຸດົມສົມບູນ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ພາເຂົ້າໃນຍາມບຸນເຕັດ ຍາມໃດກໍເປັນສັນຍາລັກແຫ່ງຄວາມເຄົາລົບນັບຖືເພື່ອຖະຫວາຍບູຊາບັນພະບຸລຸດ ແລະ ຮູບພາບມະຫາຄອບຄົວທີ່ນັ່ງອ້ອມພາເຂົ້າບຸນເຕັດ ຍາມໃດກໍແມ່ນຮູບພາບທີ່ດີງາມ ແລະ ຈະຍືນຍົງຄົງຕົວກັບການເວລາ.