Theo nghĩa chữ Hán, “Hàn” có nghĩa là “lạnh”, “thực” là ăn, Tết Hàn thực có nghĩa là tết ăn đồ lạnh. Ngày tết này ở Việt Nam thực ra bắt nguồn từ một phong tục của người Trung Quốc được lưu truyền cho đến ngày nay. Dù bắt nguồn từ một truyền thuyết của Trung Quốc nhưng khi du nhập vào Việt Nam, phong tục này lại có những thay đổi phù hợp với văn hóa, phong tục của người Việt. Khác với Tết Hàn thực ở Trung Quốc - thường không đốt lửa trong 3 ngày và chỉ ăn đồ lạnh đã nấu sẵn trước đó, ở Việt Nam, người dân không kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn diễn ra bình thường. Bản thân ngày tết bánh trôi, bánh chay này cũng mang ý nghĩa tưởng nhớ đến những người đã có công ơn xây dựng và gìn giữ đất nước và thể hiện rõ nét về đặc trưng văn hóa, lối sống, những khát vọng mơ ước rất riêng của người Việt.

Nguyên liệu làm bánh trôi (nguyên liệu: bột nếp, đường, dừa nạo)

Đường và dừa nạo làm nhân bánh. 

Nguyên liệu làm bánh chay: đậu xanh không vỏ, nước ấm, đường, bột năng hoặc bột sắn dây, tinh dầu hoa bưởi hoặc dầu chuối, vani đều được, 1 ít vừng trắng rang chín. Ảnh: Zing.vn

Việc dùng bánh trôi, bánh chay để cúng lễ cũng mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp. Nó thể hiện cho văn hóa lúa nước. Cả hai thứ bánh đều được làm từ bột gạo nếp thơm, thành quả lao động vất vả mới có được để dâng lên ông bà, tổ tiên.

Bánh trôi bánh chay truyền thống.

 Bánh trôi truyền thống được làm từ bột nếp trắng,bên trong bọc đường. Những viên bột tròn trĩnh, chứa đựng trong mình nào đỗ, nào đường. Bên trên điểm xuyết chút vừng và mấy cọng dừa nạo.

Bánh chay truyền thống.

Nhẹ nhàng, thanh cảnh thế thôi, nhưng bánh trôi, bánh chay đã khiến bao người thương nhớ. Để rồi từ một món ăn chỉ phục vụ dịp lễ tết, nó đã trở thành món quà vặt ưa thích cho những người hảo ngọt. Bánh trôi nguyên bản là màu trắng, hình tròn đầy thể hiện cho khát vọng về những điều tốt đẹp, viên mãn tròn đầy, tinh khiết trong cuộc sống. 

Ngày nay, cũng có một số gia đình “chuộng” bánh trôi chay, nhiều màu sắc.

Bánh chay nhiều màu sắc.

Những chiếc bánh trắng ngần, chuyển thành nhiều màu nom rất bắt mắt. Đặc biệt, những màu sắc có được cũng được chế từ củ quả tự nhiên như: lá dứa, củ nghệ, củ cà rốt, lá cẩm...

Cũng vào dịp này, các gia đình không cần chuẩn bị “mâm cao, cỗ đầy”, bày vẽ các thủ tục tốn kém mà chỉ cần thành tâm, dâng bánh trôi, chay lên ban thờ ông bà, tổ tiên, nguyện cầu những điều tốt đẹp, an lành trong cuộc sống./.