(vovworld) – ເຖິງວ່າດຳລົງຊີວີດຢູ່ຮ່ວມກັນກັບ 22 ຊົນເຜົ່າອ້າຍນ້ອງຢູ່ແຂວງ ຮ່າຢາງ ກໍ່ຕາມ, ແຕ່ຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ ຍັງຄົງຮັກສາບັນດາຮີດຄອງປະເພນີ, ບັນດາຈຸດວັດທະນະທຳມູນເຊື້ອທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຊົນເຜົ່າຕົນໄວ້ໄດ້. ໃນນັ້ນພົ້ນເດັ່ນແມ່ນບັນດາປະເພນີອັນດີງາມໃນພິທີໝັ້ນເມຍ, ງານດອງ.
(ພາບປະກອບ)
ນັບແຕ່ດົນນານມາແລ້ວ, ຊົນເຜົ່າ ປູແປ໋ວໄດ້ມີສິດເສລີໃນການຊອກຮູ້, ຮັກກັນ ແລະ ພ້ອມກັບສ້າງຄວາມຜາສຸກ. ຍ້ອນເຫດນັ້ນປະເພນີແຕ່ງງານ, ນັບແຕ່ສອງຄອບຄົວຕັ້ງບັນຫາ ຕະຫຼອດຮອດເວລາເຈົ້າສາວມາຢູ່ນຳຄອບຄົວຜົວ ຍາມໃດກໍ່ສະດວກສະບາຍ, ແຕ່ພັດສະຫງ່າຜ່າເຜີຍ ແລະ ມີສີສັນສະເພາະຂອງຊົນເຜົ່າຕົນ.
ປະເພນີແຕ່ງດອງຂອງຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ ມີ 4 ຂັ້ນຕອນ. ທຳອິດ, ເມື່ອຄູ່ບ່າວສາວຮັກກັນ, ຢາກກາຍເປັນຜົວເມຍ, ຜູ້ຊາຍຕ້ອງພ້ອມກັບພໍ່ແມ່ອາໄສຜູ້ໜຶ່ງເປັນ “ພໍ່ສື່, ແມ່ສື“ ໄປຕັ້ງບັນຫາ. ເມື່ອໄປຍັງຄອບຄົວຜູ້ສາວ, ພໍ່ສື, ແມ່ສື່ຕ້ອງນຳເອົາເຂົ້າໜຽວຫໍ່ໜຶ່ງ, ເຫຼົ້າແກ້ວໜຶ່ງ ແລະ ເງິນນ້ອຍໜຶ່ງ. ທັງໝົດລ້ວນແຕ່ຫໍ່ໃນເຈ້ຍສີແດງແລ້ວມັດດ້ວຍສາຍເຊືອກຢ່າງສວຍງາມ. ທ່ານ ລືວເສິ່ນວ້ານ, ສະມາຊິກໜ່ວຍສະສົມ, ຄົ້ນຄ້ວາວັດທະນະທຳບັນດາເຜົ່າແຂວງ ຮ່າຢາງ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ເມື່ອໄປຮອດຄອບຄົວຜູ້ສາວ, ພາຍຫຼັງມອບເຄື່ອງຂອງຖະຫວາຍແລ້ວ, ພໍ່ສື່, ແມ່ສື່ຈະຕັ້ງບັນຫາກ່ຽວກັບເລື່ອງອະນຸຍາດໃຫ້ຄູ່ບ່າວສາວຊອກຮູ້ກັນ. ຖ້າຄອບຄົວຜູ້ສາວເຫັນດີ ຈະຮັບເຂົ້າໜຽວ, ເງິນ ແລະ ດື່ມເຫຼົ້າ ໂດຍພໍ່ສື່, ແມ່ສື່ນຳມາໃຫ້, ຖ້າບໍ່ເຫັນດີຈະມອບຄືນໃຫ້ຄອບຄົວຜູ້ຊາຍ.“
ເມື່ອຄອບຄົວຜູ້ສາວເຫັນດີ, ພໍ່ສື່, ແມ່ສື່ຈະແຈ້ງໃຫ້ຄອບຄົວຜູ້ຊາຍຊາບ, ນັບແຕ່ນັ້ນ, ຄອບຄົວຜູ້ຊາຍຈະກະກຽມເຄື່ອງດອງຂອງໝັ້ນໄປຄອບຄົວຜູ້ສາວເພື່ອຂໍເມຍ. ຈາກນັ້ນ, ຄອບຄົວຜູ້ຊາຍພ້ອມກັບພໍ່ສື່, ແມ່ສື່ຈະນຳເອົາເຫຼົ້າ 2 ແກ້ວ, ເຂົ້າໜຽວ, ໄກ່ ພ້ອມກັບແພສີແດງ 2 ແມັດໄປຍັງຄອບຄົວຜູ້ສາວເພື່ອໂອ້ລົມນຳກັນ. ນອກນັ້ນ, ຄອບຄົວຜູ້ຊາຍສາມາດມອບປອກແຂນ, ແຫວນໃຫ້ຜູ້ສາວເພື່ອເປັນຂອງໝ້ັນແຫ່ງຄວາມຮັກຂອງຄູ່ບ່າວສາວ. ທ່ານ ລືວເສິ່ນວ້ານ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ມື້ນັ້ນ, ພໍ່ສື່ແມ່ສື່ຂອງຄອບຄົວຜູ້ຊາຍຈະນຳເອົາເຂົ້າໜຽວ 3 ຫໍ່ທີ່ໃສ່ໃນກະໂຖງ, ຢູ່ເທິງຕັ້ງກະດູກຂ້າງ, ເຫຼົ້າ 2 ແກ້ວ, ໄກ່ 2 ໂຕ, ຖ້ວຍ 2 ອັນ, ໝາກຕຸ້ມ 1 ສາຍ ແລະ ແພສີແດງ. ໂຕະຂອງຄອບຄົວເຈົ້າສາວຍາວເທົ່າໃດ. ສາຍໝາກຕຸ້ມກໍ່ຕ້ອງຍາວເທົ່ານັ້ນ ແລະ ແພສີແດງກໍ່ຕ້ອງຍາວສາມາດປົກໂຕະນັ້ນໃຫ້ໝົດໄດ້. ຫຼັງຈາກນັ້ນຈຶ່ງທຳພິທີ. ຄອບຄົວໃດເລືອກມື້ສັນວັນດີໄດ້ແລ້ວ ສາມາດກຳນົດມື້ຈັດງານດອງໃຫ້ຄູ່ບ່າວສາວ. ແລະ ພໍ່ສື່ແມ່ສື່ຈະນຳເອົາເຄື່ອງດອງຂອງໝັ້ນເຖິງຄອບຄົວຜູ້ສາວເພື່ອປຶກສາກ່ຽວກັບວັນແຕ່ງດອງ“.
ເມື່ອເລືອກໄດ້ມື້ສັນວັນດີເພື່ອຈັດງານດອງແລ້ວ, ຝ່າຍເຈົ້າບ່າວ ແລະ ຝ່າຍເຈົ້າສາວເລີ່ມກະກຽມໃຫ້ງານດອງ. ສຳລັບຊາວເຜົ່າປູແປ໋ວ, ໃນງານດອງ, ເຈົ້າບ່າວ, ເຈົ້າສາວ, ຄອບຄົວລ້ວນແຕ່ນຸ່ງຊຸດອາພອນປະຈຳເຜົ່າ. ຍ້ອນເຫດນັ້ນ, ກ່ອນນັ້ນ, ເຈົ້າສາວ, ແມ່, ເອື້ອຍ, ນ້ອງເຈົ້າສາວ ຕ້ອງຕັດຫຍິບ ແລະ ກະກຽມຊຸດອາພອນໃຫ້ເຈົ້າສາວໄປຄອບຄົວຂອງຜົວ. ປ້າ ຈ໋າງທິມາຍ, ຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
”ເມື່ອລູກໃພ້ໄປຢູ່ນຳຄອບຄົວຜົວ. ຄອບຄົວຂ້າພະເຈົ້າກໍ່ໃຫ້ລູກສາວຊຸດອາພອນປະຈຳເຜົ່າຜູ້ລະຊຸດ. ເພື່ອໃຫ້ລຸ້ນໜຸ່ມຮັກສາສີສັນວັດທະນະທຳຂອງຊົນເຜົ່າຕົນໄວ້. ຖ້າບໍ່ມີຊຸດອາພອນນັ້ນ, ທຸກຄົນຈະບໍ່ຮູ້ໄດ້ຕົນເອງແມ່ນຊົນເຜົ່າໃດ.
ໃນວັນແຕ່ງດອງ, ຄະນະຝ່າຍເຈົ້າບ່າວໄປຕ້ອນຮັບເຈົ້າສາວຕ້ອງໄປຕາມຈຳນວນຄີກ, ເພື່ອໃຫ້ເວລາກັບເມືອມີເຈົ້າສາວອີກຈະເປັນຈຳນວນຄູ່. ເຄື່ອງດອງຂອງໝັ້ນເຊິ່ງຝ່າຍເຈົ້າບ່າວນຳມາຄອບຄົວເຈົ້າສາວລວມມີ ເຂົ້າໜຽວ 5 ກະໂຖງ, ຢູ່ເທິງມີກະດູກຂ້າງ. ນອກນັ້ນຍັງມີເຫຼົ້າ 4 ແກ້ວ, ໄກ່ 2 ໂຕ ເພື່ອບູຊາບັນພະບຸລຸດຂອງຝ່າຍເຈົ້າສາວ. ເຄື່ອງດອງຂອງໝັ້ນທັງໝົດຕ້ອງຫໍ່ໃນເຈ້ຍສີແດງ. ເມື່ອຄະນະຝ່າຍເຈົ້າບ່າວມາຮອດ, ຄອບຄົວເຈົ້າສາວຕັ້ງໂຕະນ້ອຍໜ່ວຍໜຶ່ງຢູ່ເທິງມີເຫຼົ້າ ແລະ ນຳ້ຊາ ໃນປະຕູໃຫຍ່... ທັງສອງຄອບຄົວຈະແຕ່ງຕັ້ງຜູ້ຂັບກ່ຽວກັນ ແລະ ເຊີນດື່ມເຫຼົ້າ, ນຳ້. ຫຼັງຈາກນັ້ນຄອບຄົວເຈົ້າບ່າວຈະນົບໄຫວ້ບູຊາບັນພະບຸລຸດຄອບຄົວເຈົ້າສາວ ແລະ ມອບເຄື່ອງດອງຂອງໝັ້ນ. ງານດອງດຳເນີນຢູ້ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າສາວ 1 ວັນ. ຕອນເຊົ້າມື້ຕໍ່ມາ, ເພື່ອນຂອງເຈົ້າສາວຜູ້ໜຶ່ງຈະເຈ່ຍເຈົ້າສາວອອກຈາກປະຕູໂຂງໄປຍັງຄອບຄົວຜົວ. ເມື່ອໄປຮອດຄອບຄົວຜົວ, ເຈົ້າບ່າວ, ເຈົ້າສາວກໍ່ນົບໄຫວ້ບູຊາເພື່ອໃຫ້ບັນພະບຸລຸດຮັບຮອງເຈົ້າສາວເປັນສະມາຊິກຂອງຄອບຄົວຢ່າງເປັນທາງການ. ທ່ານ ລືວເສິ່ນວ້ານ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ນັບແຕ່ຢູ່ນຳກັບຄອບຄົວເຈົ້າບ່າວ, ເມື່ອກັບຄືນຄອບຄົວຕົນ, ເຈົ້າສາວຈະໄດ້ຮັບການປະພືດຄືແຂກ ແລະ ບໍ່ແມ່ນລູກຂອງພໍ່ແມ່ຄິງອີກ.
”ເມື່ອງານດອງສິ້ນສຸດ, ຖ້າຫາກຄອບຄົວເຈົ້າສາວຢູ່ບໍ່ໄກ, ພາຍຫຼັງ 3 ວັນ, ຄອບຄົວເຈົ້າບ່າວຈະພາລູກໃພ້ກັບຄືນ. ຖ້າຢູ່ໄກ ແມ່ນ 7 ມື້ຈະກັບຄືນກິນເຂົ້າ ແລະ ນອນໜຶ່ງຄືນກັບຄອບຄົວເຈົ້າສາວ. ແຕ່ພິເສດແມ່ນ ເຈົ້າສາວບໍ່ໄດ້ກວາດລ້າງເຮືອນຊານ, ບໍ່ໄດ້ລ້າງຖ້ວຍຈານ ແລະ ຂຶ້ນຊັ້ນລອຍອີກ”.
ໃນງານດອງ, ຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ ກໍ່ມີປະເພນີສະເພາະ, ແລະ ທຸກຄອບຄົວຍາມໃດກໍ່ຕ້ອງປະຕິບັດຕາມ. ຕົວຢ່າງຄືລູກຊາຍຂອງວົງຄະກຸນນີ້ເອົາລູກສາວຂອງວົງຕະກຸ່ນນັ້ນ, ລູກຊາຍຂອງວົງຕະກຸນນັ້ນຈະບໍ່ໄດ້ເອົາເມຍຂອງວົງຕະກຸນນີ້ຢ່າງເດັດຂາດ. ສຳລັບຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ, ເມື່ອນາງສາວເປັນລູກໃພ້ແມ່ນຈະເອົາຕະກຸນຂອງຜົວແທນໃຫ້ຕະກຸນຂອງຕົນກ່ອນນັ້ນ.