(VOVworld)-រាល់បញ្ហាសំខាន់ៗក្នុងពាក្យបណ្តឹងរបស់ហ្វីលីពីនចំពោះចិនពាក់ព័ន្ធ
ទៅ នឹងការទាមទារ“ផ្លូវអណ្តើតគោ”ជាសិទ្ធប្រវត្តិសាស្ត្រលើសមុទ្រខាងកើតនិងបទ
បញ្ញត្តិ ស្តីពីកោះនានា ត្រូវបានតុលាការ​មជ្ឈត្តិក​ម្ម​អចិន្ត្រៃយ៍ធ្វើការបំភ្លឺច្បាស់ ក្នុង
បណ្តាសេចក្តីសម្រេចចិត្តនៅសាលក្រមដែលប្រព្រឹត្តទៅនាថ្ងៃទី១២កក្កដា។​សាល
ក្រមនេះរបស់តុលាការគឺបានសាធារណមតិអន្តរជាតិគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងក្លាដែរ។

តុលាការ​មជ្ឈត្តិក​ម្ម​អចិន្ត្រៃយ៍ (PCA) ក្នុង​ទីក្រុង​ឡាអេ​

        តុលាការ​មជ្ឈត្តិក​ម្មអចិន្ត្រៃយ៍ក្រុងឡាអេ (PCA) ដែលបានបង្កើតឡើងតាម
ឧប​សម្ព័ន្ធទី៧នៃអនុសញ្ញាអ.ស.បស្តីពីច្បាប់សមុទ្រ (UNCLOS) នៅក្រុងឡាអេ
ប្រទេស ហូឡង់នោះ ទើបនឹងច្រានចោលការទាមទារ “ផ្លូវអណ្តើតគោ” ចូលជា
អធិបតេយ្យភាព របស់ចិននៅសមុទ្រខាងកើត។សាលក្រមរបស់ PCA មានអត្ថ
ន័យប្រវត្តិសាស្ត្រមិន ត្រឹមតែចំពោះជម្លោះអធិបតេយ្យភាពនៅសមុទ្រខាងកើត
ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជា រឿង ក្តីសំខាន់ចំពោះច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិទៀតផង។

        ច្រានចោលអ្វីដែលហៅថា “សិទ្ធិប្រវត្តិសាស្ត្រ”​របស់ចិននៅសមុទ្រ
ខាងកើត

        តាំងពីមុនមក ចិនមិនដែលនាំចេញការបកស្រាយឬមូលដ្ឋានច្បាប់ជាផ្លូវការ
ណា មួយ មុននឹងការទាមទារអធិបតេយ្យភាពនៅសមុទ្រខាងកើតតាមនូវអ្វីដែល
ហៅថា “ផែនទី៩កំណាត់” ឬហៅមួយទៀតថា “ផែនទីរាងអណ្តាតគោ” ឡើយ។
មិនត្រឹមតែ ប៉ុណ្ណោះ ចិនបានរំលឹកជាច្រើនសារនូវទស្សនៈស្តីពី “សិទ្ធិប្រវត្តិសាស្ត្រ”
របស់ខ្លួននៅ សមុទ្រខាងកើតចំពោះបណ្តាវាលថ្មស្ថិតក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃ“ផែនទីរាងអណ្តាតគោ”នោះ។ ប៉ុន្តែ ក្នុងសាលក្រមនាពេលថ្មីៗនេះ  PCA បានច្រាន
ចោលការទាមទារ “ផែនទីរាង អណ្តាតគោ” ព្រមទាំងសង្កត់ធ្ងន់ថា គ្មានមូលដ្ឋាន
ច្បាប់ណាមួយ ដើម្បីចិនអាចទាម ទារអធិបតេយ្យភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលហួសពី
សិទ្ធរបស់អនុសញ្ញាអ.ស.ប ស្តីពីច្បាប់ សមុទ្រ (UNCLOS) នៅតំបន់ស្ថិតក្នុងក្រប
ខ័ណ្ឌ“ផែនទីរាងអណ្តើតគោ”នោះទេ។  PCA ក៏សន្និដ្ឋានថា គ្មានវាលថ្មណាមួយ
នៅប្រជុំកោះ Truong Sa អាចនាំមកនូវតំបន់ សេដ្ឋកិច្ចពិសេស​(EEZ)សម្រាប់ចិនទេ។
រួមជាមួយគ្នានោះ តុលារការក៏បានអះអាងថា៖ចិនបានធ្វើអោយខូចខាត ចំពោះប្រព័ន្ធផ្កាថ្ម ដែលមិនអាចស្ដាឡើងវិញបាន​ នៅប្រជុំកោះ Truong Sa។ ទោះបី ជានេះមិនមែនជាលើកដំបូងដែល”សិទ្ធិប្រវត្តិសាស្ត្រ” ត្រូវបាននាំ​ចេញនៅតុលាការ អន្តរជាតិក្តី ប៉ុន្តែការ ដែលតុលាការមជ្ឈត្តកម្មអចិន្ត្រៃយ៍ប្រកាស៖សំណូមពរ”សិទ្ធិប្រ វត្តិសាស្ត្រ”របស់ចិនមិនសំហេតុសំផលជាមួយUNCLOS ជាភ័ស្តុតាងសំខាន់ខាងគតិ យុត្តិ ហើយបដិសេធសំណូមពរដ៏មមើម មមាយ​ ផ្អែកទៅលើប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ចិន។

     ​បទដ្ឋានគតិយុត្តអន្តរជាតិ

    សាលក្រមរបស់តុលាការស្ដីអំពីលក្ខខ័ណ្ឌខាងគតិយុត្តគ្រប់គ្រង់កោះនៅ​ប្រជុំ
កោះ Truong Sa តាម​មាត្រាទី១២១ UNCLOS ពិតជាសម្លេងគតិយុត្តមួយ​បដិសេធ
រាល់សំណូមពររបស់ចិននៅTruong Sa។ តុលាការក៏​បានអះអាង​ថា៖ ​​ការពិតនានា
 រួមមាន៖ ប៉ប្រះទឹក Vanh Khan ប៉ប្រះទឹក Subi ប៉ប្រះទឹក Gaven ប៉ប្រះទឹក Tu Nghia
 ប៉ប្រះទឹក Co May ប៉ប្រះទឹក Chu Thap មិនមែនជាកោះ។ ​ដូច្នេះវាមិនអាចនិងមិន
បានទទួលសិទ្ធិជាតំបន់សមុទ្របើកទូលាយដល់២០០​ម៉ាយ តាម UNCLOS បាន
ឡើយ។ នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌ​អន្តរជាតិ នេះគឺជា​លើក​ដំបូងដែលមាត្រាទី១២១ របស់ 
UNCLOS ស្ដីអំពីកោះ ត្រូវបានអធិប្បាយ​និង​បំភ្លឺច្បាស់។ បទវិភាគ និងទ្រឹស្តីរបស់
តុលាការនឹងជះឥទ្ធិពលទៅលើការយល់ដឹងនិងអនុវត្តច្បាប់អន្តរជាតិស្ដីអំពីសមុទ្រ
របស់ប្រទេសនានា។ សាលក្រម នាថ្ងៃទី​១២ កក្កដារបស់តុលាការអន្តរជាតិបានអះ
អាងនូវនិន្នាការនិងតួនាទីរបស់ស្ថាប័នមជ្ឈត្តកម្មអន្តរជាតិ ក្នុងការដោះស្រាយ
ជំលោះនៅលើសមុទ្រ។ 

    គោរពច្បាប់សមុទ្រជាគ្រឹះស្ថានសន្តិភាព

        ជាដើមបណ្តឹងក្នុងរឿងក្តីនេះ បន្ទាប់ពីសាលក្រមរបស់តុលាការ PCA មក រដ្ឋាភិ
 បាលហ្វីលីពីនបានអះអាងនូវការសន្យារបស់ខ្លួន គឺគោរពសាលក្រមនិងចាត់ទុកនេះ
ជាការរួមចំណែកជាក់ស្តែងមួយក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះដែលកំពុងកើតមានឡើង
នៅសមុទ្រខាងកើត។ អតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Benigno Aquino បាន
សង្កត់ធ្ងន់ថា សាលក្រមរបស់ PCA បានបង្កើតនូវតម្លាភាពលើសមុទ្រខាងកើត ជួយ
 ឲ្យប្រទេសកំពុងមានជម្លោះអាចឆ្ពោះទៅរកដំណោះស្រាយសន្តិភាពលើតំបន់សមុទ្រ
ដ៏ចម្រូងចម្រាស់នេះ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអូស្ត្រាលី លោក
ស្រី Julie Bishop បានអះអាងថា ការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិជាគ្រឹះស្ថានសម្រាប់សន្តិភាព
 ស្ថិរភាព ភាពសម្បូររុងរឿងក្នុងតំបន់អាស៊ីផងដែរ៕