Cụm từ Việt Nam - Hồ Chí Minh, kể từ ngày 2.9.1945 và nhất là từ sau chiến thắng Điện Biên Phủ 7.5.1954 đến 2.9.1969 không còn xa lạ với những người nước ngòai hàng mấy chục năm qua. Và cho đến hôm nay, ở thế kỷ 21, vẫn còn nhiều người nước ngoài xem đây là đề tài để viết sách và giải mã những bí ẩn chiến thắng của dân tộc Việt Nam qua hình ảnh chủ tịch Hồ Chí Minh.

Chủ tịch Hồ Chí Minh (Ảnh tư liệu)

Theo thống kê chưa đầy đủ đã có trên 200 tác phẩm và các công trình nghiên cứu, hàng trăm tạp chí, hàng ngàn bài báo của các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa, triết học, tâm lí học, nhân chủng học, văn hóa học, các nhà thơ, các phóng viên của các tờ báo lớn trên thế giới… viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngày nay, tên tuổi và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được trân trọng ghi vào các bộ đại bách khoa thế giới, trong các bộ từ điển danh nhân lỗi lạc của loài người.

Những thước phim chân thực, sống động, nhiều cảm xúc

Những năm kháng chiến chống Mỹ, việc để phóng viên hay những nhà làm phim phương Tây sang Việt Nam và quay phim, nhất là về  Bác là một sự “ngòai tưởng tượng”. Nhưng cũng chính vì lẽ đó mà những thước phim về Bác do các nhà làm phim nước ngòai quay ngòai tính nghệ thuật đặc trưng của điện ảnh, thì đều mang một giá trị đặc biệt, cực kỳ chân thực và sống động về Bác.

“Đàm thoại với Chủ tịch Hồ Chí Minh”- Recontre avec Le Président Ho Chi Minh, Joris Ivens, Hà Lan, là bộ phim ghi lại nhiều hình ảnh và lời đối thoại, trao đổi của Bác khi tiếp xúc với Joris Ivens vào năm 1968 tại Hà Nội. Có thể nói đây là bộ phim cuối cùng của điện ảnh nước ngoài có dịp được thu hình và ghi âm những lời nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh.  “79 mùa xuân”- Xantiago Anvaret, Cuba, về cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, độc lập cho Tổ quốc, đồng thời có một tình thương yêu cao cả bao trùm đến từng số phận con người bị áp bức, nghèo khổ….

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Tuyên bố chung tại Hội nghị 81 Đảng Cộng sản và Công nhân quốc tế họp tại Mátxcơva (tháng 11/1960). Ảnh tư liệu.

“Tên Người là Hồ Chí Minh”- Vemiseva, Liênxô (cũ), phim có rất nhiều tư liệu khi Bác thời kỳ hoạt động ở Nga trong Quốc tế Cộng sản, khi Bác được tiếp xúc với Luận cương chính trị của Lênin, tìm ra được con đường cần phải đi để làm cuộc cách mạng giải phóng dân tộc khỏi ách thực dân Pháp.

Đạo diễn phim tài liệu nổi tiếng của Hàn Quốc Hong Soon Chul thực hiện các cảnh quay bộ phim "Ngôi sao Việt Nam- Hồ Chí Minh" - bộ phim tài liệu đầu tiên của Hàn Quốc về một lãnh tụ VN, khi trả lời phỏng vấn báo chí tại TP.Hồ Chí Minh: "Tôi thật bất ngờ và thú vị khi càng lúc càng khám phá về mối quan hệ tình cảm giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân Việt Nam cũng như những tình cảm của nhân dân Việt Nam dành cho vị lãnh tụ của mình".

Đặc biệt, tháng 8.1969, nhà quay phim Ishigaki Misao, người Nhật (từng là giám đốc Hãng truyền thông NDN), sang Việt Nam thường trú. Lần bấm máy đầu tiên của ông ở Việt Nam chính là lễ quốc tang Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày 9.9.1969.

Người dân Đức tặng hoa hồng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh tư liệu.

Cùng đi với ông là 3 nhà quay phim nữa, là nhóm quay phim “phương Tây” duy nhất, hùng hậu nhất với 4 máy quay, 4 góc độ khác nhau, bằng phim màu (rất hiếm vào thời điểm đó): “ Lễ quốc tang Chủ tịch Hồ Chí Minh làm khán giả Nhật Bản đặc biệt ấn tượng. Đó là hình ảnh tấm lòng người dân Việt Nam đối với lãnh tụ trong ngày quốc tang, nỗi đau đớn tiếc thương không cần dùng lời bình để tả “..

Bộ phim này - khoảng 10 phút, sau đó đã được chiếu tại các rạp chiếu phim ở Nhật cùng với bộ phim tài liệu mang tên Việt Nam (từng được chiếu trên sóng truyền hình Việt Nam). Bộ phim đã được hàng triệu người Nhật đến xem.Và năm 2009, vào dịp 2.9, trong lễ kỷ niệm ngày Bác mất, Hãng truyền thông NDN đã tặng bộ phim này cho Việt Nam và công chiếu trên sóng VTV.

Bác Hồ bắt tay tổng thống Pháp Georges Bidault - người đã thừa nhận nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa (1946).

Phim về Bác Hồ do các nhà làm phim nước ngòai sản xuất dài nhất cho đến thời điểm này có lẽ là bộ phim tài liệu 12 tập mang tên "Hồ Chí Minh- Con người vĩ đại của dân tộc Việt Nam", của các nhà làm phim truyền hình Thái Lan sản xuất. Bộ phim đã nêu bật thân thế, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của Người từ khi tìm đường cứu nước đến khi Người qua đời.

Đặc biệt là ca ngợi và đề cao tình cảm, mối quan hệ thân thiết giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh với cố Thủ tướng Pridi Banomyong, qua đó thể hiện tình đoàn kết hữu nghị truyền thống vốn có giữa hai dân tộc và nhân dân hai nước. Từ cuối tháng 10/2008 đến cuối tháng 1/2009, chuyên mục Legend of the world (Huyền thoại của Thế giới), Đài truyền hình NBT (Thái Lan) đã chiếu bộ phim tài liệu  này.

Gần nhất là phim về Bác của các nhà làm phim Cuba. Trong quá trình khảo sát, tìm hiểu thân thế, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo diễn Carlos Manuel Rodriguez bày tỏ sự ngưỡng mộ và kính phục vị lãnh tụ của dân tộc VN. Đạo diễn Carlos Manuel Rodriguez chia sẻ: “ Ở Cuba rất nhiều người biết đến Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều trường học, nhà trẻ... mang tên Hồ Chí Minh như: Trường cấp 2 Hồ Chí Minh ở tỉnh Jarugo; trường cấp 1 Bác Hồ ở La Habana...”.

Riêng bộ phim về Chủ tịch Hồ Chí Minh, kịch bản được viết bởi Otto Miguel Guzman, Giám đốc Phát hành, Điện ảnh Truyền hình, Xưởng phim Mudo Latino. Lên sóng vào tháng 12.2009, ngòai Việt Nam và Cuba, bộ phim này còn được gửi cho Đài Truyền hình quốc tế khu vực châu Mỹ Latinh và châu Âu và  in 1.000 đĩa DVD đa ngôn ngữ.

Và những bài báo ở khắp năm châu

Ngay từ khi cái tên “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” ra đời và đối mặt trực diện với thực dân Pháp, thì tên Chủ tịch Hồ Chí Minh là một “ẩn số” của báo chí nước ngòai thời bấy giờ.Tạp chí Time số ngày 9.9.1946 có bài “Hồ Chí Minh là ai?”- Ho Chi Minh, Who are You? Cho rằng, Bác là một nhân vật “rất kỳ lạ”. Bài báo đã tóm tắt cuộc đời họat động tìm đường cứu nước của Bác từ năm 1911 và khi mang tên Nguyễn Ái Quốc rong ruổi qua các nước Pháp, Nga, Trung Quốc, Thái Lan, Hồng Kông…

Chủ tịch Hồ Chí Minh chèo thuyền truyền thống của Myanma.

Trong Hội nghị Fontainebleau bàn về hòa bình ở Đông Dương giữa Chính phủ Pháp và nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tờ báo dành nhiều thiện cảm khi thấy phong thái lịch lãm của Bác: “Ông Hồ đã xuất hiện với dáng người nhỏ bé và ông thường tặng hoa cho các nữ ký giả”. Tờ New York Times, số ra ngày Chủ nhật 9.5.1954 viết: “ Người không những là thần tượng của nhân dân VN mà còn được Pháp công nhận là người phát ngôn đầu tiên của VN… Người VN này từng để lại ấn tượng sâu sắc và đặc biệt có cảm tình đối với các quan chức và nhà báo nước ngoài. Một người Pháp, sau này trở thành Cao ủy Pháp tại Đông Dương, cũng phải thừa nhận ông Hồ là người có tính cách rất mạnh mẽ và đáng tôn kính…Ngày nay, không một tên tuổi nào ở châu Á lại nổi tiếng như nhà cộng sản và dân tộc chủ nghĩa lão thành Hồ Chí Minh. Người chính là biểu tượng, là nhân vật truyền thuyết hơn là một con người bằng da bằng thịt”.

Tạp chí Time, số ra ngày 22.11.1954 đã đăng trên trang bìa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh và dành năm trang nói về thân thế và sự nghiệp cùng với việc VN chiến thắng Pháp trong chiến dịch Điện Biên Phủ. Tạp chí này nhấn mạnh: “Với thắng lợi (Điện Biên Phủ), uy tín của Ông Hồ Chí Minh đã vươn tới đỉnh cao mới tại châu Á. Các nhà dân tộc chủ nghĩa tại nhiều nước, mặc dù họ chống cộng, cũng không thể không lấy làm tự hào trước chiến công của một quân đội một nước châu Á đánh bại những kẻ từng là “ông chủ” của họ từ châu Âu tới…Dưới sự lãnh đạo của Hồ Chí Minh, lực lượng Việt Minh đã có được một quân đội chiến đấu trong rừng có hiệu quả nhất Đông Nam Á, có vị tướng tài ba nhất Đông Nam Á là Võ Nguyên Giáp, có một tổ chức chính trị vững chắc nhất do Hồ Chí Minh đứng đầu và có trình độ lãnh đạo lão luyện”.

Tờ New York Times, số ra ngày Chủ nhật 28.3.1965, trong bài “Bác Hồ bất chấp chú Sam”, đã viết: “Khuất trong rặng hoa và cây xanh bao quanh tòa nhà của cựu Toàn quyền Pháp ở Hà Nội là một ngôi nhà nhỏ với những đồ đạc giản dị. Trước đây là căn phòng của người làm vườn, nay là nhà của một cụ già mảnh khảnh có nụ cười luôn ấm lòng người khác. Cụ chính là người đã phá tan hệ thống thuộc địa Pháp ở Đông Dương và giờ đây lại bất chấp sức mạnh của Mỹ trong cuộc chiến tranh mới, có thể là tiền đề cho một sự sụp đổ hoặc một chiến thắng vĩ đại nhất”.

Tờ Washington Post, có số phát hành và ảnh hưởng lớn nhất ở Mỹ, sau lễ tang Bác tháng 9.1969, đã viết: “Không một nhà hoạt động lớn nào trong thập kỷ cách mạng dân tộc đầy sôi động này lại sống lâu, có ảnh hưởng lớn trên thế giới, thực hiện nhiều sách lược đường lối với nhiều thách thức to lớn như vị lãnh tụ cộng sản VN-Ông Hồ Chí Minh. Con người mảnh khảnh, nhưng đôi mắt tinh anh sáng rực, đã trải qua nhiều nghề nghiệp, từ khi còn là bồi bàn trên tàu thủy,rồi làm nghề rửa bát, cấp dưỡng, giáo viên, thợ rửa ảnh và trở thành nhà tổ chức không mệt mỏi, vươn lên trên những nhân vật đương thời”.

Tờ New York Times ,số ra ngày 4.9.1969: “Trong số các chính khách của thế kỷ 20, ông Hồ Chí Minh là nhân vật nổi bật về tính bền bỉ, dẻo dai và lòng kiên nhẫn trong việc tìm kiếm mục tiêu độc lập cho VN và thành công trong việc dung hòa chủ nghĩa cộng sản với chủ nghĩa dân tộc”. Tờ  World daily, sau ngày Bác mất cũng đã đăng liên tiếp cả chục số báo nhiều bài viết dưới tiêu đề “Di sản của Hồ Chí Minh”, số báo ra ngày 20.9.1969 đã viết: “Hồ Chí Minh không những tìm ra con đường đi tới tự do mà còn sáng lập và xây dựng công cụ lãnh đạo là chính đảng Mác-Lênin. …

Người đã trở thành biểu tượng Anh hùng và cách mạng trên toàn thế giới. Hồ Chí Minh là một trong những nhân vật vĩ đại nhất trong thời đại. Cuộc đời và các tác phẩm của Người  sống mãi để thôi thúc những thế hệ tiếp nối và những thế hệ chưa chào đời. Nhà lãnh đạo VN vĩ đại này đã để lại một di sản tinh thần thôi thúc ý chí mọi người và thúc đẩy những hành động lớn lao trong sự nghiệp tự do và chủ nghĩa cộng sản trong các nhà cách mạng trên toàn thế giới !”.
“Việt Nam có thể có những bước thăng trầm, nhưng ký ức về vị lãnh tụ cộng sản được sinh ra cách đây 115 năm sẽ tồn tại mãi mãi”, nhà báo Denis Gray của hãng tin AP khẳng định.

Trong bài viết “Hồ Chí Minh - Chiến thắng một tầm nhìn”-Dierk Szekielda,tạp chí In Asien của Đức:” Chủ tịch Hồ Chí Minh là một nhà yêu nước và là người soi sáng con đường đấu tranh cách mạng của nhân dân VN, một người có phẩm chất phi thường”. Nhà báo Canađa George Fogarasi kể lại trong bài “Con phượng hoàng của Bác Hồ đứng dậy từ tro tàn của cuộc chiến tranh” - The Straits Times, Singapore: “Tôi hỏi một người đạp xích lô về Bác Hồ, người này đã có thời kỳ đi học tập cải tạo vì từng đứng trong hàng ngũ của chính quyền Sài Gòn cũ. Nhưng anh vẫn kính trọng đạo đức của Bác Hồ, và gọi bác là một người VN chân chính”.

Tờ Time, đã bình chọn Bác là một trong 100 nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất trong thế kỷ 20. Tờ Manila Times  viết: “Ông Hồ là là một biểu tượng của châu Á. Không những Ông đã thành công trong vai trò người lãnh đạo một cách mẫu mực, toàn tâm, toàn ý phục vụ quyền lợi của nhân dân mà còn nêu một chân lý chưa từng thấy: Một dân tộc dù nhỏ bé nếu có quyết tâm thì có thể chống lại cả những cường quốc quân sự mạnh nhất”.

Tờ Tiến lên của Xri Lanca : “Người (Chủ tịch Hồ Chí Minh) đã làm nên lịch sử hiện đại, là một trong những nhân vật cao quý nhất, đáng kính nhất của thời đại chúng ta. Sự lãnh đạo lâu dài và vẻ vang của người trong cuộc đấu tranh giành tự do ở VN có ảnh hưởng không chỉ đối với VN mà còn ảnh hưởng với quá trình phát triển các sự kiện toàn thế giới”.

Tạp chí “Time”số ra ngày 13.4.1998 có đăng bài viết của nhà văn Stanley Karnow có đoạn:”Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kết hợp chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa cộng sản, xây dựng hoàn thiện nghệ thuật chiến tranh du kích tuyệt vời. Bất cứ sự nhân nhượng nào, Hồ Chí Minh nhận thấy, đều đồng nghĩa với việc chia cắt đất nước lâu dài và cướp đi ước mơ thống nhất VN dưới ngọn cờ của ông…”