กี่ทอผ้าของชาวเผ่ากาวลานนั้นเรียบง่ายมากแต่ก็สามารถผลิตผ้าพื้นเมืองที่สวยงาม (photo vtr)

คุณป้า ฉากถิหงอน ช่างฝีมือทอผ้ายอดเยี่ยมในหมู่บ้าน แคเหง่เผยว่า เมื่อก่อนนอกจากทำนาปลูกข้าวแล้วคนชนเผ่ากาวลานยังปลูกฝ้ายเพื่อใช้เป็นวัตถุดิบในการทอผ้าเย็บชุดแต่งกาย ดังนั้นอาชีพทอผ้าพื้นเมืองจึงพัฒนารุ่งเรืองมาก ส่วนเด็กหญิงก็ได้เรียนทอผ้าทำชุดแต่งกายตั้งแต่5-6ขวบเพื่อให้ถึงตอนโตเป็นสาวแล้วแต่งงานมีครอบครัวสามารถทอผ้าใช้เองได้เพราะนี่เป็นหน้าที่ของสตรีทุกคนในครอบครัวและนอกจากใช้เองแล้วยังต้องทำชุดเสื้อผ้าให้คนอื่นๆในครอบครัวด้วยหรืออาจจะทำเพื่อนำไปแลกเปลี่ยนในตลาด

“เมื่อก่อนดิฉันต้องไปหาวัตถุดิบในป่าทำเป็นด้ายแล้วย้อมสี ซึ่งใช้เวลานานพอสมควร ชุดหนึ่งใช้เวลาทอเย็บประมาณ2ปี แต่ถ้าหากบ้านมีลูกสาวหลายคนก็สามารถช่วยกันทำได้ ทั้งเย็บปักชุดทั้งทำผ้าห่มปลอกหมอนได้ด้วย”

ชนเผ่ากาวลานใช้กี่ทอผ้าที่มีโครงร่างเรียบง่ายกว่าชนเผ่าอื่น ซึ่งภาษาชนเผ่าเรียกว่า กะถอก ทำจากไม้ บอ เพราะเป็นไม้ที่เบา สามารถเคลื่อนย้ายกี่ไปที่ไหนก็สะดวก โดยขั้นตอนที่ถือว่ายากที่สุดแต่สำคัญที่สุดคือเทคนิคในการสืบเส้นด้ายยืนเข้ากับแกนม้วนด้ายยืนและร้อยปลายด้ายแต่ละเส้นเข้าในตะกอแต่ละชุดและฟันหวี ดึงปลายเส้นด้ายยืนทั้งหมดม้วนเข้ากับแกนม้วนผ้าอีกด้านหนึ่งปรับความตึงหย่อนให้พอเหมาะกรอด้ายเข้ากระสวยเพื่อใช้เป็นด้ายพุ่ง ซึ่งทุกขั้นตอนต้องทำอย่างละเอียดเพื่อให้เนื้อผ้าแน่นหนาเรียบเนียนและมีลวดลายที่สวยงาม ซึ่งการเรียนทอผ้านั้นจะไม่ยากแต่ทออย่างไรให้ได้ผืนผ้าที่สวยงามเป็นเรื่องยากเพราะคนที่ทอจะต้องมีฝีมือและรู้เทคนิคคุณป้า ฉากถิหงอนเผยอีกว่า

“อย่างดิฉันถ้าขณะนี้ทอผ้า12เมตรต้องใช้เวลา5วัน แต่ตอนยังสาวอยู่แค่3วันก็ทอเสร็จ1ผืน ซึ่งตอนนั่งทอนั้นก็ต้องนั่งหลังตรงเพื่อที่จะสามารถควบคุมกี่ให้ผ้าบนกี่ตึงตลอด ไม่งั้นก็จะทำให้ผ้าไม่แน่นไม่เนียน”

ปกติชุดเสื้อผ้าของชนเผ่ากาวลานมี3สีหลักคือสีครามเข้ม สีน้ำตาลและสีดำ ส่วนลายประดับบนชุดจะต้องถักด้วยมือดังนั้นกว่าจะเสร็จหนึ่งชุดก็ใช้เวลาเป็นเดือนเป็นปีก็ว่าได้ ปัจจุบันแม้จะมีการพัฒนาเทคนิคการทอผ้าที่ทันสมัยแต่ชาวกาวลานก็ยังคงอนุรักษ์และสืบทอดให้ลูกหลานกรรมาวิธีการทอผ้าพื้นเมืองดั้งเดิมแต่มีการประยุกต์เทคนิคใหม่เพื่อให้มีผืนผ้าที่มีความหลากหลายสีสันมากขึ้น

ด้วยความมุ่งมั่นตั้งใจในการอนุรักษ์อาชีพพื้นเมืองของชนเผ่าตน บรรดาช่างศิลป์ฝีมืออย่างคุณป้า ฉากถิหงอนก็ยังคงพยายามถ่ายทอดประสบการณ์ให้แก่คนรุ่นใหม่ต่อไปเพื่อจุดประกายความรักอาชีพและวัฒนธรรมดั้งเดิมในชุมชนสมัยใหม่ โดยทุกวันนี้ กี่ทอผ้าหลายสิบเครื่องในชุมชนของชาวเผ่ากาวลานนั้นยังคงทำงานต่อเนื่องเพื่อไม่เพียงแต่ตอบสนองความต้องการของชาวบ้านเองเท่านั้นหากยังพัฒนาเป็นการผลิตในเชิงสินค้าตามสัญญาสั่งซื้อและยังมีการนำผลิตภัณฑ์ที่โดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ไปจัดแสดงในงานมหกรรมวัฒนธรรมพื้นบ้านต่างๆเพื่อเผยแพร่วัฒนธรรมของชนเผ่ากาวลานจังหวัดบั๊กยางให้เป็นที่รู้จักกว้างขวางมากขึ้น.