แม้ฐานะความเป็นอยู่จะดีขึ้นกว่าก่อนและมีเงินพอสำหรับซื้อรถจักรยานยนต์ได้สองคันแต่นายอย่างอาจางกลับยังคงใช้ม้าไปตลาด โดยการเดินทางกว่า 40 กิโลเมตร ที่ใช้เวลาประมาณ 1 ชั่วโมง ถือว่าช้ากว่ารถจักรยานยนต์ไม่มากนัก เมื่อก่อนนี้ นายจางมีม้านับสิบตัวแต่เดี๋ยวนี้เหลือเพียง 5 ตัวเท่านั้น โดยม้าที่สวยที่สุดเอาไว้ใช้สำหรับการเดินทาง ส่วนที่เหลือใช้สำหรับการขนส่งสินค้า  นายจางเผยว่า ม้ามีบทบาทสำคัญในชีวิตความเป็นอยู่ของชาวม้ง โดยพวกมันมีความใกล้ชิดกับคน ไม่ว่าจะเป็นการล่าสัตว์ การเก็บเกี่ยวหรือเดินทาง ถึงแม้จะมีรถจักรยานยนต์แต่ก็ไม่สามารถวิ่งบนถนนขึ้นเขาที่คดเคี้ยวได้ ไม่สามารถลุยเข้าถ่ำ  ลำธารหรือส่งเจ้าของยามเมาสุรากลับบ้านได้ แต่ม้าทำได้ทุกอย่างตามที่กล่าวมาข้างต้น แถมยังมีความอดทนและขยันหมั่นเพียรเหมือนชาวม้งเช่นกัน นายจางเผยว่า “ม้าก็เหมือนเจ้าของบ้าน ซึ่งนำข้าว ข้าวโพดจากนากลับบ้านแล้วนำไปขายที่ตลาด  ถ้าหากต้องการไปไหนก็ใช้ม้าเป็นพาหนะ”

            แม้ชีวิตความเป็นอยู่ของชาวม้งปัจจุบันดีขึ้นมาก มีเครื่องใช้ไม้สอยครบแต่ครอบครัวต่างๆก็ยังคงเลี้ยงมาเพื่อเอาไว้ใช้ในชีวิตประจำวันและย้ำเตือนถึงความผูกพันธ์กันระหว่างคนกับม้า ม้าไม่เพียงแต่ช่วยคนทำงานเท่านั้น หากยังถูกใช้ในการละเล่นพื้นบ้านต่างๆ โดยเฉพาะการแข่งม้าของชาวม้งที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากและเป็นการแสดงออกถึงความเปิดเผย ความกล้าหาญและความแข็งแกร่งของชาวเขา นายอย่างอาเหล่ง ชาวตำบลเช้กูญา อำเภอหมู่กางฉายเล่าเรื่องการแข่งม้าของเขาในสมัยที่ยังเป็นหนุ่มว่า “พวกเราไม่สนใจเรื่องชัยชนะเท่าไหร่ เพราะเมื่อได้ขี่ม้าที่ตนเลี้ยงเองแข่งกับม้าของคนอื่นต่อหน้าผู้ชมนับพันคนก็ถือว่ามีความสุขเป็นอย่างมาก ดังนั้นทุกคนต่างดูแลม้าเป็นอย่างดีและหนุ่มๆชาวม้งจะแข่งม้าในช่วงต้นวสันต์ฤดู”

สำหรับชนเผ่าไท เหมื่องและไตในเขตตะวันตกเฉียงเหนือ ม้าถือเป็นสัตว์เลี้ยงที่ขาดไม่ได้ของทุกครอบครัว ตั้งแต่สมัยโบราณ การขี่ม้าได้ช่วยให้การใช้ชีวิตประจำวันสะดวกมากขึ้น เช่น การล่าสัตว์และการเก็บของป่าเพราะต้องเดินผ่านลำธารและขึ้นภูเขา นอกจากนี้ ม้ายังเป็นสินสอดหรือเป็นยานพาหนะนำภรรยาและลูกๆกลับไปเยี่ยมพ่อแม่ ดังนั้น หนุ่มๆชาวเขาบางที่ให้การดูแลเอาใจใส่ม้ามากกว่าตนเอง หนุ่มคนใดมีม้าสวยก็จะได้รับความสนใจจากสาว ๆ แม้ตอนนี้ ความหลงไหลในการขี่ม้าได้ลดลงท่ามกลางชีวิตที่ทันสมัยแต่ชาวไทยและชาวเหมื่องในทุ่งนาเหมื่องหล่อจังหวัดเอียนบ้ายก็ยังคงเลี้ยงม้าไว้เป็นจำนวนมากเพื่อใช้ขนส่งสินค้าไปขายในเขตเขาสูง นอกจากนี้ พวกเขายังซื้อรถลากเพื่อทำเป็นรถม้าโดยสาร โดยเฉพาะรถม้าของตำบลเหงียโหละและอำเภอบางแห่งในจังหวัดเอียนบ๊ายได้รับความนิยมเป็นอย่างมากเนื่องจากค่าโดยสารที่ย่อมเยา นายห่าวันโอน ชาวตำบลแทงเลือง อำเภอวันเชิ้นอธิบายเกี่ยวกับความรักที่มีต่อม้าว่า“ผมอยู่กับม้ามาตั้งแต่เกิด โตขึ้นก็เดินทางพร้อมกับม้า ตอนนี้แก่แล้วจึงขี่ม้าไม่ได้ ดูแลก็ไม่ได้แต่ผมจะไม่ขายม้าเพราะม้าเหมือนเพื่อนสนิทของผม”