(vovworld) - ກໍ່ເຊັ່ນດຽວກັບຊົນເຜົ່າອື່ນໆ, ຊົນເຜົ່າໄຢ໋ຖືການສົມລົດ, ການສືບວົງຕະກຸນເປັນສຳຄັນ. ໃນການສົມລົດ, ຊາວເຜົ່າໄຢ໋ບໍ່ສົນໃຈຫຼາຍເຖິງຄວາມຮັ່ງມີຫຼືທຸກຍາກ, ຫາກເອົາໃຈໃສ່ເຖິງຄຸນສົມບັດ ແລະ ແບບແຜນດຳລົງຊີວິດຂອງທັງສອງຝ່າຍ.
ພິທີໝັ້ນເມຍຂອງຊາວເຜົ່າໄຢ໋
ກ່ອນນີ້, ການສົມລົດຂອງຊາວເຜົ່າໄຢ໋ແມ່ນອີງຕາມການຈັດວາງຂອງພໍ່ແມ່, ມັນບໍ່ພຽງແຕ່ດຳເນີນໄປໃນໝູ່ບ້ານຂອງຕົນເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງດຳເນີນໃນບັນດາໝູ່ບ້ານອ້ອມຂ້າງ, ແຫ່ງທີ່ມີໝູ່ເພື່ອນ, ຍາດຕິພີ່ນ້ອງ ຫຼືຜູ້ທີ່ມີຄວາມລື້ງເຄີຍນຳກັນອີກດ້ວຍ. ຍ້ອນເຫດນັ້, ຊາວເຜົ່າໄຢ໋ຈຶ່ງມີປະເພນີ “ຊອກຫາແຟນ“. ເຂົາເຈົ້າຊອກຫາແຟນດ້ວຍຫຼາຍວິທີ, ອາໄສຍາດຕິພີ່ນ້ອງ, ໝູ່ເພື່ອນ, ຜູ້ລື້ງເຄີຍຊອກຫາຊ່ວຍ, ຫຼືແນະນຳໃຫ້. ບາງເທື່ອເຂົາເຈົ້າກໍ່ຊອກຫາກັນຜ່ານການຢ້ຽມຢາມຍາດຕິພີ່ນ້ອງ, ໝູ່ເພື່ອນ, ຜູ້ລື້ງເຄີຍ, ຫຼືຜ່ານການຂັບກ່ຽວກັນ. ເມື່ອຮັກແພງກັນແລ້ວ, ເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງລາຍງານຕໍ່ພໍ່ແມ່ເພື່ອກ້າວໄປເຖິງການສົມລົດ. ການສົມລົດຂອງຊາວເຜົ່າໄຢ້ຖືກດຳເນີນຕ້ອງຜ່ານສາມພິທີການເຊັ່ນ: ພິທີຂໍເມຍ, ພິທີໝັ້ນເມຍ ແລະພິທີແຕ່ງດອງ. ທ່ານ ເຊິ່ນຈ໋າງ, ຢູ່ບ້ານຕາວານໄຢ໋, ເມືອງຊາປາ, ແຂວງລາວກາຍ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ຖ້າຫາກຮູ້ກັນແລ້ວ, ເລື່ອງຊົມໜ້າ, ເບິ່ງເຮືອນແມ່ນບໍ່ຈຳເປັນ. ແຕ່ຖ້າບໍ່ຮູ້ກັນແມ່ນຕ້ອງ “ຊົມໜ້າ, ເບິ່ງເຮືອນ“. ສຳລັບຜູ້ຊາຍ, ເລື່ອງຊົມໜ້າແມ່ນຈຳເປັນ, ສ່ວນຜູ້ຍິງພັດແມ່ນເລື່ອງເບິ່ງເຮືອນ. ຖ້າເຫັນດີແລ້ວ, ຄອບຄົວຜູ້ສາວຈຶ່ງມອບໃບຊາຕາໃຫ້ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າບ່າວ. ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າບ່າວຈະນຳເອົາໃບຊາຕານີ້ພ້ອມກັບໃບຊາຕາຂອງເຈົ້າບ່າວເຖິງໝໍດູເພື່ອຮູ້ວ່າຊາຕາຄູ່ບ່າວສາວຖືກກັນບໍ. ຖ້າຖືກກັນ. ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າບ່າວຈະນຳເອົາໄກ່ຄູ່ໜຶ່ງມາຕັ້ງບັນຫາກ່ຽວກັບພິທີໝັ້ນເມຍຢ່າງເປັນທາງການ.“
ຂະບວນຕ້ອນຮັບເຈົ້າສາວ ໃນພິທີໝັ້ນເມຍ, ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າບ່າວນຳເອົາເຄື່ອງດອງຂອງໝັ້ນມາເຮືອນເຈົ້າສາວ, ເຊິ່ງລວມມີໄກ່, ເປັດ ແລະ ໝູໂຕໜຶ່ງໜັກປະມານ 40 ກິໂລກຼາມ. ພິທີໝັ້ນເມຍກໍ່ແມ່ນໂອກາດເພື່ອໃຫ້ຄອບຄົວເຈົ້າສາວແອ່ວຄ່າສິນສອດ. ຕາມປະເພນີຂອງຊາວເຜົ່າໄຢ໋ແລ້ວ, ທີໜຶ່ງແມ່ນຕ້ອງມີເຫຼົ້າ, ຊີ້ນເພື່ອເຊີນແຂກໃນພິທີງານດອງ, ທີສອງແມ່ນຕ້ອງມີປອກເງິນ, ໂສ້ງເສື້ອໃໝ່ໃຫ້ເຈົ້າສາວນຳໄປເຮືອນຜົວ; ທີສາມແມ່ນຕ້ອງມີເຂົ້າສານໃຫ້ພໍ່ແມ່ຜູ້ສາວ ຍ້ອນມີບຸນຄູນລ້ຽງດູເຈົ້າສາວ. ຊາວເຜົ່າໄຢ໋ມີທັດສະນະວ່າ, ຖ້າງານແຕ່ງດອງໃຫຍ່, ມີຫຼາຍຄົນເຂົ້າຮ່ວມ, ຄູ່ຜົວເມຍຍິ່ງມີຄວາມສຸກ. ຍ້ອນເຫດນັ້ນ, ງານດອງເຄີຍຖືກຈັດຕັ້ງໃນໄລຍະແຕ່ເດືອນ 10 ເຖິງເດືອນ 2 (ໄລ່ຕາມຈັນທະປະຕິທິນ), ເຊິ່ງແມ່ນເວລາບໍ່ຕິດຄາກັບວຽກໄຮ່ການນາ, ເຂົາເຈົ້າຈະເຂົ້າຮ່າວມງານດອງຢ່າງພ້ອມພຽງ.
ພິທີຕ້ອນຮັບເຈົ້າສາວຂອງຊາວເຜົ່າໄຢ໋ກໍ່ຕ້ອງຜ່ານຫຼາຍພິທີການ. ຂະບວນຕ້ອນຮັບເຈົ້າຕ້ອສາວມີທັງສອງພາກສ່ວນ: ພໍ່ເຖົ້າສອງຄົນ, ແມ່ເຖົ້າສອງຄົນເຊິງແມ່ນຜູ້ທີ່ມີຄວາມຜາສຸກ ແລະ ເວົ້າຈາເກັ່ງ. ທ່ານ ເສິນຈ໋າງ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ, ໃນພິທີຕ້ອນຮັບເຈົ້າສາວມີເພື່ອນເຈົ້າບ່າວຜູ້ໜຶ່ງ, ຜູ້ສາວບໍ່ທັນສ້າງຄອບຄົວສອງຄົນ ແລະ ນ້ອງຊາຍຜູ້ໜຶ່ງຈູງມ້າໃຫ້ເອື້ອຍໃພ້, ພ້ອມກັບຄະນະແບກຫາບເຄື່ອງດອງຂອງໝັ້ນອີກ:
“ໃນມືຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າຊາຍມາຕ້ອນຮັບເຈົ້າສາວ, ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າສາວຈະຕັ້ງປະຕູສອງອັນເພື່ອຕ້ອນຮັບ. ຢູ່ປະຕູເຂົາເຈົ້າວາງໂຕະໜ່ວຍໜຶ່ງ, ເທິງໂຕະມີເຫຼົ້າ 8 ຈອກ. ເມື່ອມາຮອດຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າສາວ, ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າບ່າວຕ້ອງຂັບຖາມຕອບກັນ. ຫຼັງຈາກນັ້ນຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າບ່າວຕ້ອງດື່ມເຫຼົ້າໃຫ້ໝົດ, ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າສາວຈຶ່ງເປີດປະຕູໃຫ້ຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າບ່າວເຂົ້າ“.
ພິທີງານດອງຂອງຊາວເຜົ່າໄຢ໋ ເມື່ອເຂົ້າເຮືອນຕ້ອນຮັບເຈົ້າສາວ, ເຈົ້າບ່າວ ພ້ອມກັບເພື່ອນຂອງຕົນຕ້ອງນົບໄຫວ້ຕໍ່ໜ້າແທ່ນບູຊາຕາມການແນະນຳຂອງຜູ້ເຖົ້າ. ຢາກພາເຈົ້າສາວອອກຈາກເຮືອນ, ຝ່າຍຄອບຄົວເຈົ້າຊາຍຕ້ອງດື່ມເຫຼົ້າໂດຍຄອບຄົວຝ່າຍເຈົາສາວຕົ້ມໃຫ້ໝົດ ແລະ ຕ້ອງດຶງເຈົ້າສາວອອກຈາກມືຂອງບັນດາຍາດຕິພີ່ນ້ອງຄອບຄົວຝ່າຍເຈົ້າສາວໃຫ້ໄດ້. ທ່ານ ຈ໋າງ ອະທິບາຍວ່າ:
“ເມື່ອອອກຈາກເຮືອນຂອງເຈົ້າສາວ, ບັນດາເອື້ອຍນ້ອງ, ອາຂອງຝ່າຍເຈົ້າສາວຈະແກ່ດຶງເຈົ້າສາວໄວ້ຢູ່ປະຕູ, ເພື່ອສະແດງໃຫ້ເຫັນອາລົມຈິດ, ຄວາມຮັກຂອງຕົນທີ່ບໍ່ຢາກໃຫ້ລູກສາວອອກຈາກຄອບຄົວ“.
ໃນງານແຕ່ງດອງ, ຊຸດອາພອນຂອງເຈົ້າບ່າວ, ເຈົ້າສາວແມ່ນບໍ່ຕ່າງຫຍັງກັບທຸກວັນ. ປ້າ ຫວ່າງທິນ່ອນ, ຊາວເຜົ່າໄຢ໋ ຢູ່ຊາປາ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ເມື່ອໄປເຮືອນຂອງຜົວ. ເຈົ້າສາວຕ້ອງເອົາຫີບອັນໜຶ່ງທີ່ບັນຈຸໂສ້ງເສື້ອ, ຜ້າຫົ່ມ, ມຸ້ງໄປນຳ. ເຄື່ອງນຸ່ງຂອງຊາວເຜົ່າໄຢ໋, ມີໂສ້ງເສື້ອ, ຜ້າພັນຫົວ, ສາຍມັດຜົມສີແດງ, ຜ້າພັນຫົວໃນງານດອງສີແດງ, ນຸ່ງເສື້ອສີຄາມ, ໃສ່ເກີບຄູ່ໜຶ່ງ, ເມື່ອໄປຮອດເຮືອນຜົວຕ້ອງນຸ່ງໂສ້ງເສື້ອສີດຳ, ສ່ວນເກີບເດີນທາງແມ່ນຕ້ອງສົ່ງເມືອເຮືອນພໍ່ແມ່ໂດຍບໍ່ໃຫ້ແມ່ຜົວເຫັນ “.
ກ່ອນຈະໄປເຮືອນຜົວ, ເຈົ້າສາວຕ້ອງຖືແວ່ນແຍງຢູ່ໜ້າເອີກ, ເອົາຫົວຜັກບົວ, ຫົວຜັກທຽມ, ແນວພັນປູກ ແລະ ໄກ່ໂຕໜຶ່ງໄປນຳ. ແວ່ນແຍງມີຄວາມໝາຍວ່າເຈົາສາວຍັງສົດຄືແວ່ນແຍງ ແລະ ເພື່ອຂັບໄລ່ຜີສາງນາງໄມ້. ສ່ວນຫົວຜັກບົວ, ຫົວຜັກທຽມ ແລະ ແນວພັນປູກເປັນຍັນຍາລັກໃຫ້ແກ່ການຈະເລີນພັນ. ສ່ວນໄກ່ຕ້ອງແມ່ນໄກ້ຜູ້, ເພາະເຂົາເຈົ້າຖືນີ້ແມ່ນສັດທີ່ມີສະຕິໄວ, ເພື່ອປາບຜີສາງ ແລະ ພາທາງ.
ສຳລັບຊາວເຜົ່າໄຢ໋, ການເລືອກເວລາເພື່ອໃຫ້ເຈົ້າສາວຂ້າມປະຕູເຂົ້າເຮືອນແມ່ນສຳຄັນທີ່ສຸດ, ມີຄວາມໝາຍກ້າວເຂົ້າສູ່ຊີວິດໃໝ່. ທ່ານ ຮ່ວາງວັນງານ, ຢູ່ບາດຊາດ, ແຂວງລາວກາຍ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ຊາວເຜົ່າໄຢ໋ເຄີຍຕ້ອນຮັບລູກໃພ້ໃນຍາມຄຳ່ຄືນ. ຢູ່ນອກປະຕູ, ເຂົາເຈົ້າຕັ້ງຂັ້ນໄດ 3 ຂັ້ນ, ປົກຜ້າສີແດງ, ສອງຜົວເມຍຈັບມືກັນກ້າວເຂົ້າເຮືອນ, ນີ້ຖືກເອີ້ນວ່າປະເພນີວາງຂັ້ນໄດຂ້າມປະຕູ“.
ພາຍຫຼັງກາຍຂ້າມປະຕູເຂົ້າເຮືອນຜົວ, ເຈົ້າບ່າວ, ເຈົ້າສາວຈະທຳພິທີໄຫວ້ບູຊາບັນພະບຸລຸດ, ຂໍອະນຸຍາດກາຍເປັນລູກຫຼານຂອງຄອບຄົວ. ພາຍຫຼັງທຳພິທີສຳເລັດ, ແມ່ຜົວຈຶ່ງປະກົດຕົວເພື່ອຈັບມືລູກໃພ້ເຂົ້າຫ້ອງນອນຂອງພໍ່ແມ່ຜົວ ແລະ ຫ້ອງອື່ນໆໃນເຮືອນເພື່ອໃຫ້ລູກໃພ້ຮັບພໍ່ແມ່ ແລະ ຄອບຄົວຂອງຜົວ.