บ้านกลางของชุมชนแย๋เจียง

ชุมชนเผ่าแย๋เจียงอาศัยร่วมกันเป็นหมู่บ้าน บ้านเรือนมีลักษณะตั้งเป็นแนวยาวและมีหลายแห่งมีหลังคาทรงโค้งคล้ายกระดองเต่า และลักษณะชุมชนทั่วไปของชาวแย๋เจียงคือบ้านต่างๆจะเรียงกันรอบๆบ้านโรงที่เป็นบ้านกลางของหมู่บ้าน   บ้านยาวทุกหลังมีส่วนระเบียงแบ่งออกเป็นสองด้านสำหรับทางเดินของผู้ชายและผู้หญิง นาย อามอน ชาวแย๋เจียงที่หมู่บ้าน Đắk Răng ตำบล Đăk Dục อำเภอหงอกโห่ย จังหวัดกอนตุม เผยว่า "บ้านทั่วไปมักจะมีสามส่วนหลัก โดยผู้สูงอายุในบ้านจะได้นอนใกล้ส่วนครัวเพื่อความอบอุ่น ต่อด้วยส่วนของพ่อแม่ ส่วนลูกๆ อยู่ใกล้ประตูเข้า เมื่อก่อนไม่มีที่กั้นแบ่ง แค่ปูเสื่อนอนบนพื้นบ้าน"

ชาว แย๋เจียง ไม่ถือว่าควายเป็นสัตว์ที่ใช้ในการผลิต และไม่สามารถใช้เป็นอาหารได้ โดยควายถือเป็นสัตว์มงคล เป็นเครื่องสักการะเทพเจ้า เพื่อแสดงความเคารพศรัทธา ดังนั้น ตั้งแต่สมัยโบราณบ้านของชาวแย๋งเจียงจึงได้สะท้อนสัญลักษณ์ของควายที่ยืนอยู่กลางหมู่บ้านอย่างมั่นคงและสิ่งที่สำคัญที่สุดในบ้านคือห้องครัว นาย อามอน กล่าวอีกว่า"เตาไฟมีความสำคัญมากสำหรับบ้านของเผ่าแย๋เจียง ทุกบ้านต้องมีเตาไฟ และตะแกรงไม้แขวนด้านบนเตาสำหรับเก็บเมล็ดพืช เนื้อสัตว์ และเครื่องจักสาน โดยส่วนพื้นที่สำหรับจัดงานทางจิตวิญญาณและพิธีกรรมต่างๆก็ต้องจัดอยู่ใกล้ห้องครัวกลางบ้าน ใกล้ห้องครัวจะมีเสากลางถึงหลังคาที่ถือว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ของบ้าน โดยเป็นที่แขวนสัตว์ที่คนในบ้านจับได้" 

สำหรับบ้านโรงหรือบ้านกลางก็เป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญมากของชุมชนเผ่าแย๋เจียง โดยชาวบ้านได้คัดเลือกทำเลที่ตั้งบ้านโรงอย่างดี  ซึ่งมักจะสร้างที่ส่วนท้ายของหมู่บ้าน บนพื้นที่สูง ราบเรียบและโล่งกว้างทั้งสี่ด้าน เพื่อให้เมื่อยืนจากบ้านกลางสามารถสังเกตหมู่บ้านได้ทั่วถึง ด้านหน้ามีลานกว้างสำหรับจัดกิจกรรมสำคัญๆ ของหมู่บ้าน โดยบ้านโรงก็ทำจากวัสดุที่หาได้ทั่วไป เช่น ไม้ ไม้ไผ่และหวาย เป็นต้น แต่จะมีลักษณะเฉพาะด้วยสถาปัตยกรรมที่เกี่ยวข้องกับควาย

ประดับเขาควายด้านบนประตูเข้าบ้าน

"สำหรับชาวแย๋เจียงควายเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ที่ขาดไม่ได้ในวิถีชีวิตชุมชน เป็นสัตว์ที่เชื่อมโยงเทพเจ้ากับมนุษย์ และสะท้อนวัฒนธรรมอันเป็นเอกลักษณ์ของชาวบ้าน โดยการนำควายมาเซ่นไหว้เทพเจ้าก็จะช่วยให้ผลผลิตอุดมสมบูรณ์. " 

บ้านโรงสร้างขึ้นบนโครงไม้ที่แข็งแรง โดยปกติจะประกอบด้วยเสาหลัก 10 ต้นที่ทำจากต้นตะเคียนหิน ต้นสัก หรือต้นไม้ที่ทนทานชนิดอื่นๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเสาหลักของบ้านมีทรงกลมจากพื้นถึงพื้นบ้าน แต่จากพื้นถึงโครงหลังคาจะเป็นทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า"การสร้างบ้านโรงค่อนข้างซับซ้อน ตั้งแต่ไปหาไม้จากป่า โดยเมื่อก่อนการสร้างบ้านทำด้วยมือทั้งหมดโดยใช้ขวานและสิ่วเป็นเครื่องมือ ต้นไม้แต่ละต้นสามารถใช้ทำเสาบ้านได้เพียงต้นเดียวเท่านั้น ห้ามแบ่งออกเป็นหลายๆ เสา ในการก่อสร้างต้องใช้แรงคนจำนวนมากหากหมู่บ้านมีคนเยอะก็ให้สร้างเสาขนาดใหญ่" 

เนื่องจากออกแบบตามลักษณะของหลังควาย ดังนั้น หลังคาบ้านโรงในชุมชนแย๋เจียงจึงมีรูปทรงโดม ทั้งสองด้านหน้าหลังของบ้านมีเสากลม 3-5 ต้นตั้งตรงจากพื้นถึงหลังคา ทั้งสองด้านมีโครงสร้างเป็นรูปพัดและมุงจากทรงกลมอย่างสวยงามทั้งสี่มุม ซึ่งแตกต่างจากการตัดมุมเหลี่ยมอย่างบ้านกลางของชนเผ่าอื่นๆที่มีหลังคาทรงขวาน ด้านลวดลายตกแต่งบนกรอบหลักของประตูจะต้องมีการประดับไม้แกะสลักที่มีสัญลักษณ์เขาควายด้วย โดยประตูบ้านโรงของชาวแย๋เจียงมักเปิดออกมาสองด้านและที่ประตูแต่ละบานต้องมีสัญลักษณ์ของเขาควายและหัวหมูป่าซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการบูชาเทพเจ้า เป็นสัญลักษณ์ของความแข็งแกร่งและเป็นที่ค้ำจุนด้านจิตวิญญาณเพื่อช่วยปกป้องชาวบ้านทุกคน./.