ระนาดหินสมบัติของชาวเตยเงวียน

ตามข้อมูลที่บันทึกไว้ เมื่อปี ๑๙๔๙ กรรมกรที่สร้างถนนได้ค้นพบแท่นหินชุดหนึ่งที่มี๑๑แท่นรวมกันหลายขนาดในเขต เนอยุด เลียง กราค จังหวัดดั๊กลัก ซึ่งต่อมานาย Georges Condominas ซึ่งเป็นนักโบราณคดีชาวฝรั่งเศสที่ทำงานในสถาบันเหวียนดงบ๊ากโก๋ได้นำแท่นหินชุดนี้ไปทำการวิจัยที่กรุงปารีสได้ยืนยันว่ามันไม่เหมือนชุดเครื่องดนตรีหินชนิดใดที่เขารู้จัก นับตั้งแต่นั้นจนถึงปัจจุบันนักค้นคว้าวัฒนธรรมได้ค้นพบระนาดหินอีกหลายชุดรวมแท่นหินกว่า๒๐๐แท่นในหลายท้องถิ่นในเขตที่ราบสูงเตยเงวียน โดยระนาดหินแต่ละชุดมีตั้งแต่ ๓-๑๕แท่นหิน และที่โด่งดังเป็นที่รู้จักคือระนาดหินแค้งเซิน ระนาดหินบั๊กอ๊าย ระนาดหินบิ่งบา ซึ่งถูกตั้งชื่อตามสถานที่ที่ค้นพบ จากร่องรอยหลักฐานด้านโบราณคดี บรรดานักวิจัยได้ระบุว่าระนาดหินเหล่านี้มีอายุราวสามพันปีและชนกลุ่มน้อยรักลาย อาจเป็นผู้คิดค้นผลิตระนาดหินที่ยอดเขา ยกก๋าว ตำบลจูงหาบ อำเภอแค้งเซิน นางฝามแทงบิ่งห์ เจ้าหน้าที่พิพิธภัณฑ์จังหวัดแค้งหว่าเผยว่า“บรรดานักวิจัยโบราณคดีได้ระบุว่าที่นี่เปรียบเสมือนเป็นโรงผลิตระนาดหินเพราะร่องรอยที่ค้นพบนั้นนอกจากแท่นหินขนาดต่างๆทั้งแบบสมบูรณ์และเสียหายแล้วยังมีเศษหินที่เหลืออยู่มากมาย”

จากแท่นหินที่ดูเรียบง่ายนี้ ชาวเตยเงวียนสามารถบรรเลงเพลงพื้นเมืองและเพลงสากลได้อย่างไพเราะ

จากความสามารถที่มีอยู่ในตัว ชาวเตยเงวียนได้คิดค้นและผลิตเครื่องดนตรีจากวัสดุธรรมชาติอย่างระนาดหินเพื่อสะท้อนความเชื่อมโยงระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ ซึ่งจากก้อนหินที่มีผิวขรุขระสีไม่สวย ชาวบ้านได้นำมาแกะเหลาให้เป็นแท่นหินที่เรียบเนียนหลายขนาดที่ให้โทนเสียงแตกต่างกันเพื่อใช้ในการขับไล่สัตว์ร้าย ปกป้องพืชไร่และในชีวิตวัฒนธรรมชุมชนต่างๆ โดยในความเชื่อของชาวเตยเงวียน เสียงจากหินเสมือนเป็นสายสัมพันธ์ระหว่างโลกแห่งจิตวิญญาณและโลกมนุษย์ ระหว่างฟ้ากับดิน ระหว่างอดีตและปัจจุบัน ดังนั้นระนาดหินจึงเป็นเครื่องดนตรีเพียงชนิดเดียวที่ถูกนำมาแสดงในพิธีสำคัญต่างๆเพื่อสะท้อนความในใจ ความรู้สึกนึกคิดและความคาดหวังของชนเผ่าต่างๆในเขตเตยเงวียน

นอกจากนั้น สิ่งที่ทำให้ระนาดหินกลายเป็นเครื่องดนตรีพิเศษน่าสนใจก็คือแท่นหินที่เรียบง่ายหลายชิ้นที่ถูกค้นพบนั้นสามารถบรรเลงเพลงที่ไพเราะได้หลายๆเพลงรวมทั้งเพลงสมัยใหม่และเพลงสากล นาง นาตาเลีย นักท่องเที่ยวจากรัสเซียรู้สึกประทับใจเป็นอย่างยิ่งกับการแสดงเพลงพื้นเมืองรัสเซียโดยใช้ระนาดหินชุด ยางบายที่ค้นพบในจังหวัดแค้งหว่า“ดิฉันชอบระนาดหินมาก เคยไปเที่ยวหลายแห่งและได้ชมการแสดงดนตรีพื้นเมืองต่างๆมากแล้วแต่นี่เป็นครั้งแรกที่ได้รู้จักและฟังเสียงระนาดหิน โดยเฉพาะการบรรเลงเพลงพื้นเมืองรัสเซียที่ไพเราะมากจนทำให้รู้สึกว่าเสียงดนตรีได้ทำให้คนสองชาติมีความใกล้ชิดกันมากขึ้น”

เวลาผ่านไปแล้วนับพันปี แม้สมัยนี้การแสดงดนตรีจะใช้เครื่องดนตรีที่ทันสมัยต่างๆเช่นฆ้องและกลองแต่ชาวเตยเงวียนยังคงอนุรักษ์ระนาดหินเหมือนเป็นสมบัติอันล้ำค่าเพื่อสืบสาน วัฒนธรรมของชุมชนต่อไป และระนาดหินเตยเงวียนยังได้รับการระบุเข้าในรายชื่อเครื่องดนตรีที่เป็นเอกลักษณ์ในวัฒนธรรมการแสดงฆ้องเตยเงวียนที่เป็นมรดกวัฒนธรรมนามธรรมด้านการเล่าขานของมนุษยชาติ.