ໃນຈຸດເວລານີ້, ຢູ່ທົ່ວທຸກໝູ່ບ້ານທີ່ເຂດພູສູງ, ລະດູບານໃໝ່ພວມວຽນມາບັນຈົບຄົບຮອບອີກວາລະໜຶ່ງ, ບັນດາຕົ້ນຄາຍດ້ວຍດອກສີແດງ, ຕົ້ນໝາກໝັ້ນດ້ວຍ ດອກສີຂາວພວມພາກັນແຕກດອກອອກໜໍ່ເອ້ຄວາມງາມໃນທົ່ວເຂດພູຜາປ່າໄມ້. ໃນການຕ້ອນຮັບລະດູບານໃໝ່ຢູ່ເຂດພູສູງ ກໍຍັງມີບັນດາງານບຸນທີ່ຟົດຟື້ນມ່ວນຊຶ່ນດ້ວຍພິທີກຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະພ້ອມດ້ວຍບັນດາເຍື່ອງອາຫານພິເສດຂອງພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າຢູ່ແຫ່ງນີ້.
ພວກນາງສາວເຜົ່າເມື່ອງຍາມບຸນເຕັດ |
ກໍເຊັ່ນດຽວກັນກັບຫຼາຍຊົນເຜົ່າອ້າຍນ້ອງອື່ນໆ, ລະດູບານໃໝ່ແມ່ນໂອກາດເພື່ອໃຫ້ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າຢູ່ເຂດພູສູງ ໄດ້ພັກຜ່ອນພາຍຫຼັງຊຸມມື້ອອກແຮງງານດ້ວຍຄວາມລຳບາກຢູ່ຕາມທົ່ງໄຮ່ທົ່ງນາ. ບຸນເຕັດ ກໍແມ່ນໂອກາດເພື່ອໃຫ້ເຂົາເຈົ້າມີເວລາຢ້ຽມຢາມຖາມຂ່າວຊຶ່ງກັນ ແລະ ກັນ, ທັງແມ່ນໂອກາດທີ່ໄດ້ ປຸງແຕ່ງບັນດາເຍື່ອງອາຫານພື້ນເມືອງຂອງເຜົ່າຕົນເພື່ອຖະຫວາຍບູຊາບັນພະບຸລຸດ ແລະ ຊຸມແຊວກັບໝູ່ເພື່ອນ. ສຳລັບເຜົ່າເມື່ອງຢູ່ແຂວງເຊີນລາ, ບຸນເຕັດແມ່ນວັນບຸນໃຫຍ່ກວ່າໝູ່ໃນປີ. ໃນໂອກາດບຸນເຕັດ, ແຕ່ລະຄອບຄົວກໍລ້ວນແຕ່ປຸງແຕ່ງພາເຂົ້າເພື່ອຖະຫວາຍບູຊາບັນພະບຸລຸດ ແລະ ເທວະດາຟ້າແຖນ. ລຸງບຸຍວັນເຕີ້ຍ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ ນອກຈາກໝາກໄມ້, ໝາກ ແລະໃບພູແລ້ວ, ກໍຕ້ອງມີຂອງບູຊາອື່ນໆອີກ. ລຸງບຸຍວັນເຕີ້ຍ ເວົ້າວ່າ :
“ ທຳອິດແມ່ນຕ້ອງມີໄກ່, ໝູ, ເຂົ້າຕົ້ມ, ປັນໄຢ, ປັນໂຈຍ. ສຳລັບປັນໂຈຍ ແມ່ນເພື່ອໄຫວ້ບູຊາບັນພະບຸລຸດ, ປູ່ຍ່າຕາຍາຍ ຜູ້ທີ່ໄດ້ລ່ວງລັບໄປ. ຄອບຄົວຂ້າພະເຈົ້າມີລູກຫຼານຫຼາຍຄົນ. ລູກ 9 ຄົນໄດ້ສ້າງຄອບຄົວໝົດແລ້ວ. ຮອດບຸນເຕັດ ພວກລູກຫຼານທັງໝົດໄດ້ພາກັນມາເຕົ້າໂຮມຢູ່ເຮືອນ, ນັ່ງອ້ອມພາເຂົ້າບຸນເຕັດ ”
ສຳລັບບັນດາເຍື່ອງອາຫານໃນບຸນເຕັດ, ນອກຈາກບັນດາເຍື່ອງອາຫານທີ່ມີໃນພາເຂົ້າ ເພື່ອຖະຫວາຍບູຊາບັນພະບຸລຸດແລ້ວ, ກໍຍັງມີເຍື່ອງອາຫານຕຳໝາກ ເຜັດ, ຍຳຊີ້ນໝູ, ຜັກຂົມ, ໜໍ່ໄມ້….ກ່ອນທີ່ຮັບປະທານອາຫານ, ລູກຫຼານທຸກໆຄົນຕ່າງກໍເຄົາລົບນັບຖື ອວຍພອນສຸຂະພາບແກ່ພໍ່ແມ່, ປູ່ຍ່າເປັນລ້ຳດັບ. ແລະ ບັນດາຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ໃນຄອບຄົວກໍມີຄຳອວຍພອນພວກລູກຫຼານ, ກ້າວສູ່ປີໃໝ່ ມີສຸຂະພາບເຂັ້ມແຂງ, ທຳມາຫາກິນໄດ້ຮັບຜົນດີ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ທຸກໆຄົນກໍພ້ອມກັນຍົກຈອກເຫຼົ້າ ແລະ ຮັບປະທານອາຫານ. ລຸງບຸຍວັນບັງ ສະແດງຄວາມຫວັງໃນປີໃໝ່ວ່າ :
“ ຄວາມຫວັງຂອງເຮົາ ແມ່ນກ້າວເຂົ້າສູ່ປີໃໝ່, ມີສຸຂະພາບເຂັ້ມແຂງ, ທຳມາຫາກິນໄດ້ຮັບຜົນດີ. ສິ່ງທີ່ບໍ່ຈົບບໍ່ງາມ ກໍຫາຍໄປໝົດ ”
ສຳລັບຊາວເຜົ່າໄທຢູ່ແຂວງເງະອານ,ກໍເລີ່ມພັກວຽກໄຮ່ການນາ ນັບແຕ່ທ້າຍ ເດືອນ 12 ໄລ່ຕາມຈັນທະປະຕິທິນ ເພື່ອກະກຽມຟືນໄຟ, ໃບຕອງຈິງ, ອາຫານເພື່ອປຸງແຕ່ງອາຫານຕ້ອນຮັບປີໃໝ່. ຕອນບ່າຍວັນທີ 29 ຂອງບຸນເຕັດ ບັນດາຄອບຄົວຊາວເຜົ່າໄທຢູ່ແຫ່ງນີ້ ກໍເຮັດເຂົ້າໜົມເພື່ອໄຫວ້ບູຊາເຈົ້າເຕົາເພື່ອຂອບໃຈນຳເຈົ້າເຕົາທີ່ໄດ້ຮັກສາໄພໃຫ້ແກ່ຄອບຄົວ. ສຳລັບຊາວເຜົ່າໄທແລ້ວ, ໄຟແມ່ນມີຄວາມສຳຄັນ ບໍ່ພຽງແຕ່ສາມາດຮັບໃຊ້ການປຸງແຕ່ງເທົ່ານັ້ນ ຫາກຍັງແມ່ນອາວຸດເພື່ອຂັບໄລ່ຜີສາງນາງໄມ້ ແລະ ສັດຮ້າຍອີກດ້ວຍ.
ຢູ່ບັນດາໝູ່ບ້ານຂອງຊາວເຜົ່າໄທຂາວໃນແຂວງດ້ຽນບຽນ, ເມື່ອລະດູບານໃໝ່ວຽນມາໃນແຕ່ລະຄັ້ງ ກໍຄຶກຄື້ນໄປດ້ວຍສຽງຕຳເຂົ້າເພື່ອເຮັດເຂົ້າໜົມເຂົາແສນ. ລຸງຮ່ວາງວັນຮິງ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ : ເຂົ້າໜົມເຂົາແສນແມ່ນອາຫານທີ່ຂາດບໍ່ໄດ້ໃນ ພາເຂົ້າບຸນເຕັດຂອງຊາວເຜົ່າໄທຂາວຢູ່ແຫ່ງນີ້. ລຸງຮ່ວາງວັນຮິງ ເວົ້າວ່າ :
“ ເມື່ອກ່ອນນີ້, ບັນດາເຍື່ອງອາຫານທີ່ເຮັດດ້ວຍຜະລິດຕະພັນກະເສດ ແມ່ນເພື່ອຖະຫວາຍບູຊາບັນພະບຸລຸດ. ປຸງແຕ່ງອາຫານແມ່ນເພື່ອຖະຫວາຍບູຊາ, ແຕ່ກໍເພື່ອເຊື້ອເຊີນໝູ່ເພື່ອນມາກິນຊຸມແຊວໃນມື້ບຸນເຕັດ ”
ປ້າຮ່ວາງທິມາຍໃຫ້ຮູ້ວ່າ : ເມື່ອກິນເຂົ້າໜົມເຂົາແສນ, ຈະຮູ້ສຶກກອບດີ, ມີລົດຫອມ ແລະ ເຂັ້ມຂົ້ນໄປດ້ວຍລົດຊາດຂອງເຂົ້າໜຽວ, ມັນຕົ້ນ. ປ້າຮ່ວາງທິມາຍ ເວົ້າວ່າ :
“ ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ, ແຕ່ລະປີເມື່ອບຸນເຕັດວຽນມາ, ຊາວເຜົ່າຜູ້ໄທຈຶ່ງເຮັດເຂົ້າໜົມເຂົາແສນກິນເທື່ອໜຶ່ງ. ສຳລັບມັນຕົ້ນ ກໍຕ້ອງຊອຍເສຍກ່ອນ, ແລ້ວຈຶ່ງນຳໄປໜຶ້ງ, ເມື່ອສຸກແລ້ວ ຈຶ່ງນຳໄປຕຳໃຫ້ແຫຼກ, ແລ້ວກໍຮີດໃຫ້ບ່າງ ເພື່ອນຳໄປຕາກແດດໃຫ້ແຫ້ງ, ແລ້ວຈຶ່ງຕັດເປັນເສັ້ນນ້ອຍ ”
ສຳລັບຊາວເຜົ່າໄຕ, ເຜົ່ານຸ່ງຢູ່ແຂວງກາວບັງ, ເມື່ອບຸນເຕັດວຽນມາ, ປະຊາຊົນກໍຫ້າງຫາກະກຽມເຮັດເຂົ້າໜົມເຂົາສະລີ ແລະ ປັນຂາວ ທີ່ເປັນປະເພນີຂອງເຜົ່າຕົນ. ເຂົ້າໜົມເຂົາສະລີມີລົດຫອມ ແລະ ຫວານ. ເຂົ້າໜົມ 2 ຊະນິດດັ່ງກ່າວແມ່ນອາຫານຂາດບໍ່ໄດ້ໃນພາເຂົ້າບຸນເຕັດຂອງຊາວເຜົ່າໄຕ ແລະ ເຜົ່ານຸ່ງ. ເຂົ້າໜົມເຂົາສະລີແມ່ນອາຫານຖືກເຮັດດ້ວຍເຂົ້າໜຽວໄຮ່, ຖົ່ວດິນ ແລະ ອ້ອຍ. ປ້າ ເຢືອງທິແກງ ຊາວເຜົ່ານຸ່ງຢູ່ແຂວງກາວບັງ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ :
“ ເມື່ອກ່ອນນີ້, ເຂົ້າໜົມເຂົາສະລີ ພຽງແຕ່ເຮັດກິນໃນຍາມບຸນເຕັດເທົ່ານັ້ນ ແລະ ແມ່ນອາຫານທີ່ຂາດບໍ່ໄດ້. ເມື່ອບຸນເຕັດວຽນມາ, ຢູ່ເຂດປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ ແມ່ນຕ້ອງມີເຂົ້າໜົມຊະນິດນີ້ ເພາະໃນວັນທີ 1 ບຸນເຕັດ ຕ້ອງກິນເຈ, ກິນ ເຂົ້າໜົມເຂົາສະລີ ຫາກບໍ່ກິນຊີ້ນ, ມັນ. ”
ພ້ອມກັບການທຳພິທີຕ່າງໆໃນຄອບຄົວນັ້ນ, ບັນດາການເຄື່ອນໄຫວລະຫຼິ້ນມ່ວນຊື່ນໃນວັນບຸນຍາມລະດູບານໃໝ່ຢູ່ເຂດພູສູງໄດ້ເຮັດໃຫ້ຈິດໃຈຂອງຜູ້ຄົນທັງຫຼາຍຍິ່ງເພິດເພິນຫຼາຍຂຶ້ນໃນທ່າມກາງສຽງແຄນ, ສຽງຂຸ່ຍປະສານເຂົ້າກັບສຽງຂັບຮ້ອງດັ່ງກ້ອງກັງວານໄປທົ່ວເຂດ