การเยือนอิหร่านของผู้อำนวยการใหญ่ IAEA มีขึ้นในสภาวการณ์ที่ความสัมพันธ์ระหว่างอิหร่านกับ IAEA และฝ่ายตะวันตกมีความตึงเครียดหลังจากที่มีข้อมูลว่า อิหร่านมียูเรเนียมที่ถูกเสริมสมรรถนะจนมีความบริสุทธิ์สูงถึง 83.7% ซึ่งใกล้ถึงระดับที่สามารถนำไปสร้างอาวุธในโรงงานนิวเคลียร์ฟอร์โดของอิหร่าน เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายนปี 2022 สภาผู้บริหาร IAEA  รวมตัวแทนของ 35 ประเทศสมาชิกของ IAEA ได้อนุมัติมติที่เรียกร้องให้อิหร่านร่วมมืออย่างเร่งด่วนกับ IAEA ในการสืบสวนเกี่ยวกับการตรวจพบแร่ยูเรเนียมในโรงงานนิวเคลียร์  3 แห่งที่อิหร่านไม่เคยแจ้งต่อ IAEA มาก่อน ดังนั้น การที่ IAEA และอิหร่านบรรลุความเห็นพ้องเกี่ยวกับการตรวจสอบโรงงานนิวเคลียร์ในอิหร่านถือเป็นก้าวเดินที่สำคัญและเปิดโอกาสในการฟื้นฟู JCPOA

ก้าวเดินที่สำคัญ

ในประกาศเมื่อวันที่ 5 มีนาคม ภายหลังการเยือนอิหร่าน 1 วันของผู้อำนวยการใหญ่ Rafael Grossi   ทาง IAEA เผยว่า อิหร่านให้คำมั่นที่จะสนับสนุนการตรวจสอบของ IAEA เกี่ยวกับการตรวจพบแร่ยูเรเนียมในโรงงานที่ไม่เคยแจ้งต่อ IAEA มาก่อน และการติดตั้งอุปกรณ์การตรวจสอบอีกครั้ง  IAEA และอิหร่าน ได้ออกแถลงการณ์ร่วม โดยชี้ชัดว่า อิหร่านพร้อมให้ข้อมูลเพิ่มเติมและสนับสนุนการแก้ไขปัญหาที่ยังคั่งค้างอยู่

ก่อนหน้านั้น ในการแถลงข่าวต่อสื่อมวลชน ณ สนามบินเวียนนา ประเทศออสเตรีย หลังการเยือนอิหร่าน นาย Rafael Grossi   เผยว่า อิหร่านอาจอนุญาตให้เจ้าหน้าที่ IAEA เข้าถึงข้อมูล สถานที่และบุคลากรที่เกี่ยวข้อง ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการปรับปรุงความสัมพันธ์ระหว่างสองฝ่ายภายหลังหลายปีที่อิหร่านยืนหยัดจุดยืนที่แข็งกร้าว นอกจากนี้ อิหร่านยังอนุญาตให้ติดตั้งอุปกรณ์ตรวจสอบเพิ่มเติมอีกครั้งตามข้อตกลงนิวเคลียร์เมื่อปี 2015 ที่หยุดปฏิบัติมาตั้งแต่ปี 2022  นาย Rafael Grossi    ยังเผยว่า การประชุมหารือ ณ กรุงเตหะราน ได้มีขึ้นในบรรยากาศที่เป็นมืออาชีพ ตรงไปตรงมาและร่วมมือ ส่วนการเจรจารอบต่อไประหว่างอิหร่านกับ IAEA เพื่อกำหนดเนื้อหาความร่วมมือจะมีขึ้นในเร็วๆนี้

เมื่อวันที่ 6 มีนาคม  นาย Nasser Kanaani  โฆษกกระทรวงการต่างประเทศอิหร่านได้ประเมินการเยือนอิหร่านของผู้อำนวยการใหญ่ IAEA ว่า เป็นการเปิดหน้าใหม่ของความร่วมมือระหว่างสองฝ่าย พร้อมทั้งเผยว่า ทั้งสองฝ่ายได้บรรลุข้อตกลงต่างๆในกรอบการเยือนนี้ ซึ่งการเยือนนี้เป็นส่วนหนึ่งในนโยบายการทูตเชิงสร้างสรรค์ระหว่างอิหร่านกับ IAEA  อีกทั้งแสดงความหวังว่า ความพยายามนี้จะมีส่วนร่วมแก้ไขความขัดแย้งระหว่างสองฝ่าย

ประเทศและองค์การต่างๆได้แสดงความยินดีต่อข้อตกลงที่ได้บรรลุระหว่างอิหร่านกับ IAEA พร้อมทั้งย้ำว่า นี่เป็นก้าวเดินที่สำคัญเพื่อมุ่งสู่การแก้ไขความขัดแย้งที่ยังคั่งค้างอยู่ที่เกี่ยวข้องถึงปัญหานิวเคลียร์ของอิหร่านและการฟื้นฟู JCPOA

บรรดาผู้เชี่ยวชาญและนักวิเคราะห์ต่างประเทศเห็นว่า ข้อตกลงที่ได้บรรลุระหว่าง IAEA กับอิหร่านเกี่ยวกับการตรวจสอบโรงงานนิวเคลียร์ของอิหร่านมีความหมายพิเศษ เพราะแสดงให้เห็นถึงการปรับปรุงความสัมพันธ์ระหว่างสองฝ่าย ซึ่งทำให้ฝ่ายตะวันตกไม่มีเหตุผลใดเพื่อบังคับให้อิหร่านต้องร่วมมือ ซึ่งมีแต่จะทำให้สถานการณ์ตึงเครียดมากขึ้น   สิ่งนี้ยังแสดงให้เห็นถึงการสร้างความไว้วางใจระหว่างฝ่ายต่างๆ สร้างพื้นฐานให้แก่การขยายการสนทนาเพื่อแก้ไขปัญหาที่เกี่ยวข้อง บรรดานักวิเคราะห์เชื่อมั่นว่า การเจรจาเพื่อฟื้นฟู JCPOA มีโอกาสเกิดขึ้นอีกครั้ง

แต่อย่างไรก็ตาม บรรดานักวิเคราะห์เตือนว่า การฟื้นฟู JCPOA ยังคงอยู่อีกไกลเนื่องจากมีอุปสรรคและความท้าทายที่ต้องแก้ไข กระบวนการเจรจาเพื่อฟื้นฟู JCPOA ระหว่างอิหร่านกับกลุ่ม P5+1 ที่มีขึ้นในระหว่างเดือนเมษายน  ปี 2021 – เดือนสิงหาคมปี 2022 ณ กรุงเวียนนา ประเทศออสเตรียยังไม่สามารถบรรลุข้อตกลงสุดท้าย แม้มีบางช่วงที่ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องต่างให้ข้อสังเกตว่า ข้อตกลงนี้สามารถบรรลุได้ ดังนั้น ทุกฝ่ายต้องแสดงเจตนารมณ์อย่างจริงจังและมีปฏิบัติการในเชิงสร้างสรรค์เพื่อมุ่งสู่การฟื้นฟู JCPOA
ซึ่งถือเป็นจุดยืนของหลายประเทศ  ในการแถลงข่าวต่อสื่อมวลชน เมื่อวันที่ 6  มีนาคม ณ กรุงปักกิ่ง โฆษกระทรวงการต่างประเทศจีน หมาวหนิงได้ยืนยันว่า จีนมีความเชื่อมั่นว่า การปฏิบัติข้อตกลงต่างๆอย่างสมบูรณ์และมีประสิทธิภาพเป็นวิธีที่ถูกต้องเพื่อแก้ไขปัญหาด้านนิวเคลียร์ของอิหร่าน.