ກາວທິເລ້ຮັ່ງ, ອາຍຸ 19 ປີ ແມ່ນຊາວເຜົ່າຣຸກ ຜູ້ທຳອິດເສັງເຂົ້າມະຫາວິທະຍາໄລ.(ພາບ:Thanh Hiếu/VOV)

ປີ 1959, ຊາວເຜົ່າ ຣຸກ 34 ຄົນໂດຍທະຫານປ້ອງກັນຊາຍແດນ ແຂວງ ກວ໋າງບິ່ງ ພົບເຫັນ. ເວລານັ້ນ ຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ດຳລົງຊີວິດໃນຖ້ຳ, ໂສ້ງເສື້ອແມ່ນເຮັດດ້ວຍເປືອກໄມ້, ບໍ່ຮູ້ຈັກເຖິງເຜົ່າອື່ນ, ບໍ່ໄດ້ສຳຜັດກັບໂລກພາຍນອກ.

ພາຍຫລັງ ເກືອບ 65 ປີ, ມາຮອດປະຈຸບັນ ຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ມີກວ່າ 144 ຄອບຄົວ ດ້ວຍ 580 ຄົນ, ດຳລົງຊີວິດຢູ່ 3 ບ້ານຄື: ມໍ່ອໍໂອໂອ, ອຽນເຫີບ ແລະ ບ້ານອອນ ຕາແສງ ເທຶ້ອງຮວາ, ເມືອງ ມີງຮວາ ແຂວງ ກວ໋າງບິ່ງ. ຢູ່ໃຕ້ໂນນພູຫີນປູນທີ່ໃຫຍ່ໂຕ, ຄຽງຂ້າງບັນດາທົ່ງນາທາມທີ່ກວ້າງໃຫຍ່, ບັນດາໝູ່ບ້ານຂອງຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ປະກົດຕົວດ້ວຍຫລັງຄາເຮືອນທີ່ໄດ້ປຸກສ້າງໃຫມ່, ເສັ້ນທາງປູເປຕົງແຕ່ຕົ້ນຫາທ້າຍບ້ານ, ສອງຟາກທາງມີເສົາໄຟເຍືອງທາງ.

ຕໍ່ຫນ້າການປ່ຽນແປງຂອງບ້ານເກີດເມືອງນອນ, ທ່ານ ກາວຊວນລອງ, ເລຂາຫນ່ວຍພັກບ້ານ ທັງເປັນຫົວຫນ້າຄະນະວຽກງານແນວໂຮມບ້ານ ມໍ່ອໍໂອໂອ ຕາແສງ ເທຶ້ອງຮວາ ເມືອງ ມິງຮວາ ເວົ້າດ້ວຍຄວາມດີໃຈວ່າ:

“ກ່ອນນີ້ ລຳບາກກາກກຳຫລາຍ. ປະຈຸບັນ ຊີວິດດີຫລາຍແລ້ວ. ເລື່ອງຮ່ຳຮຽນກ່ອນນີ້ແມ່ນຍາກ, ມີຫນ້ອຍຄົນຮຽນເຖິງຫ້ອງ ມໍ7 ແຕ່ປະຈຸບັນແມ່ນຕ່າງຫລາຍແລ້ວ, ໄດ້ມີນ້ອງຮຽນຂັ້ນມະຫາວິທະຍາໄລແລ້ວ ພາຍຫລັງຮຽນຈົບ ພວກນ້ອງກັບຄືນເມືອບ້ານເກີດເມືອງນອນສິດສອນ, ອຸທິດສ່ວນ, ຊ່ວຍເຫລືອພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນໄດ້ຫລາຍກວ່າອີກ. ຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ນັບມື້ນັບພັດທະນາ, ກ້າວຂຶ້ນເທື່ອລະກ້າວ”.

ເພື່ອບັນລຸໄດ້ຜົນງານຄືປະຈຸບັນ ກໍ່ຍ້ອນມີວິວັດທະນາການຍາວນານ ຈາກຄວາມມານະພະຍາຍາມຂອງອຳນາດການປົກຄອງ, ຂອງທະຫານປ້ອງກັນຊາຍແດນແຂວງ ກວ໋າງບິ່ງ ແລະ ຍິ່ງກວ່ານັ້ນ ແມ່ນຄວາມຕັດສິນໃຈຂອງຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ເອງ ບືນຕົວຂຶ້ນກ້າວເຂົ້າສູ່ໂລກສິວິໄລ, ສ້າງສາບ້ານເມືອງ. ຈາກບັນດາຫ້ອງຮຽນລົບລ້າງການກືກຫນັງສື, ມາຮອດປະຈຸບັນ ລູກຫລານຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ສ່ວນຫລາຍແມ່ນໄດ້ຮຽນຊັ້ນປະຖົມພາກບັງຄັບ. ປີ 2023 ເປັນຄັ້ງທຳອິດມີລູກຫລານຊາວເຜ່ົາ ຣຸກ ຄົນຫນຶ່ງໄດ້ເສັງເຂົ້າມະຫາວິທະຍາໄລ. ນັ້ນແມ່ນນ້ອງ ກາວທິເລ້ຮັ່ງ, ອາຍຸ 19 ປີ ຢູ່ ບ້ານ ມໍ່ອໍໂອໂອ ຕາແສງ ເທຶ້ອງຮວາ, ເມືອງ ມິງຮວາ ແມ່ນລຸ້ນຄົນທີສອງຂອງຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ພາຍຫລັງອອກຈາກ ຖ້ຳຫີນ. ປະຈຸບັນ ຮັ່ງ ພວມຮຽນຂະແຫນງສ້າງຄູຢູ່ ມະຫາວິທະຍາໄລ ກວ໋າງບິ່ງ  ແລະ ຫວ່າງແລ້ວນີ້ ນ້ອງມີຄວາມເປັນກຽດເປັນຜູ້ແທນຂອງແຂວງ ກວ໋າງບິ່ງ ໄປເຂົ້າຮ່ວມກອງປະຊຸມໃຫຍ່ນັກສຶກສາ ຫວຽດນາມ ຄັ້ງທີ XI, ກາວທິເລ້ຮັ່ງ ແບ່ງປັນວ່າ:

 “ຄວາມໄຝ່ຝັນຂອງນ້ອງແມ່ນໄດ້ເຂົ້າຮຽນຢູ່ມະຫາວິທະຍາໄລ ເຖິງວ່າພາຍພາກຫນ້າຍັງຄົງປະສົບກັບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຫລາຍຢ່າງ. ແຕ່ໂດຍໄດ້ຮັບການຫນູນຊ່ວຍຈາກລັດ, ນ້ອງກຳນົດວ່າ ຈະພະຍາຍາມໄປຮຽນ, ສູ້ຊົນຈົນສຸດຄວາມສາມາດເພື່ອຫລັງຈາກຮຽນຈົບ ຈະໄດ້ກັບເມືອຊ່ວຍເຫລືອຄອບຄົວ, ອຸທິດສ່ວນໃຫ້ແກ່ສັງຄົມ ແລະ ບ້ານເກີດເມືອງນອນຂອງຕົນ”.           ຍ້ອນມີການຊ່ວຍເຫລືອຈາກທະຫານປ້ອງກັນຊາຍແດນ, ຕຳຫລວດ, ພະນັກງານທ້ອງຖິ່ນແນະນຳ, ບອກໃຫ້, ສະນັ້ນ ປະຈຸບັນ ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ບໍ່ພຽງແຕ່ຮູ້ຈັກເຮັດນາທາມເທົ່ານັ້ນ ຫາກມີຫລາຍຄົນຍັງຮູ້ຈັກກູ້ຢຶມທຶນເພື່ອປູກປ່າ, ພັດທະນາການລ້ຽງສັດຕາມຮູບແບບຟາມເພື່ອສ້າງຄວາມຮັ່ງມີ. ຍ້ອນເຫດນັ້ນ ມີຫລາຍຄອບຄົວສາມາດຊື້ໄດ້ລົດຈັກ, ໂທລະທັດ, ຍົກສູງຊີວິດການເປັນຢູ່, ມີເງື່ອນໄຂໃຫ້ລູກຫລານໄປຮຽນ. ພັນໂທ ຮວ່າງກົງຮຸ່ງ, ຫົວຫນ້າປ້ອມທະຫານປ້ອງກັນຊາຍແດນ ກ່າແຊ່ງ, ທະຫານປ້ອງກັນຊາຍແດນ ແຂວງ ກວ໋າງບິ່ງ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:

 “ອຳນາດການປົກຄອງທຸກຂັ້ນ, ປ້ອມປ້ອງກັນຊາຍແດນ ກ່າແຊ່ງ ໄດ້ຫນູນຊ່ວຍພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນກໍ່ສ້າງເຮືອນຢູ່, ຫນູນຊ່ວຍການທຳມາຫາກິນເບື້ອງຕົ້ນ. ພິເສດໃນຊຸມປີມໍ່ໆມານີ້ ຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນ, ໂສມຫນ້າບ້ານເກີດເມືອງນອນໄດ້ມີການປ່ຽນແປງຫລາຍແລ້ວ, ຈາກວິຖີຊີວິດທີ່ມີຄວາມສິວິໄລຕະຫລອດຮອດຊີວິດ, ລະດັບຄວາມຮູ້ກໍ່ນັບມື້ນັບໄດ້ຮັບການຍົກສູງຂຶ້ນ, ຊີວິດການເປັນຢູ່ມີຄວາມເປັນປົກກະຕິ, ເຮືອນຊານບ້ານຊ່ອງແມ່ນສວຍງາມສິວິໄລກວ່າເກົ່າ”.

ທົ່ງເຂົ້ານາທາມ ຂອງຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ຢູ່ຕີນພູຫີນ. (ພາບ:Thanh Hiếu/VOV)

ທ່ານ ກາວຈູງຈຶກ, ຢູ່ ບ້ານ ມໍ່ອໍໂອ່່ໂອ ຕາແສງ ເທຶ້ອງຮວາ, ເມືອງ ມີງຮວາ ຢືນຢັນວ່າ: ໂດຍໄດ້ມີຊີວິດການເປັນຢູ່ທີ່ອີ່ມໜຳສຳລານສົມບູນພູນສຸກຄືປະຈຸບັນ ກໍ່ຍ້ອນໄດ້ຮັບການຊ່ວຍເຫລືອຈາກພັກ, ລັດ, ທ້ອງຖິ່ນ ທີ່ໄດ້ເບິ່ງແຍງດູແລເອົາໃຈໃສ່ໃຫ້ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນໃນຫລາຍປີຜ່ານມາ. ຊີວິດການເປັນຢູ່, ຄວາມຄິດຂອງພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນໄດ້ມີການປ່ຽນແປງຫລາຍແລ້ວ.

 “ປະຈຸບັນແມ່ນສະດວກສະບາຍຫລາຍແລ້ວ, ມີໄຟຟ້າ, ເສັ້ນທາງໄປມາ, ໂຮງຮຽນ... ປະຊາຊົນໃນບ້ານທຳມາຫາກິນສະດວກ. ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນສາມັກຄີກັນ ຊ່ວຍເຫລືອເຊິ່ງກັນ ແລະ ກັນບືນຕົວຂຶ້ນ. ຍ້ອນໄດ້ຮັບການຊ່ວຍເຫລືອຈາກພັກ, ລັດຖະບານ, ອຳນາດການປົກຄອງຂັ້ນຕາແສງໃຫ້ກຳລັງໃຈ, ຊ່ວຍເຫລືອພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນຫລາຍທີ່ສຸດ”.

ໃນເສັ້ນທາງເຊ່ືອມຕໍ່ບ້ານຂອງຊາວເຜົ່າ ຣຸກ, ບັນຍາກາດຕ້ອນຮັບປີໃຫມ່ພວມປະກົດອອກທົ່ວບ້ານ. ໃຕ້ຕີນພູຫິນປູນ ຟອງຍາ - ແກ໋ບາງ, ໃນຮ່ອມພູ ຣຸກລ່ານ, ລູກຫລານລຸ້ນຕ່າງຂອງຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ພວມສ້າງຂີດໝາຍໃຫມ່ດ້ວຍຄວາມມານະພະຍາຍາມໃນການຮ່ຳຮຽນ, ບືນຕົວຂຶ້ນສ້າງຄວາມຮັ່ງມີ. ວິວັດການເກືອບ 65 ປີຜ່ານມາ ຈາກການດຳລົງຊີວິດຢູ່ໃນຖ້ຳຫີນ ໄປສູ່ການສ້າງສາເຮືອນຊານບ້ານຊ່ອງໃຫ້ມີຄວາມອີ່ມໜຳສຳລານສົນບູນພູນສຸກຂອງຊາວເຜົ່າ ຣຸກ ນັ້ນ ກໍ່ໄດ້ປະກົດຜົນເປັນຈິງ.