(VOVWORLD) - ชาวบ้านชนเผ่าโก๊ง มีประชากรประมาณ 10,000 คน ซึ่งส่วนใหญ่อาศัยที่จังหวัดลายโจว์และเดี่ยนเบียน โดยพวกเขามีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรและขนบธรรมเนียมประเพณีที่หลากหลาย ซึ่งหนึ่งในนั้นคือ เต๊ตโง ซึ่งมีความหมายเป็นเทศกาลบุญข้าวโพดใหม่
 ตรุษเต๊ตโงประเพณีอันเป็นเอกลักษณ์ของชาวบ้านชนเผ่าโก๊งในจังหวัดลายโจว์ |
สำหรับชาวบ้านชนเผ่าโก๊ง ในตำบลเหนิ่มคาว อำเภอเหมื่องแต่ จังหวัดลายโจว์ ตรุษเต๊ตโง จะมีขึ้นในวันที่ 1 เดือน 6 ตามจันทรคติของทุกปี ซึ่งถือเป็นห้วงเวลาให้ชาวบ้านได้รายงานต่อบรรพบุรุษเกี่ยวกับการทำงานและทุกข์สุขในปีที่ผ่านมา พร้อมขอบคุณบรรพบุรุษบันดาลพรให้ลูกหลานมีสุขภาพแข็งแรง ธุรกิจการงานเจริญรุ่งเรือง การเก็บเกี่ยวได้ผลดี
ชาวบ้านชนเผ่าโก๊ง จะเตรียมความพร้อมเพื่อต้อนรับตรุษเต๊ตโงก่อนประมาณครึ่งเดือน โดยทุกคนในครอบครัวจะเข้าป่าเก็บกิ่งไม้ หน่อไม้ เห็ด เก็บข้าวโพด และจับปลาและปู หมอผี จางวันซาง อาศัยในหมู่บ้านลังเฝี๊ยว ตำบลเหนิ่มคาว อำเภอเหมื่องแต่ เผยว่า งานฉลองตรุษเต๊ตโงจะเล็กหรือใหญ่ก็ขึ้นอยู่กับฐานะของแต่ละครอบครัว แต่โดยทั่วไปแล้ว ของเซ่นไหว้บรรพบุรุษจะต้องเตรียมให้ครบ
“ครอบครัวไหนที่มีฐานะดีก็จะเชือดหมู โดยต้องมีหัวหมู ขาหมู หางหมู ไส้หมู ข้าวหนึ่งถ้วย ไข่หนึ่งฟอง ขนมข้าวต้มมัดใหญ่ 2 ชิ้น รวมถึงขนมข้าวโพดและปู 2 ตัว ส่วนครอบครัวไหนที่มีฐานะไม่ค่อยดีก็จะเชือดไก่แทนหมูและเตรียมผลไม้เป็นของเซ่นไหว้แทน”
ก่อนวันตรุษเต๊ดสองถึงสามวัน หมอผีกับบรรดาผู้ชายในหมู่บ้านจะทำการสานแผงไม้ไผ่แล้วเอาไปปักในทุ่งนา เพื่อประกาศให้ทั้งหมู่บ้านหยุดทำงานและเตรียมพร้อมสำหรับเทศกาลตรุษเต๊ตแล้วต้องไปที่ลำธารในป่าเพื่อหาปูมาเซ่นไหว้บรรพบุรุษ โดยชาวโก๊งมีความเชื่อว่า ปูมีความสำคัญทางชีวิตจิตวิญญาณอย่างมาก ดังนั้น บนถาดอาหารเซ่นไหว้บรรพบุรุษและเทพต่าง ๆ จะต้องมีปู 12 ตัวเสมอ ซึ่งเปรียบเหมือน 12 เดือนของปีและ 12 นักษัตร สำหรับชาวโก๊ง ปูถือเป็นสัตว์ที่ปกป้องพืชผล นาย แซ้นวันเงิน และหมอผี จางวันซาง เล่าให้ฟังว่า
“ปูที่ใช้เซ่นไหว้ต้องใหญ่เท่ากับ 2 นิ้วมือ ซึ่งเป็นธรรมเนียมปฏิบัติทีสืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ”
“ปู หมายถึง การไปทำนาซึ่งเป็นหน้าที่ที่ไม่สามารถละทิ้งได้ ฉะนั้น นับตั้งแต่สมัยโบราณ บรรพบุรุษของพวกเราจะใช้ปูกับปลาเพื่อเซ่นไหว้บรรพบุรุษและบูชาเทพเจ้า”
 ในการทำพิธีเซ่นไหว้ช่วงตรุษเต๊ดโงให้กับหมู่บ้าน หมอผีจะเป็นตัวแทนรายงานต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์และบรรพบุรุษเกี่ยวกับเรื่องการงาน การเพาะปลูกและเพาะเลี้ยง |
ส่วนข้างๆ หิ้งบูชาบรรพบุรุษนั้น ชาวโก๊ง จะวางเครื่องมือที่ใช้งานเป็นประจำทุกวัน เช่น มีด จอบ พลั่ว และเคียว เพราะถือว่า สิ่งของดังกล่าวก็ควรได้พักและฉลองเทศกาลตรุษเต๊ดเหมือนพวกเขาหลังถูกใช้งานอย่างหนักมาตลอดทั้งปี ในการทำพิธีเซ่นไหว้ช่วงตรุษเต๊ดโงให้กับหมู่บ้าน หมอผีจะเป็นตัวแทนรายงานต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์และบรรพบุรุษเกี่ยวกับเรื่องการงาน การเพาะปลูกและเพาะเลี้ยง รวมถึงเรื่องเจ็บไข้ได้ป่วยของชาวบ้านในตลอดปีที่ผ่านมา อีกทั้งขอพรจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์และบรรพบุรุษให้ชาวบ้านมีสุขภาพแข็งแรงและพืชผลอุดมสมบูรณ์ในปีใหม่ หลังจากนั้น หมอผีจะทำพิธีสวดมนต์ให้แต่ละครอบครัว หมอผี จางวันซาง เล่าต่อไปว่า
“การจุดธูปเทียนเพื่อรายงานต่อบรรพบุรุษ คือ วันนี้ ฤกษ์งามยามดีของตรุษเต๊ดโง ขอบรรพบุรุษ ปู่ย่าตายาย พ่อแม่ ผู้ล่วงลับในครอบครัว อวยพรให้ลูกหลานมีสุขภาพแข็งแรง ฟ้าฝนเป็นใจ พืชผลอุดมสมบูรณ์ แคล้วคลาดจากอันตรายและปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ”
นอกจากมีการบูชาบรรพบุรุษในบ้านแล้ว ชาวบ้านชนเผ่าโก๊งยังมีการทำพิธีกรรมบนไร่ข้าวโพด เพื่อขอให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลายอวยพรให้การเก็บเกี่ยวได้ผลดี ดังนั้น ชาวบ้านจะเลือกข้าวโพดที่ปลูกช่วงต้นฤดูกาลหรือข้าวโพดฝักอ่อนเป็นของเซ่นไหว้ ส่วนในระหว่างช่วงตรุษเต๊ดโง ตามความเชื่อของชาวโก๊ง สิ่งต่างๆ ที่ตกหล่นลงพื้นดินจะไม่ถูกเก็บขึ้นมาเด็ดขาด แต่จะถูกทิ้งไว้บนตรงนั้นเพื่อให้สิ่งมีชีวิตอื่นๆ ได้ใช้รับประโยชน์ร่วมกับมนุษย์
สำหรับช่วงเวลาก่อนตรุษเต๊ดโง ทุกครอบครัวมักจะสานตะกร้าไม้ไผ่ใบเล็กหลายใบ เพื่อใส่ของขวัญให้กับเด็กๆ ในบ้าน เมื่อหมอผีทำพิธีเสร็จเรียบร้อย ก็จะแจกของขวัญเหล่านั้นให้เด็กๆ เหมือนการแจกอั่งเปาต้นปีใหม่ของชนเผ่ากิงหรือชนเผ่าอื่นๆ นาง ลี้ถิย้อง อาศัยในหมู่บ้านลังเฝี๊ยว ตำบลเหนิ่มคาว อำเภอเหมื่องแต่ เผยว่า
“หลังทำพิธีเสร็จ ทุกครอบครัวจะสานตะกร้าใบเล็กๆ ถ้ามีลูกหลาน 2 คน ก็ทำ 2 ใบ มี 3 คนก็ทำ 3 ใบ เพื่อนำโชคมาสู่ลูกหลาน ของในตะกร้าก็มีแตงโม 1 ลูก ขนมข้าวต้มมัดใหญ่ น่องไก่ และเนื้อย่าง”
นอกจากนี้ ชาวโก๊ง ยังมีการจัดกิจกรรมสังสรรค์และการละเล่นต่างๆ ในช่วงตรุษเต๊ดปีใหม่ เช่น การเต้นรำ ยิงธนู และดันไม้ โดยทั้งคนหนุ่มสาวและผู้สูงอายุในหมู่บ้านจะรวมตัวกันที่บ้านวัฒนธรรมเพื่อสังสรรค์และร่วมเต้นรำ ดั่งคำเล่าจากหมอผี จางวันซาง ว่า
“นอกจากพิธีบูชาแล้ว เด็กๆ เยาวชนยังได้เข้าร่วมกิจกรรมการฟ้อนรำ ตีกลองและฆ้อง โยนลูกช่วง และตีไม้ไผ่ เพื่อสร้างความสนุกสนาน กลองและฆ้องของชาวโก๊งในสมัยก่อนมีน้อยกว่าของชาวเอเดหรือเมอโนงในเขตที่ราบสูงเตยเงวียน เพราะต้องเป็นครอบครัวที่มีฐานะดีถึงจะมีฆ้อง 1 ใบและกลอง 3 ตัวซึ่งต้องกลองตัวใหญ่ และครอบครัวนั้นต้องรู้วิธีการบูชากลอง ตัวกลองทำจากไม้ในป่า ส่วนหน้ากลองทำด้วยหนังวัวหรือหนังกวาง เพื่อให้เสียงก้องกังวานได้ไกล ต้องเซ่นไหว้ด้วยไก่หนึ่งตัวก่อน แล้วค่อยตีกลองและฆ้อง”
สำหรับประเพณีการอาบน้ำและซักผ้าในลำธารของชาวโก๊งในช่วงตรุษเต๊ดโง ชาวบ้านจะลงไปอาบน้ำด้วยกันเพื่อให้สายน้ำนำพาโรคภัยไข้เจ็บออกไป ขับไล่สิ่งชั่วร้าย บรรดามสุขภาพแข็งแรงและโชคลาภมาสู่ทุกคน./.