ຕີໝາກຂ່າງ ການລະຫຼີ້ນພື້ນເມືອງສ້າງຄວາມມ່ວນຊື່ນໃນຊຸມວັນຕົ້ນລະດູບານໃໝ່

ໝາກຂ່າງຂອງຊາວເຜົ່າໄຕ ເຮັດດ້ວຍໄມ້ປະເພດຕ່າງໆທີ່ມີຄວາມແຂງດີ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນ: ໄມ້ກະຈະ, ໄມ້ສີດາ, ໄມ້ກ້ຽງໃຫຍ່… ໂດຍໄດ້ຖາກໃຫ້ເປັນໜ່ວຍກົມ, ສົ້ນຫົວທາງລຸ່ມຖາກໃຫ້ແຫຼມ, ສົ້ນຫົວທາງເທິງບັກເຂົ້າ ແລະ ຈົ່ງເປັນຂວັ້ນໄວ້ປະມານ 2 ຊມ  ເພື່ອເປັນບ່ອນພັນເຊືອກ. ເຂົ້າເຈົ້າຈະເລືອກເອົາພື້ນທີ່ດິນຮາບພຽງ ເພື່ອຕີໝາກຂ່າງ. ເຊືອກທີ່ເອື້ອຍນ້ອງແມ່ຍິງ ມັກໃຊ້ ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນເປືອກຕົ້ນຝ້າຍ, ຕົ້ນປ່ານ, ຕົ້ນປໍ.  ເອື້ອຍ ນົງທິເຮືອງ, ຢູ່ເມືອງລຸກອຽນ, ແຂວງ ອຽນບາຍ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:

“ນັບແຕ່ຕອນຮຽນຢູ່ ມ1, ມ2 ຂ້າພະເຈົ້າກໍເລີ່ມຫຼີ້ນໝາກຂ່າງແລ້ວ. ຕອນໄປຮຽນກໍເອົາໃສ່ກະເປົາໄປນຳ, ຮອດເວລາພັກຜ່ອນກໍພາກັນເອົາອອກມາຫຼີ້ນ. ຫຼີ້ນໝາກຂ່າງຄັກຫຼາຍ, ຍິ່ງຫຼີ້ນກໍຍິ່ງຕິດ”.

       ຕີໝາກຂ່າງແມ່ນການລະຫຼີ້ນລວມໝູ່, ເວລາຫຼີ້ນ ມັກຈະແບ່ງອອກເປັນ 2 ກຸ່ມ, ແຕ່ລະກຸ່ມບໍ່ໃຫ້ກາຍ 4 ຄົນ. ກະຕິກາການຫຼີ້ນກໍມີຫຼາຍຮູບຫຼາຍແບບ ແລະ ກໍສາມາດຫຼີ້ນເປັນຄູ່, ເປັນກຸ່ມ ຫຼື ຕີດ່ຽວກໍໄດ້. ແຕ່ວິທີຫຼີ້ນທີ່ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມທີ່ສຸດແມ່ນກຸ່ມລະ 2 ຄົນ. ເພື່ອຮູ້ວ່າທິມໃດຈະລົງໝາກຂ່າງກ່ອນ, ສອງທິມ ຈະພ້ອມກັນຄວ້າງໝາກຂ່າງຂອງຕົນລົງພື້ນດິນ ຖ້າຂອງທິມໃດປິ່ນໄດ້ດົນກວ່າແມ່ນທິມນັ້ນໄດ້ເປັນຜູ້ຕີ, ທິມຢຸດກ່ອນກໍຈະເປັນຜູ້ລົງໃຫ້. ຖ້າທິມຕີ ຕີບໍ່ຖືກໝາກຂ່າງ ຫຼື ເຮັດໃຫ້ໝາກຂ່າງຂອງຜູ້ລົງໃຫ້ບໍ່ຢຸດປິ່ນ ກໍຈະກາຍເປັນທິມເສຍໄຊ ແລະ ຕ້ອງລົງໝາກຂ່າງກ່ອນໃນຮອບຕໍ່ໄປເພື່ອໃຫ້ຄູ່ແຂ່ງຕີຄືນ. ການຕີດັ່ງກ່າວແມ່ນຊ້ຳໄປຊ້ຳມາຈົນຮອດເວລາໃດທີ່ຄົບຈຳນວນຮອບທີ່ສອງທິມໄດ້ກຳນົດໄວ້ແຕ່ຕົ້ນ ແລ້ວເລືອກເອົາທິມຊະນະສຸດທ້າຍ. ລາງວັນສຳລັບທິມຊະນະ ກໍລຽບງ່າຍທີ່ສຸດ, ຈະບໍ່ແມ່ນວັດຖຸ, ສິ່ງຂອງໃດໆທັງນັ້ນ, ມີພຽງແຕ່ຄຳເວົ້າ ຫຼື ເປັນຮູບແຕ້ມຢູ່ພື້ນດິນເທົ່ານັ້ນ. ລຸງ ຫຼີວັນເຈິ່ງ, ຢູ່ເມືອງ ລຸກອຽນ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:

“ການຕີໝາກຂ່າງດຶງດູດຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມຫຼີ້ນເປັນຈຳນວນຫຼາຍ, ເຂົາມັກຫຼີ້ນເປັນຄູ່, ເຊິ່ງໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມສາມັກຄີທີ່ຜູກພັນນຳກັນ. ໃນຊຸມວັນບຸນເຕັດ, ພາກັນຕີໝາກຂ່າງມ່ວນຫຼາຍ, ເພາະວ່າ ຖ້າບໍ່ຈັດການຫຼີ້ນເກມພື້ນເມືອງແບບນີ້, ເຂົາເຈົ້າຈະຊຸມກັນກິນເຫຼົ້າ”.

ການຕີໝາກຂ່າງດຶງດູດເອື້ອຍນ້ອງແມ່ຍິງຊາວເຜົ່າໄຕ, ແຂວງ ອຽນບ໊າຍເຂົ້າຮ່ວມເປັນຈຳນວນຫຼາຍ (ພາບ: VOV)

     ເມື່ອກ່ອນ, ພໍ່ແມ່ພີ່ນ້ອງຊາວເຜົ່າໄຕ ຈະຄະລຳການຕີໝາກຂ່າງ ຈະບໍ່ໃຫ້ກາຍວັນທີ 11 ເດືອນຈຽງໄລ່ຕາມຈັນທະປະຕິທິນ ຫວຽດນາມ ເພື່ອສຸມໃສ່ການອອກແຮງງານທຳການຜະລິດ. ແຕ່ປັດຈຸບັນນີ້, ການລະຫຼີ້ນພື້ນເມືອງນີ້ ສາມາດຫຼີ້ນຕະຫຼອດປີ ໂດຍສະເພາະແມ່ນໃນເວລາຫວ່າງ, ໂອກາດວັນພັກວັນບຸນຕ່າງໆ. ຜູ້ຫຼີ້ນໝາກຂ່າງ ຕ້ອງມີສຸຂະພາບແຂງແຮງ, ຕາແຈ້ງ ແລະ ຕ້ອງຄິດໄລ່ໄວ, ຊັດເຈນ ຈຶ່ງສາມາດຕີຖືກໝາກຂ່າງຂອງຄູ່ແຂ່ງທີ່ປິ່ນຢູ່ຕະຫຼອດໃນພື້ນດິນ. ເອື້ອຍ ຮວ່າງທິເຈື່ອງ, ຢູ່ເມືອງ ລຸກອຽນ ແບ່ງປັນວ່າ:

“ແຕ່ກີ້ແຕ່ກ່ອນ, ໃນໂອກາດເດືອນຈຽງ ໄລ່ຕາມຈັນທະປະຕິທິນ, ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນເຜົ່າໄຕ ກໍພາກັນຕີໝາກຂ່າງ. ເມື່ອຫຼີ້ນເກມປະເພດນີ້ ເຮັດໃຫ້ຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ສຶກສະບາຍໃຈກວ່າ ແລະ ນອນຫຼັບດີກວ່າ”.

      ໃນໂອກາດບຸນເຕັດຂອງແຕ່ລະປີ, ການຕີໝາກຂ່າງ ຖືກຈັດຂຶ້ນຢູ່ເດີ່ນຫໍວັດທະນະທຳຂອງບ້ານ, ໄດ້ດຶງດູດອ້າຍເອື້ອຍນ້ອງເຂົ້າຮ່ວມ ແລະ ປະຊາຊົນມາຊົມມາເຊຍເປັນຈຳນວນຫຼາຍ, ປະກອບສ່ວນອະນຸລັກຮັກສາສີສັນວັດທະນະທຳຂອງຊາວເຜົ່າໄຕໄວ້ໄດ້. ການຕີໝາກຂ່າງ ໄດ້ກາຍເປັນເຍື່ອງອາຫານທາງດ້ານຈິດໃຈທີ່ຂາດບໍ່ໄດ້ສຳລັບພໍ່ແມ່ພີ່ນ້ອງຊາວເຜົ່າໄຕ ຢູ່ເມືອງລຸກອຽນ, ແຂວງ ອຽນບ໊າຍ ໃນໂອກາດບຸນເຕັດ./.