(VOV5) - Sau sự kiện hơn 4 triệu cử tri Scotland đi bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý đòi độc lập cách đây gần 2 tháng, xứ Catalonia ở Tây Ban Nha cũng vừa tiến hành một cuộc trưng cầu dân ý với kết quả ủng hộ độc lập lên tới 80%. Dù đây là cuộc trưng cầu dân ý được coi là vi hiến và vô giá trị, song việc xứ Catalonia tiếp bước Scotland muốn “rũ áo ra đi”, là hồi chuông báo động, buộc các nhà lãnh đạo EU phải tính đến những giải pháp để hạn chế "mầm" ly khai đang có cơ lan rộng, thách đố chủ quyền của nhiều quốc gia tại lục địa già.

Trước hết, các con số trong cuộc bỏ phiếu trưng cầu dân ý ở xứ Catalonia đã nói lên nhiều điều. 2 triệu trong tổng số 5,4 triệu cử tri tham gia và có tới 80% trong số này nói “có” với độc lập. Dù cho Tòa án Toà án Hiến pháp Tây Ban Nha không cho phép tổ chức, dù chính quyền Trung ương tuyên bố kết quả bỏ phiếu không mang bất cứ một ý nghĩa chính trị nào, song cũng phải thừa nhận phe ly khai đã thành công khi huy động được ngần ấy cử tri Catalonia đi bỏ phiếu. 



Liên minh trung hữu Convergence and Union (CiU) của ông Artur Mas ủng hộ một Catalonia độc lập (Nguồn: AFP)

Với kết quả 80% cử tri đi bỏ phiếu ủng hộ, chắc chắn Chính phủ Tây Ban Nha không thể làm ngơ và phải có cách đàm phán với chính quyền địa phương Catalonia theo một cách riêng. Tuy nhiên, trong một diễn biến gần đây nhất, Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy đã thẳng thừng bác bỏ đề xuất của người đứng đầu xứ Catalonia Artur Mas về việc thiết lập một cơ chế đối thoại về việc tiến hành trưng cầu dân ý ở Catalonia. Ông M.Rajoy tuyên bố không chấp nhận mọi ý đồ độc lập của xứ Catalonia và cam kết sẽ làm mọi việc để bảo vệ sự thống nhất cũng như toàn vẹn đất nước. Thậm chí, các công tố viên nước này còn đang xem xét để truy tố trách nhiệm hình sự với các nhà chức trách xứ Catalonia vi phạm lệnh cấm của tòa án khi mở các trạm bỏ phiếu trong trường học và cơ quan công quyền. 

Căng thẳng hiện nay, theo các nhà phân tích, có thể đẩy mâu thuẫn giữa chính quyền Trung ương Tây Ban Nha và chính quyền địa phương lên cao hơn nữa và rất có thể sẽ khơi mào cho một cuộc khủng hoảng chính trị lâu dài tại Tây Ban Nha. 

Catalonia là một trong những vùng công nghiệp phát triển nhất ở đông bắc Tây Ban Nha. Khu vực Catalonia bao gồm bốn tỉnh lớn của Tây Ban Nha là Barcelona, Girona, Lleida và Tarragon, có thủ phủ là thành phố Barcelona nổi tiếng. Với dân số 7.5 triệu và nền kinh tế sôi động bên bờ Địa Trung Hải, Catalonia có GDP hơn 300 tỷ USD, chiếm 20% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và 25% kim ngạch xuất khẩu của cả nước. 

Trong khối Euro hiện nay, Tây Ban Nha là một quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề từ suy thoái kinh tế. Bội chi ngân sách lên tới 9% GDP và tỷ lệ thất nghiệp vượt mức 30%. Vài năm nay, chính quyền xứ Catalonia không chấp nhận những chính sách khắc khổ do Liên minh châu Âu và khối Euro đòi hỏi. Câu hỏi tại sao lại bắt Catalonia chia sẻ gánh nợ của Tây Ban Nha với Ngân hàng Trung ương châu Âu hay Quỹ Tiền tệ Quốc tế trong khi Catalonia lại đóng góp nhiều nhất cho ngân sách trung ương, là lý do thôi thúc xứ này muốn ly khai. Ngoài lý do kinh tế, ngôn ngữ và di sản văn hóa riêng cũng là một động lực đáng kể để Catalonia "nuôi mộng" tách ra thành một nhà nước độc lập. 

Hiện tại, chưa biết những gì sẽ xảy ra tiếp theo đối với khu vực 5,4 triệu dân này nhưng rõ ràng sau cuộc trưng cầu dân ý không chính thức ở Catalonia, chính quyền trung ương Tây Ban Nha chắc chắn sẽ phải có các giải pháp dung hòa lợi ích để ổn định tình hình đất nước. Rộng hơn, qua câu chuyện Catalonia, các nhà lãnh đạo EU cũng sẽ phải tính đến những giải pháp để hạn chế "mầm" ly khai cùng xu hướng phân hóa đang có cơ lan rộng, thách đố chủ quyền của nhiều quốc gia tại cựu lục địa. Khủng hoảng tại Tây Ban Nha rất có thể sẽ khơi mào cho hàng loạt phong trào đòi ly khai ở trong khu vực, như đảo Corsica ở Pháp, các khu vực công nghiệp phát triển phía Bắc Italya, vùng Flander và Wallonia ở Bỉ, đảo Faeroe ở Đan Mạch… Bất ổn ở Tây Ban Nha xuất phát từ xứ Catalonia, sẽ là khủng hoảng chung cho khối EU, vốn dĩ chưa ra khỏi khủng hoảng. Nguy hiểm hơn, nó có thể tạo thành hiệu ứng tự xưng độc lập, xé rào ra khỏi khối EU để tìm lợi ích riêng và khỏi phải cáng đáng khó khăn của cả khối.