( VOVworld )- เมื่อฤดูใบไม้ร่วงมาเยือนและข้าวในนาขั้นบันไดสุกพอดีส่งกลิ่นหอมรัญจวนใจก็ตรงกับช่วงเปิดงานบุญข้าวใหม่ของชาติพันธุ์ไต่ ไท หนุ่ง ไย้และม้ง และเป็นช่วงเวลาที่ชาวบ้านเก็บข้าวเหนียวที่ไม่อ่อนเกินไปเพื่อทำข้าวเม่า  บรรยากาศสนุกสนานไปด้วยผู้คนทำข้าวเม่า บ้างคั่ว บ้างตำแลฝัดกันไป อันเป็นการสร้างเสริมความอบอุ่น ความสามัคคีในหมู่บ้าน อีกทั้งเป็นประเพณีอันดีงามของชาติพันธุ์ต่างๆในเขตเขาภาคตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศเวียดนาม

ทั้งตำทั้งฝัดข้าวเม่าจะไม่ติดกันและอร่อยขึ้น

ชนเผ่าไทที่เหนิม ก๊อ อำเภอหมู่ กาง จ๋าย ในจังหวัดเอียน บ๊ายเล่าว่า  สมัยก่อนโน้น ข้าวที่ทำข้าวเม่าต้องเป็นข้าวเหนียวเนืองหรือข้าวเหนียวที่ปลูกตามไร่นาเพราะข้าวเหนียวเปลือกชนิดนี้มีเมล็ดกลม เก็บความหวาน กลิ่นหอมและความเหนียวนุ่มได้นาน  แต่เนื่องจากชาวบ้านไม่นิยมใช้ข้าวเหนียวมากนักเหมือนเมื่อก่อน พื้นที่ไร่นาปลูกข้าวเหนียวเนืองค่อยๆลดลง  ดังนั้งชาวบ้านต้องเลือกข้าวเหนียวพันธุ์ตานหรือเลือง เฝื่องมาทำข้าวเม่าแทน

ข้าวเหนียวที่ปลูกในนาดำหรือในไร่ เมื่อทำเป็นข้าวเม่าชาวบ้านจะเก็บเกี่ยวในช่วงระยะเวลาข้าวที่กำลังพิเป็นข้าวเม่า คือข้าววัยแรกรุ่นที่เลยระยะน้ำนม เมล็ดข้าวมีสีเขียวเหลืองอ่อนพอดี ข้าวเม่าจึงจะอ่อนนุ่มน่ารับประทาน  เมื่อเก็บเมล็ดข้าวเหนียวชนิดนี้เสร็จก็นำมาคั่ว ตำ แล้วนำไปรับประทานได้เลย หากปล่อยทิ้งไว้ทำในวันถัดไปข้าวเม่าจะไม่อ่อนนุ่มและไม่มีกลิ่นหอมเหมือนเดิม

เมื่อข้าวออกรวงเมล็ดข้าวสีเหลืองอมเขียวชาวบ้านก็จะเก็บเกี่ยวและมัดรวมเป็นกำๆ จากนั้นนำรวงข้าวไปวางบนกระด้งไม้ไผ่ใบใหญ่แล้วใช้ถ้วยเล็กนวดจนกระทั่งเมล็ดข้าวหลุดร่วงออกมาจากรวงหมด หลังจากนั้นฝักเอาเมล็ดข้าวลีบออกให้หมด แล้วนำไปล้างให้สะอาดและตากแห้ง เสร็จแล้วนำไปใส่กระทะตั้งเตาไฟโดยใช้ไฟไม่แรงและไม่อ่อนเกินไป จากนั้นคั่วไปเรื่อยๆเพื่อให้เมล็ดข้าวในกระทะถูกความร้อนอย่างทั่วถึงกันจนกระทั่งได้ยินเสียงข้าวในกระทะแตก แล้วให้รีบยกลง เทข้าวลงในกระด้งผึ่งให้เย็น เทลงในครกแล้วตำให้เมล็ดข้าวแบบและอ่อนนุ่มดูน่ารับประทาน เมล็ดข้าวเม่าที่อ่อนนุ่มและมีรสหวานเพราะได้ปลูกในดิน ได้รับลม แดดและน้ำค้าง คุณหล่อ ถิ่น เหี่ยน ชาวหมู่บ้านเหนิม ก๊อ เปิดเผยว่า  “ ต้องตำข้าวเม่าหลังจากผึ่งให้เย็นแล้ว ต้องไม่ตำขณะข้าวเม่ายังร้อนเพื่อเมล็ดข้าวเม่าจะได้ไม่ติดกัน พอตำสักพักก็นำมาฝัดแยกส่วนเปลือกข้าวออกแล้วทำต่อไปจนได้ข้าวเม่าที่แบนทั่วถึงกันและมีสีเขียวของสีใบจิง ”

ปัจจุบัน ตำบลเหนิม ก๊อ ปลูกข้าวในพื้นที่ประมาณ ๔๒๐เฮกต้าร์ เป็นพื้นที่ปลูกข้าวเหนียวประมาณร้อยละ ๕๐ เมื่อก่อน พอถึงฤดูเก็บเกี่ยวข้าวชาวบ้านของหมู่บ้านชนเผ่าไทจะทำข้าวเม่าให้ลูกหลานรับประทานเป็นอาหารว่างหรือเป็นของฝากให้แก่ญาติหรือแขกเหรื่อที่เคารพ  หลายปีที่ผ่านมา ชาวบ้านได้ทำข้าวเม่าเพื่อขายให้แก่นักท่องเที่ยว ข้าวเม่าหอมและนุ่มห่อด้วยใบจิงทำให้ความหอมแผ่กระจายมากขึ้นและเย้ายวนใจนักท่องเที่ยวยิ่งนัก คุณหล่อ แทง เฟือง กล่าวถึงการอนุรักษ์อาชีพการทำข้าวเม่าของบรรพบุรุษว่า  “ ฝีมือของคุณย่า คุณยายและคุณแม่นั้นทำให้ข้าวเม่ามีความหอมอร่อยน่ารับประทานยิ่งนัก เมื่อพวกท่านอายุสูงขึ้น พวกเราจะสืบทอดอาชีพดั้งเดิมเพื่ออนุรักษ์ให้เมล็ดข้าวมีสีหอมนุ่มน่ารับประทาน ”

ฤดูเก็บเกี่ยวข้าวกำลังเข้ามาในตำบลเหนิม ก๊อ บนนาขั้นบันไดข้าวออกรวงอย่างเต็มที่  ข้าวเม่าอ่อนนุ่มและหอมเติมแต่งความสวยงาามให้แก่เขตเขาเตยบั๊กและเชื้อเชิญนักท่องเที่ยวให้มาเที่ยวและลิ้มลองข้าวเม่าจากฝีมือของสตรีชนเผ่า .