Thứ trưởng Phạm Quang Vinh (phải) trao đổi với biên tập viên VOV1

Sau 22 năm thiết lập quan hệ đối tác, đặc biệt là sau 10 năm thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, đánh giá về mối quan hệ ASEAN-Trung Quốc, nhiều nhà nghiên cứu, phân tích khu vực, thế giới đều khẳng định đây là quan hệ đối tác phát triển năng động nhất của ASEAN. Sự tin tưởng và hữu nghị giữa hai bên không ngừng được củng cố và tăng cường. Trung Quốc là nước đối thoại đầu tiên nâng tầm quan hệ đối tác chiến lược với ASEAN, đồng thời cũng là nước đầu tiên tham gia Hiệp ước hữu nghị hợp tác khu vực Đông Nam Á, thiết lập khu vực mậu dịch tự do (FTA) với ASEAN.

Theo thống kê, năm 2002, kim ngạch thương mại ASEAN – Trung Quốc đạt 54,7 tỷ USD, khi đó, ASEAN chỉ là đối tác thương mại lớn thứ 5 của Trung Quốc, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ 3 của ASEAN. Nhưng đến năm 2012, kim ngạch thương mại hai chiều ASEAN – Trung Quốc đã đạt trên 400 tỷ USD, gấp 7,3 lần năm 2002. Hiện Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN. Đi lại giữa người dân hai bên tăng từ 4 triệu người lên 15 triệu người mỗi năm. Sở dĩ đạt được những thành tựu đó, theo Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Quang Vinh, là do có sự quyết tâm và ủng hộ của lãnh đạo hai bên: Hiện có khoảng 40 cơ chế đối thoại giữa ASEAN và Trung Quốc trên tất cả các lĩnh vực từ chính trị, an ninh đến kinh tế, văn hóa xã hội. Hàng năm, ASEAN và Trung Quốc có cuộc họp cấp cao, đồng thời có cuộc họp cấp bộ trưởng để kiểm điểm giữa kỳ những hoạt động hợp tác giữa hai bên, đồng thời thực hiện những chỉ đạo của lãnh đạo cấp cao. ASEAN và Trung Quốc còn có cơ chế đối thoại riêng về đảm bảo thực hiện Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC). Ngoài ra còn có rất nhiều cơ chế đối thoại khác nhau để đảm bảo các chương trình hành động đặt ra ở các lĩnh vực khác nhau.

Cả ASEAN và Trung Quốc đều nằm ở khu vực Đông Á phát triển năng động. Sau 46 năm hình thành, ASEAN đang được coi là một tổ chức khu vực có vai trò trung tâm ở khu vực này. Trong khi đó, Trung Quốc, nền kinh tế phát triển thứ 2 thế giới đang trỗi dậy mạnh mẽ với hơn 1,3 tỷ dân. Do vậy, quan hệ đối tác ASEAN - Trung Quốc có ý nghĩa quan trọng không chỉ với mỗi quốc gia mà có ảnh hưởng đến cả hòa bình, an ninh, phát triển ở khu vực này. Nhận thức rõ điều này, thực tế, ASEAN và Trung Quốc đang nỗ lực cùng hướng tới mục tiêu không chỉ thúc đẩy thương mại và phát triển kinh tế giữa hai bên mà còn liên kết cả khu vực Đông Á, tạo ra cộng đồng kinh tế rộng lớn ở khu vực này. Tuy nhiên, những thay đổi hiện tại đang tác động không nhỏ đến mối quan hệ ASEAN - Trung Quốc, nhất là sự can dự của các nước lớn vào khu vực này, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa ASEAN và Trung Quốc. Thứ trưởng Phạm Quang Vinh cho rằng: Quan hệ ASEAN-Trung Quốc làm sao phải duy trì được nguyên tắc đã đặt ra là tôn trọng độc lập, chủ quyền, không can thiệp công việc nội bộ, giải quyết mọi bất đồng dựa trên luật pháp quốc tế, đồng thời phải bảo vệ mục tiêu xây dựng cộng đồng của ASEAN.Thế mạnh của ASEAN chính là sự đoàn kết, giữ vai trò chủ đạo của mình nên quan hệ của các nước lớn cũng phải làm sao ủng hộ sự đoàn kết trong ASEAN

Giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để cùng phát triển là nhận thức chung của cả ASEAN và Trung Quốc. Trong phát biểu khai mạc Diễn đàn kỷ niệm 10 năm quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc tổ chức mới đây tại Thái Lan, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị cũng khẳng định chính phủ khóa mới của Trung Quốc coi trọng cao độ quan hệ láng giềng hữu nghị với ASEAN, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực và cam kết tiếp tục ủng hộ ASEAN trong nỗ lực xây dựng cộng đồng. Trung Quốc mong muốn và sẵn sàng hợp tác với các nước ASEAN để giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông, cam kết tiếp tục triển khai đầy đủ DOC và tiến tới xây dựng COC để biến Biển Đông thành khu vực hòa bình và hợp tác.

ASEAN và Trung Quốc sẽ tiếp tục duy trì và đẩy mạnh các biện pháp xây dựng lòng tin và hiểu biết chung, coi đây là cơ sở quan trọng để xây dựng mối quan hệ hợp tác tốt đẹp và ổn định lâu dài, cũng như giải quyết các vấn đề tồn đọng giữa hai bên. Đây chắc chắn là nội dung chính tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Đặc biệt ASEAN - Trung Quốc kỷ niệm 10 năm quan hệ Đối tác chiến lược tổ chức tại Bắc Kinh lần này. Dẫn đầu đoàn Việt Nam tham dự Hội nghị, Bộ trưởng ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh sẽ tiếp tục có những đóng góp tích cực trong việc duy trì, phát triển mối quan hệ giữa Việt Nam với Trung Quốc cũng như giữa ASEAN-Trung Quốc./.