หุ่นกระบอกของหมู่บ้านแหรก (VTV Times)

หมู่บ้านแหรกขึ้นชื่อด้วยอาชีพเครื่องเขินและสร้างรูปปั้นให้แก่วัดและเจดีย์หลายแห่ง โดยพวกเขาได้นำศิลปะการปั้นเครื่องเขินมาเติมเต็มความมีชีวิตชีวาให้กับตัวหุ่นกระบอก

หุ่นกระบอกของหมู่บ้านแหรกได้รับการประดิษฐ์ขึ้นมาผ่านหลายขั้นตอนที่ประณีตบรรจง ตั้งแต่ขั้นตอนการสกัดและแกะสลักอย่างพิถีพิถันในทุกรายละเอียด ไปจนถึงการทาสีและติดตั้งระบบควบคุมที่ซับซ้อน โดยหุ่นกระบอกแต่ละตัวไม่เพียงแต่เป็นหุ่นเท่านั้น แต่ยังเป็น"ตัวละคร" ที่เต็มเปี่ยมด้วยความรู้สึก ซึ่งมีเรื่องราวในตัวเองที่สะท้อนให้เห็นถึงชีวิตภาคการผลิตและความเลื่อมใสในท้องถิ่น หรือเรื่องราวทางประวัติศาสตร์และตำนานของประเทศชาติได้อย่างแท้จริง ศิลปินฟานวันเจี๋ยน หัวหน้าคณะหุ่นกระบอกน้ำ นามเจิ๊น เผยว่า

“ในการสร้างหุ่นกระบอก สิ่งที่ยากที่สุดคือการสร้างความเป็นธรรมชาติและการบูรณาการให้เข้ากับชีวิตทางสังคมของกรรมกรชาวนา และคนงาน ซึ่งพวกเขามีลมหายใจ รูปร่างใบหน้า และรอยยิ้มที่กลมกลืนกับชีวิตสมัยใหม่”

ไม่เพียงแต่การประดิษฐ์หุ่นกระบอกที่มีชีวิตชีวาด้วยมือเท่านั้นแต่กลุ่มช่างฝีมือของหมู่บ้านแหรกยังจัดการแสดงหุ่นกระบอกน้ำอย่างสมบูรณ์แบบในทุกขั้นตอนด้วยตนเอง ตั้งแต่การจัดฉากการแสดงไปจนถึงการควบคุมหุ่นกระบอก ปัจจุบัน พวกเขาได้อนุรักษ์และจัดการแสดงหุ่นกระบอกโบราณกว่า 18 รายการ ซึ่งการแสดงส่วนใหญ่ไม่มีบทสนทนา แต่มีเพียงท่าทางการเคลื่อนไหวที่แสดงสีหน้าความรู้สึกพร้อมเสียงจากเครื่องดนตรีพื้นบ้าน เช่น กลอง ซออู้ ขลุ่ย พิณ กระดิ่งไม้ ฯลฯ สร้างสรรค์พื้นที่เชิงศิลปะที่น่าดึงดูด ศิลปิน ฟานวันเจี๋ยนกล่าวเพิ่มเติมว่า

“ช่วงวัยเด็กของผมถูกสอนโดยคนรุ่นก่อน จากนั้นค่อย ๆ หลงรักในอาชีพนี้ และออกไปจัดการแสดง ซึ่งด้วยความรักในงานศิลปะ พวกเราจึงสร้างหุ่นกระบอกขึ้นมาได้ โดยศิลปินทั้งทำการแสดงและสร้างหุ่นกระบอก ซึ่งยังเป็นปัจจัยที่เป็นเอกลักษณ์ให้ผมได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์ระหว่างการแกะสลักและการเชิดหุ่นในน้ำ”

ในช่วงเวลาที่ผ่านมา หมู่บ้านได้เริ่มให้บริการด้านการท่องเที่ยวโดยผู้เข้าชมหลักของคณะหุ่นกระบอกมักจะเป็นนักท่องเที่ยว ดังนั้นการแสดงจึงมีการเปลี่ยนแปลงอย่างมากเช่นกัน โดยคณะหุ่นกระบอกจะแสดงในสถานที่หลายแห่งเพื่อให้บริการนักท่องเที่ยวหรือจัดการแสดงที่บ้านด้วยเวทีน้ำแบบเคลื่อนที่ ซึ่งสร้างเงื่อนไขที่เอื้ออำนวยในการสอนให้กับกลุ่มคนรุ่นใหม่ได้รู้จักเอกลักษณ์และความเป็นมนุษย์ที่บรรพบุรุษได้สานต่อไว้ในอาชีพแสดงหุ่นกระบอกน้ำ นาย ดั่งวันเบ่นรองหัวหน้าคณะหุ่นกระบอกน้ำ นามเจิ๊น เผยว่า

“คณะของพวกเรายังคงอนุรักษ์อาชีพการแสดงหุ่นกระบอกพื้นบ้านแบบดั้งเดิมเอาไว้ แต่ตอนนี้เราก็สร้างสรรค์ชุดการแสดงใหม่เพิ่มเติมสำหรับกลุ่มนักเรียนตามแต่ละกลุ่มอายุเพื่อสามารถปรับตัวให้เข้ากับความต้องการของสังคมยุคปัจจุบัน”

ยิ่งไปกว่านี้ การแสดงหุ่นกระบอกน้ำของหมู่บ้านแหรก ยังได้รับเชิญไปแสดงในหลายจังหวัดและเมืองทั่วประเทศ โดยหุ่นกระบอกพื้นบ้านได้ปรากฏตัวในชุดการแสดงในต่างประเทศ เช่น ญี่ปุ่นฝรั่งเศส สวีเดน และกลุ่มประเทศต่างๆ ในยุโรปตะวันตก ซึ่งเป็นสิ่งที่สาธารณชนต่างให้ความเคารพรัก

นอกจากนี้ ชาวบ้านหมู่บ้านแหรกยังเข้าใจได้ว่า การอนุรักษ์ไม่ใช่การอยู่นิ่งเฉย โดยบรรดาศิลปินได้สร้างสรรค์ชุดการแสดงใหม่เพิ่มเติมตามนิทานและตำนานของเวียดนาม หรือประเด็นต่าง ๆ ในชีวิตสมัยใหม่ ควบคู่กับการอนุรักษ์ชุดการแสดงโบราณ เพื่อดึงดูดความสนใจของผู้ชม โดยเฉพาะกลุ่มคนรุ่นใหม่ พร้อมให้ความสำคัญต่อการพัฒนาเวิร์คช็อปการทำหุ่นกระบอกหลายแห่งภายในหมู่บ้านซึ่งไม่เพียงแค่เป็นสถานที่ให้กำเนิดตัวหุ่นกระบอกที่มีชีวิตชีวาเท่านั้นแต่ยังสร้างบรรยากาศให้ศิลปินผู้อาวุโสถ่ายทอดทักษะการแกะสลักการปั้น และการลงสีแล็กเกอร์ให้กับคนรุ่นใหม่ ถือเป็นกิจกรรมที่ช่วยหล่อเลี้ยง “จิตใจ” ให้กับการแสดงเพื่อรักษาอาชีพนี้ไว้ต่อไป ศิลปินฟานวันเจี๋ยน เล่าให้ฟังว่า

“ตั้งแต่สมัยเรียน คุณตาได้สอนอาชีพนี้ให้ผม จากนั้น ผมได้พัฒนาขึ้นเรื่อย ๆ โดยนำเครื่องจักรต่าง ๆ มาใช้ พร้อมชวนกลุ่มช่างทาสี ช่างไม้ และผู้หลงรักอาชีพนี้ มาทำงานด้วยกัน ปัจจุบัน ที่โรงงานมีทีมฝ่ายผลิตที่มีความเชี่ยวชาญในการทำหุ่นกระบอกให้กับคณะหุ่นกระบอกหลายคณะภายในประเทศ ซึ่งได้รับความนิยมจากลูกค้าเป็นอย่างมาก”

ศิลปิน ฟานวันแหม่ง (VTV Times)

เนื่องด้วยการพัฒนาด้านการท่องเที่ยว ช่างทำหุ่นกระบอกหลายคนในหมู่บ้านได้สร้างสรรค์หุ่นกระบอกเป็นของที่ระลึกตามกระแสความนิยมของตลาด เพื่อเพิ่มรายได้ พร้อมนำเสนอและประชาสัมพันธ์ศิลปะการแสดงหุ่นกระบอกน้ำพื้นเมืองของถิ่นเกิดอย่างกว้างขวาง ซึ่งปัจจุบัน ในหมู่บ้านแหรกมี 7 ครอบครัวที่กำลังผลิตหุ่นกระบอกเป็นของที่ระลึก ศิลปิน ฟานวันแหม่ง หัวหน้าคณะหุ่นกระบอก โซงเกวเผยว่า

“หุ่นกระบอกไม้ที่ทำเป็นของที่ระลึกก็ไม่ต่างจากหุ่นที่ใช้ในการแสดง แค่มีขนาดที่เล็กกว่า ผมได้ใช้ชีวิตกับอาชีพแสดงหุ่นกระบอกเพราะมีคุณปู่และคุณพ่อได้สานต่อไว้ให้ ฉะนั้น ตัวผมเองได้ซึมซับมันโดยไม่รู้ตัว ทำให้ผมรู้สึกว่า ผมรักอาชีพเชิดหุ่นกระบอกนี้มาก ๆ และมันก็อยู่ใกล้ชิดกับชีวิตผม”

ทั้งนี้ อาชีพแสดงหุ่นกระบอกน้ำของหมู่บ้านแหรก ไม่เพียงแค่เป็นรูปแบบศิลปะพื้นบ้านอย่างหนึ่งเท่านั้น แต่ยังเป็นสัญลักษณ์แห่งความมีชีวิตชีวาอันแข็งแกร่งของวัฒนธรรมดั้งเดิมของเวียดนาม ด้วยความรัก ความทุ่มเท และความพยายามอย่างไม่หยุดยั้งของบรรดาศิลปินหลายต่อหลายรุ่น โดยเฉพาะผ่านการรักษาโรงผลิต ส่งเสริมการท่องเที่ยวหมู่บ้านหัตถกรรม พร้อมการจัดกิจกรรมการแสดงอาชีพเชิดหุ่นกระบอกน้ำของหมู่บ้านแหรก จะยังคงเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับพื้นที่และผู้คน รวมถึงรากเหง้าและอัตลักษณ์ของประชาชาติเวียดนาม./.