(VOV5) - Mùa này, người Tày, người Mông lên núi phát rẫy tra lúa. Lúa chín, gặt hạt về, người ta đốt nương để vãi hạt cải lấy rau ăn. Năm nào cũng thế, chẳng cần phân gio, tưới tắm gì cả, chỉ cần đốt một lượt, lấy vị mặn của tro làm phân luôn thể để trồng cải. Giống cải bẹ từ bao năm nay cứ thế mà ngọt bùi mà vươn lên xanh tốt nơi triền núi cao này.
Bấm để nghe âm thanh:
Người Tày, người Mông trồng cải chẳng có hàng lối gì, hạt giống đựng trong ống bầu trên gác bếp từ mùa trước mang ra ngâm nước lạnh độ nửa tiếng rồi mang ra vãi đều trên triền núi. Gặp đất tốt, gặp những cơn mưa nhẹ đầu mùa thu, cải bật mầm mọc chi chan, san sát nhau trên nương. Mỗi năm có một mùa cải nương ngọt lành như thế.
Chỉ độ một tháng, cải xanh lan tràn khắp triền núi. Đỉnh núi, triền nương, hốc đá, mỏm đất nhờ cải mà mặc một chiếc áo mới xanh tươi một màu. Nhìn mà tươi mát biết mấy. Giống rau ưa đất núi mọc cao ngang ngực người, từng bẹ rau lá xanh mỡ màng, mép lá quăn tít tựa mào gà, thân căng mọng nước. Đến khi ấy, cải cho thu hoạch, cải theo người Tày, người Mông về bản làm rau ăn hằng ngày. Mỗi chiều, nương cải loang loáng một màu xanh, ánh lên bởi mặt trời rọi chiếu. Mấy cô sơn nữ Tày đeo gùi sau lưng lúi húi nhổ cải. Ở bên kia đồi, mấy cô gái Mông cũng xoải cánh tay trong bộ váy áo sặc sỡ sắc màu để hái rau cải, cho vào gùi vào giỏ đeo nặng sau lưng. Một khung cảnh thật bình yên, cái bình yên nơi rẻo cao giữa mùa cải nương.
Những ngày thu, ẩm thực của người Tày, người Mông không thể thiếu món rau cải. Món rau núi thật sạch, thật giòn và thật ngon. Cải nương được hái về còn tươi mỡ màng, ngắt bỏ cuống già, cho vào luộc nhừ rồi chấm với muối gừng thì ngon biết mấy. Cũng là món cải, miếng thịt lợn sấy trên gác bếp mùa trước, lấy xuống đập đập mấy cái cho bay mù hóng, ngâm nước sôi chừng nửa tiếng rồi thái lát mỏng xào lẫn rau cải xanh. Thế là được một đặc sản chỉ có nơi những bản xa này. Miếng thịt lợn sấy cong lên, mỡ trong vắt ăn giòn sần sật, còn lá cải nương thì xanh ngắt, bóng loáng mỡ. Rau cải non rửa sạch, dùng tay vặn thành từng đoạn nhỏ mang nấu với thịt gà ri ăn thấy tâm hồn sảng khoái bội phần. Người Mông trên núi cao có tài muối dưa cải, mà chỉ muối bằng rau cải ngương mới ngon. Chỉ cần mấy củ gừng, củ giềng thái lát, rau cải phơi tái thế mà mấy bà mẹ Mông muối hàng chum dưa cải to để hong nắng ngoài triền đồi. Chỉ vài hôm sau, cải ngấm muối ngả vàng, màu vàng suộm, giòn tan, thơm thơm cay cay.
Chợ phiên ở bản Tày mỗi tuần chỉ có một lần vào chủ nhật, cải nương theo người Tày, người Mông trên núi cao, trong bản xa đến chợ. Mùa này, cải được bày bán vô số ở các dãy rau quả. Người ta súm sít lại mua rau cải nương về ăn vì đây là loại rau ngọt, thơm và đảm bảo thương hiệu rau sạch. Cả mấy vại dưa vàng ươm của mấy cô sơn nữ Mông cũng đắt như tôm tươi.
Cuối mùa cải, người ta thôi không hái cải về nữa bởi còn phải để cải đơm hoa kết trái, làm giống đến mùa sau. Thế là, núi đồi sau nhiều ngày mang trên mình màu áo xanh mỡ màng của cải nương thì giờ choàng lên màu vàng của tấm áo mới. Một mùa hoa tuyệt đẹp nơi núi rừng, mùa hoa cải, mùa hoa mang sắc vàng còn hơn cả mật ong, hơn cả nắng sớm mùa thu. Hôm trước chỉ lác đác mấy cây cải cao lêu đêu ra hoa, mấy hôm sau, cả triền núi, cải đua nhau trổ hoa, sắc vàng lan tràn từ đỉnh núi xuống chân núi, từ đỉnh núi này sang đỉnh núi kia. Hoa cải mỏng mảnh, nhỏ xinh và rực một màu vàng. Nhiều bông hoa mọc chi chít trên một đường cành chừng hai gang tay tạo thành một dây hoa đẹp tuyệt. Lũ ong bướm từ đâu bay về ùn ùn, làm âm âm cả một vùng núi. Bọn trẻ chăn trâu buổi chiều lận vào giữa nương cải để nô đùa, còn mấy chú nghé nghịch ngợm mép dính đầy cánh hoa cải vàng.
Mùa cải, mùa vàng, mùa chênh chao trong cái hanh hao của sắc thu, trong cái se lạnh của tiết trời hòa vào vẻ sặc sỡ của những bộ váy Mông trên những mỏm đá. Mùa cải, mùa gieo hạt, nơi gửi gắm yêu thương và niềm tin vào cuộc sống của những con người nơi sơn thẳm./.