Điện ảnh Việt Nam trong khoảng chục năm vừa qua, nhiều ý kiến đánh giá rằng nó đang phát triển, bởi việc sản xuất phim chiếu rạp tăng mạnh, có những bộ phim có doanh thu rất cao. Tuy nhiên, trên khía cạnh nghệ thuật, cũng nhiều nhà phê bình chỉ ra sự không tương xứng giữa việc phát triển về số lượng ấy, với những gì đọng lại cho người xem sau khi phim ra rạp.

Nếu chỉ đánh giá điện ảnh Việt bằng những phim chiếu rạp có doanh thu, trong khi ở Việt Nam hoàn toàn không có hệ thống rạp chiếu riêng cho dòng phim nghệ thuật, thì sẽ phiến diện. Bởi cũng có một thực tế rất đáng chú ý là, số phim Việt được đến với những liên hoan phim lớn nhất của thế giới, chưa bao giờ có nhiều trong một thời gian ngắn như trong mấy năm qua. Và đó là những phim độc lập của những đạo diễn trẻ.

Nghe âm thanh tại đậy:

Đạo diễn Lê Bảo - Ảnh: Báo Thể thao và văn hóa

“Trong vài năm trở lại đây sự nổi lên của những đạo diễn trẻ, những người mới chỉ làm phim ngắn thôi nhưng ngay từ những tác phẩm đầu tiên đã nhận được sự ghi nhận rộng rãi của quốc tế. Có thể kể đến Phạm Ngọc Lân với Thành phố khác và mới đây là Một mảnh đất tốt được vào vòng dự thi của LHP Berlin, một trong ba LHP lớn nhất thế giới. Sau đó Lân còn được giải thưởng từ Thụy Điển hay từ Áo…. Cũng có thể kể đến Phạm Thiện Ân, cũng là một trong những người làm phim không đến từ các trường điện ảnh. Ân tốt nghiệp trường ĐH Hoa Sen. Mới đây phim ngắn của Phạm Thiên Ân giành giải thưởng cao nhất trong hạng mục Illy của LHP Cannes, một LHP lớn nhất thế giới như chúng ta biết. Tôi cũng kể đến ở đây Dương Diệu Linh, một nhà làm phim nữ trẻ có phim chọn vào vòng dự thi của LHP Busan, hay Phạm Quang Trung có phim giành giải thưởng phim ngắn hay nhất tại Seashorts Film Festival ở Malaysia giành cho các nước Đông Nam Á.

Cảnh phim "Một khu đất tốt" , đạo diễn Phạm Ngọc Lân.

Từng đấy gương mặt đều là những người làm phim mới bắt đầu sự nghiệp của mình, nhưng ngay lập tức đã đưa được phim ngắn của Việt Nam đến những khu vực quan trọng nhất của thế giới. Điều đó cho thấy hiện tại chúng ta hiếm khi có được một đội ngũ những nhà làm phim với những gương mặt đa dạng và mạnh mẽ như vậy trong lịch sử điện ảnh Việt Nam. Họ không những chỉ thành công ngay lập tức từ những phim ngắn ban đầu, mà họ cam kết tiếp tục để đi theo con đường làm phim.” - Đạo diễn Phan Đăng Di chia sẻ về những gì đang diễn ra với dòng phim độc lập Việt Nam. 

Thực tế là, từ thế hệ Phan Đăng Di, Nguyễn Hoàng Điệp…cho tới thế hệ mà anh vừa kể ra sau này, các đạo diễn trẻ Việt đã có những bước tiến đáng kể trong việc tùm tòi hình thức kể chuyện phim mới. Như đạo diễn điện ảnh Síu Phạm, người Việt ở Thụy Sĩ nói: “Tôi có một nhận xét rất tích cực, tôi rất yêu tất cả các bạn trẻ đang chật vật làm phim, đang khó khăn nhưng vẫn cố gắng làm phim. Những nhà làm phim độc lập rất tốt vì đưa ra một cái nhìn mới lạ. Đó là những câu chuyện của bây giờ. Có những phim rất tốt, những tác giả rất tốt, như của Phan Đăng Di hay của Nguyễn Hoàng Điệp…, hay giờ có Phạm Ngọc Lân. Như Di vừa qua cũng mở ra một chương trình để cho bạn trẻ được làm một số phim độc lập rất tốt. Suy nghĩ của các em bây giờ khác hẳn với các phim hồi xưa của mình. Cái khác là đề cập đến nhiều những vấn đề xã hội, mà không nặng về “cúng cụ” hay tuyên truyền. Họ còn rất trẻ, cũng khác biệt nhiều, vì phần lớn - không kể có một số đạo diễn làm thương mại, nhưng phim họ khá tốt để mà làm thương mại, họ rất là “trúng lớn” như mình nói, tại sao không, đó là điều rất đáng khuyến khích.

Một cảnh trong phim " Hãy tỉnh thức và sẵn sàng" của Phạm Thiên Ân - Ảnh:quinzaine-realisateurs.com

Đa số những bộ phim độc lập, vì nhiều lý do khác nhau, cũng như những tìm tòi, thể nghiệm mới về nghệ thuật của nó, chưa đến được với công chúng rộng rãi, nhưng sự ghi nhận từ những LHP uy tín, đã giúp cho các đạo diễn có được sự hỗ trợ cho những bộ phim dài hơn hơn. Đạo diễn Phan Đăng Di cho biết: “Ngoài Phạm Ngọc Lân, có một gương mặt nữa là Lê Bảo, cũng xuất phát từ một phim ngắn tốt được quốc tế ghi nhận, bây giờ đang bắt đầu dự án phim dài với sự hỗ trợ của rất nhiều Quỹ điện ảnh nước ngoài uy tín, thí dụ như Quỹ Go fun từ LHP Berlin hay Cinéfondation của chính phủ Pháp chẳng hạn. Và từ phim ngắn đó hiện tại Lê Bảo đang sản xuất phim dài đầu tiên của mình. Điều đó cho thấy chúng ta đang có một thế hệ hoàn toàn tài năng. Và tài năng của họ không chỉ đưa được phim Việt Nam, tiếng nói Việt Nam đến rất nhiều khu vực trên thế giới. Họ cũng bằng tài năng để chứng minh sự xứng đáng để nhận được những khoản tiền đầu tư để làm những cuốn phim dài đầu tiên.”

Những nhà làm phim độc lập, ở đâu cũng vậy, thường rất gian nan trên con đường tìm kiếm kinh phí làm phim của mình. Đạo diễn Síu Phạm cho rằng: “Nếu có thể họ được một sự giúp đỡ nào đó rất cần thiết của nhà nước để các tài năng ấy phát triển lên thì rất tốt. Ở Hà Nội có TDP, Trung tâm hỗ trợ tài năng trẻ thì các em cũng rất tích cực. Chỉ cần phải có bề sâu, bề dày hơn, suy nghĩ chín chắn nữa thì sẽ được hơn.”

Đạo diễn Phan Đăng Di

Với một thế hệ đạo diễn tài năng mới đang thành hình, thì “đáng tiếc là trong tất cả những thành công, những ghi nhận đó không có dấu ấn của một sự hỗ trợ chủ động từ Việt Nam”, như đạo diễn Phan Đăng Di chia sẻ: Tất cả những nguồn vốn, nguồn hỗ trợ để họ có thể làm phim ngắn, rồi ngay cả làm phim dài, đều đến từ sự hỗ trợ của quốc tế, ví dụ như của Quỹ phát triển văn hóa của tập đoàn CJ. Hay của chính phủ nước ngoài như của Pháp, của Đức, rồi của rất nhiều nước khác nữa, mà hoàn toàn thiếu vắng một sự hỗ trợ từ chính phủ.  

Chúng ta chỉ hỗ trợ một Quỹ hỗ trợ điện ảnh được khởi xướng cách đây 20 năm mà cho đến giờ vẫn chưa thành hiện thực. Và trong thời gian 20 năm đó chúng ta có thể đã bỏ qua rất nhiều cơ hội để có thể làm cho điện ảnh Việt Nam trở nên mạnh mẽ và phong phú hơn qua việc khuyến khích những tài năng trẻ. Tất nhiên những tài năng đó dù không có sự hỗ trợ của chính phủ thì họ cũng có thể tự đi được bằng tài năng và bằng tâm huyết của mình. Nhưng tôi nghĩ nếu chúng ta có một sự chủ động hơn, đồng thời có sự sát sao hơn đối với việc phát triển tài năng trẻ.thì chúng ta có thể có một thế hệ làm cho điện ảnh Việt nam có được một diện mạo đáng tự hào và hoàn toàn có thể tự tin đứng cạnh những nền điện ảnh khác trên thế giới.”