Hệ thống ma nhai (văn tự khắc lên vách núi đá, hang động) tại Di tích quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng, được Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục Liên hơp quốc (UNESCO) công nhận Di sản tư liệu thuộc Chương trình ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương tháng 11/2022. Thành phố Đà Nẵng đã đẩy mạnh công tác bảo tồn, phát huy giá trị độc đáo của di sản ma nhai.

Ma nhai Ngũ Hành Sơn gồm 78 văn bản bằng chữ Hán và chữ Nôm khắc trên vách đá và hang động. Ảnh: VOV

Hệ thống ma nhai, bao gồm 78 văn bản bằng chữ Hán và chữ Nôm, được khắc trên vách đá và hang động của danh thắng Di tích quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng. Nội dung của di sản quý báu này rất đa dạng, độc đáo về hình thức với nhiều thể loại văn học của các vua, quan triều Nguyễn và các cao tăng, trí thức, có niên đại từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XX. Qua gần 400 năm, hiện chỉ còn 52/78 ma nhai được nhìn rõ, đọc được. Số còn lại dần bị bào mòn bởi thời gian hoặc hư hại do tác động của thiên nhiên và con người. Sau khi được UNESCO công nhận di sản tư liệu thuộc Chương trình ký ức thế giới Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, công tác gìn giữ và bảo tồn hệ thống bia ma nhai càng được quan tâm đặc biệt hơn.

Ông Nguyễn Văn Hiền, Trưởng Ban Quản lý danh thắng Ngũ Hành Sơn, cho biết: "Công tác quảng bá, tuyên truyền càng được triển khai sâu rộng trong và ngoài nước. Công tác gìn giữ nghiêm ngặt, bảo vệ tuyệt đối, giữ nguyên hiện trạng hệ thống ma nhai, tránh tình trạng xâm phạm, xâm hại đến di tích".

Hệ thống ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn là di sản gắn với Di tích quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn nên công tác quy hoạch, bảo quản, tu bổ, phục hồi, phát huy giá trị di sản được thành phố Đà Nẵng đặc biệt quan tâm. Bảo tàng Đà Nẵng đang triển khai số hóa những thông tin, hình ảnh tư liệu liên quan đến hệ thống ma nhai Ngũ Hành Sơn. Mỗi tác phẩm được gắn mã QR để du khách dễ dàng tìm hiểu thông tin, ý nghĩa. Bảo tàng Đà Nẵng triển khai dập bản (bản sao nguyên khổ) 78 tác phẩm ma nhai Ngũ Hành Sơn và in ấn toàn bộ những tác phẩm, ấn phẩm liên quan.

Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng) được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thuộc chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Ảnh: VOV

Ông Nguyễn Hòa, Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận Ngũ Hành Sơn, cho biết: "Thời gian tới, chúng tôi phối hợp cùng với các đơn vị, Cục Di sản sẽ số hóa tất cả bia ma nhai và những tượng, cổ vật của danh thắng Ngũ Hành Sơn. Khách đến chỉ cần dùng điện thoại quét mã QR biết được đó là gì, như thế nào chứ không cần phải tuyên truyền qua loa hay nghe thuyết minh… Số hóa được thể hiện bằng nhiều tiếng nước ngoài, nhằm nâng cao, tăng cường quảng bá hình ảnh của Ngũ Hành Sơn. Trách nhiệm của Ban quản lý hướng dẫn cụ thể và quản lý chặt chẽ đối với du khách đến với danh thắng Ngũ Hành Sơn"

Bảo tàng Đà Nẵng đang phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nghiên cứu phác đồ bảo tồn 78 tác phẩm ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn. Công nghệ chiếu sáng hiện đại sẽ được sử dụng phục vụ khách tham quan chiêm ngưỡng những nét độc đáo của tác phẩm ma nhai nhưng không làm ảnh hưởng đến di sản. Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng xây dựng các quy định, quy chế về quản lý, bảo vệ di sản văn hóa vật thể và phi vật thể gắn liền với danh thắng Ngũ Hành Sơn.

Ông Hà Vỹ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng, cho biết: "Ma nhai mang giá trị của một Di sản ký ức nên đòi hỏi đảm bảo tiêu chí tính tiếp cận của di sản đối với công chúng. Nhưng nếu chúng ta không cẩn thận thì việc tiếp cận trong điều kiện không phù hợp, ví dụ cần phải có sự cách ly, bảo vệ tác động của ánh sáng, độ ẩm sẽ làm hỏng nguồn tư liệu này. Chúng tôi sẽ số hóa, dập bản, tuyên truyền, có những chuyên đề đối với đội ngũ hướng dẫn viên, học sinh, sinh viên… Phát huy những giá trị của lễ hội, danh thắng Ngũ Hành Sơn trong việc xúc tiến mạnh mẽ hơn nữa phát triển loại hình du lịch văn hóa và du lịch của thành phố Đà Nẵng nói chung".

Nguồn di sản tư liệu ma nhai có giá trị trên nhiều phương diện, phản ánh nhiều mặt của địa phương và đất nước Việt Nam dưới thời phong kiến, như: lịch sử, địa lý, văn học, nghệ thuật, tôn giáo, ngôn ngữ, văn hóa, giáo dục. Do đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng sẽ quan tâm bảo tồn, phát huy giá trị di sản tư liệu ma nhai.

Ông Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho biết: "Thời gian tới, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị thành phố Đà Nẵng xây dựng, triển khai kiểm kê, thu thập tư liệu có giá trị tiêu biểu trên toàn thành phố, lập đề án quản lý tư liệu, quảng bá di sản. Đồng thời, tăng cường trách nhiệm của cộng đồng bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn".