นาย อันโตนิโอ กูเตอร์เรส เลขาธิการใหญ่สหประชาชาติ (Salvatore Di Nolfi/AP)

วันขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติสากล มีที่มาจากเหตุการณ์กราดยิงในการชุมนุมประท้วงเรื่องฐบาลแอฟริกาใต้ผ่านร่างกฎหมายการแบ่งแยกสีผิวเมื่อวันที่ 21 มีนาคมปี 1960 จนทำให้มีผู้เสียชีวิตจำนวน 69 ราย และผู้บาดเจ็บจำนวนมาก จากเหตุการณ์ดังกล่าวในปี 1966  องค์การสหประชาชาติ จึงกำหนดให้วันที่ 21 มีนาคมทุกปีเป็นวันขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติสากล

นำความยุติธรรมมาให้แก่แอฟริกา

หลัง 45 ปีที่ถูกกำหนดเป็นหนึ่งในปฏิบัติการที่ต้องให้ความสนใจเป็นอันดับต้นๆ การขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติในทั่วโลกมีความคืบหน้าต่างๆ โดยประมวลกฎหมายที่มีลักษณะเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติถูกยกเลิกในเกือบทุกประเทศและประชาคมโลกได้จัดทำกรอบทางนิตินัยที่สำคัญๆ เช่น อนุสัญญาระหว่างประเทศเกี่ยวกับการขจัดทุกรูปแบบการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติ โดยเฉพาะแถงการณ์ Durban 2001 เกี่ยวกับแผนปฏิบัติการ “ การชดเชย ความเป็นธรรมทางเชื้อชาติและความยุติธรรมให้แก่ลูกหลานของชาวแอฟริกัน” และเดือนธันวาคมปี 2013 สหประชาชาติได้ริเริ่มกระบวนการ “ทศวรรษระหว่างประเทศเพื่อลูกหลานของชาวแอฟริกัน”ที่มีขึ้นในระหว่างวันที่ 1 มกราคมปี 2015 – วันที่ 31 ธันวาคมปีนี้ ในการสรุปผลที่ได้บรรลุในตลอด 1 ทศวรรษที่ผ่านมา โดยวันขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติสากลปีนี้มีหัวข้อ “ 1 ทศวรรษแห่งการยอมรับ ความยุติธรรมและการพัฒนา: การปฏิบัติทศวรรษ ระหว่างประเทศเพื่อลูกหลานของชาวแอฟริกัน”

ตามข้อมูลสถิติของสหประชาชาติ ปัจจุบันนี้ ในทั่วโลก มีลูกหลานของชาวแอฟริกัน 200 ล้านคนกำลังอาศัยอยู่ในสหรัฐและอีกนับร้อยล้านคนกำลังอาศัยในประเทศต่างๆ นอกทวีปแอฟริกา เช่น อังกฤษ ฝรั่งเศส บราซิลและแคริเบียน ซึ่งเป็นกลุ่มที่ได้รับผลกระทบจากการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติในทั่วโลก พร้อมทั้งเป็นผู้ที่ต้องทนรับผลกระทบจากระบอบทาสและอาณานิคมในอดีต ในรายงานเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนเมื่อเดือนสิงหาคมปี 2023 สภาสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติหรือ OHCHR ได้เผยว่า การเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติต่อชาวแอฟริกันผิวสียังคงมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในทั่วโลก นาง Ravina Shamdasani โฆษกของ OHCHR เผยว่า

“รายงานของเราได้แสดงให้เห็นว่า การเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติที่มีลักษณะเป็นระบบยังคงมีขึ้นและส่งผลกระทบในทางลบต่อทุกด้านในชีวิตของลูกหลานชาวแอฟริกัน การที่ผู้ที่มีเชื้อสายแอฟริกันเสียชีวิตทั้งระหว่างและหลังการพบกับเจ้าหน้าที่บังคับใช้กฎหมายยังคงเกิดขึ้นและมีความคืบหน้าน้อยมากในการลงโทษการกระทำผิดนี้ถึงแม้ครอบครัวของผู้เสียชีวิตได้เรียกร้องความรับผิดชอบของเจ้าหน้าที่เหล่านี้ก็ตาม”

ส่วนนาง Epsy Campbell Barr ประธานฟอรั่มเกี่ยวกับลูกหลานของชาวแอฟริกันกล่าวว่า หนึ่งในปัญหาที่ต้องแก้ไขทันทีคือผลร้ายที่ส่งต่อมาจากยุคแห่งการค้าทาสและอาณานิคม โดยในระหว่างศตวรรษที่ 16-19 มีชาวแอฟริกัน 25-30 ล้านคนถูกขายเป็นทาสและถูกบังคับให้อพยพออกจากทวีปแอฟริกา โดยถูกทารุณกรรม ไม่มีสิทธิ์ด้านการเมือง เศรษฐกิจและสังคม ส่วนลูกหลานของพวกเขาก็ถูกเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติสืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคคน สหประชาชาติถือว่า นี่เป็นอาชญากรรมต่อมนุษยชาติ ซึ่งต้องใช้ความเป็นธรรมเพื่อชดเชย ดังนั้น ในหลายปีมานี้ 15 ประเทศในแถบแคริเบียนหรือ CARICOM ได้มีปฏิบัติการด้านกฎหมายเพื่อความเป็นธรรมเพื่อให้ 10 ประเทศยุโรปต้องชดเชยทั้งทางวัตถุและจิตใจให้แก่ลูกหลานของชาวแอฟริกัน

ต่อต้านการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติในยุคแห่งเทคโนโลยี

ควบคู่กับความพยายามต่างๆ เพื่อนำความยุติธรรมมาให้แก่ชุมชนเชื้อสายแอฟริกัน ในเวลาที่ผ่านมา สหประชาชาติและสำนักงานในสังกัดได้กล่าวย้ำถึงการปรากฎตัวของรูปแบบการเหยียดเชื้อชาติใหม่ๆ ในสภาวการณ์ที่มีการปฏิบัติอย่างรุนแรงทั้งในสังคมและในการใช้สื่อสังคมออนไลน์ซึ่งได้ส่งผลให้แนวคิดในการเลือกปฏิบัติทางสีผิวยากที่จะควบคุมได้ นาย อันโตนิโอ กูเตอร์เรส เลขาธิการใหญ่สหประชาชาติได้เผยว่า แนวโน้มอันตรายที่ปรากฎในหลายปีมานี้คือ มีนักการเมืองขวาจัดและนักการเมืองประชานิยมในหลายประเทศได้ใช้คารมการเลือกปฏิบัติต่อชาวต่างชาติและเหยียดเชื้อชาติเพื่อเป้าหมายด้านการเมือง

“การเลือกปฏิบัติต่อชาวต่างชาติ อคติและคำพูดที่เกลียดชังกำลังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น นักการเมืองที่รับอิทธิพลจากลัทธิคนผิวขาวเหนือกว่าคนผิวสี ทำให้ผู้อพยพชาวแอฟริกันกลายเป็นแพะรับบาป นักการเมืองเหล่านี้ได้ใช้ประโยชน์จากการเหยียดเชื้อชาติบนเครือข่ายสังคมออนไลน์เพื่อเป้าหมายทางการเมือง”

นาย อันโตนิโอ กูเตอร์เรส ยังเตือนว่า แม้มีการยกระดับความรู้เกี่ยวกับการขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติ แต่ในหลายประเทศ นโยบายและการปฏิบัติที่มีลักษณะแห่งการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติก็มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเช่นกัน นอกจากนี้ ความเสี่ยงเกี่ยวกับการจัดสรรข้อมูลที่ไม่ถูกต้องและข้อมูลเท็จเกี่ยวกับปัญหานี้ก็นับวันเพิ่มสูงขึ้นในขณะที่ปัญญาประดิษฐ์ถูกใช้อย่างกว้างขวาง ส่งผลให้การเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติแพร่หลายในโลกไซเบอร์ ดังนั้น ในสารที่ส่งถึงประชาชนโลกในวันขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติสากลปีนี้ นับเป็นครั้งแรกที่ นาย อันโตนิโอ กูเตอร์เรส ได้เรียกร้องให้กลุ่มบริษัทเทคโนโลยีต่างๆ ร่วมกันปฏิบัติเพื่อควบคุมปัญญาประดิษฐ์เพื่อยุติการเผยแพร่ข้อมูลที่เป็นอคติที่อาจส่งผลให้เกิดกระแสการเหยียดเชื้อชาติในทั่วโลก.