Thỏa thuận ngừng bắn 30 ngày đối với hạ tầng năng lượng của Nga và Ukraine do Tổng thống Mỹ, Donald Trump đề xuất và được Nga, Ukraine ủng hộ là tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, thỏa thuận này chưa hoàn toàn thuyết phục được các bên lạc quan về một triển vọng sớm kết thúc xung đột Nga-Ukraine.

Ảnh minh họa: Trần Hiếu/TTXVN

Thỏa thuận ngừng bắn tạm thời 30 ngày đối với hạ tầng năng lượng đạt được trong điện đàm hôm 18/03 giữa Tổng thống Mỹ, Donald Trump và Tổng thống Nga, Vladimir Putin. Đây là cuộc điện đàm chính thức thứ 2 giữa các nguyên thủ Mỹ-Nga kể từ khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng hồi đầu năm nay.

Tích cực nhưng chưa đủ

Theo thỏa thuận do Tổng thống Mỹ, Donald Trump đề xuất, được Nga ủng hộ và cũng được phía Ukraine đồng ý trên nguyên tắc, Nga và Ukraine sẽ tạm ngưng trong vòng 30 ngày, kể từ thời điểm đạt được thỏa thuận, mọi hành động quân sự nhằm vào hạ tầng năng lượng của nhau. Theo ông Donald Trump, thỏa thuận này có thể mở đầu cho các đàm phán để đạt được một lệnh ngừng bắn toàn diện hơn, thậm chí là một thỏa thuận hòa bình lâu dài. Đây là lần đầu tiên sau hơn 3 năm nổ ra xung đột Nga-Ukraine, các bên tiến gần đến một thỏa thuận tương tự, dù mới ở quy mô hạn chế và thời gian tương đối ngắn.

Đề xuất thỏa thuận ngừng bắn một phần này đang tạo nên các phản ứng nhiều chiều. Thủ tướng Đức, Olaf Scholz, Tổng thống Pháp, Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh, Keir Starmer… đều đánh giá đây là một bước đi đầu tiên đáng khích lệ nhằm hướng đến một thỏa thuận toàn diện hơn. Tuy nhiên, một số chính trị gia châu Âu khác, như: Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại và an ninh của Liên minh châu Âu (EU), bà Kaja Kallas; Tổng thống Phần Lan, Alexander Stubb, Ngoại trưởng Tây Ban Nha, Jose Manuel Albares… lại tỏ ra hoài nghi về tác động thực chất của đề xuất ngừng bắn 30 ngày với hạ tầng năng lượng hai nước, khi cho rằng thỏa thuận này không tạo nên bước ngoặt cho cuộc xung đột.

Giới chuyên gia cũng đưa ra nhiều nhận định khác nhau. Mark Cancian, nhà phân tích tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS), cho rằng đề xuất ngừng bắn là tín hiệu tích cực nhưng chưa đủ bởi có nhiều kỳ vọng hơn đối với kết quả cuộc điện đàm giữa hai Tổng thống Donald Trump và Vladimir Putin. Trong khi đó, Nigel Gould-Davies, chuyên gia nghiên cứu Nga và các nước Á-Âu tại Viện quốc tế về nghiên cứu chiến lược (IISS), cho rằng: “Trên thực tế, hiện chúng ta đang chứng kiến sự cạnh tranh, thậm chí là đối địch giữa Kiev và Moscow trong việc thuyết phục ông Donald Trump rằng phía bên kia phải chịu trách nhiệm trong việc ngăn cản ông ấy thực hiện mục tiêu chấm dứt xung đột”.

 Xét trên một khía cạnh khác, đề xuất ngừng bắn cũng có yếu tố tích cực đối với Ukraine và châu Âu, những bên vốn luôn lo ngại việc bị gạt khỏi tiến trình đàm phán hòa bình mà Tổng thống Mỹ, Donald Trump chọn Nga để khởi xướng. Theo ông Jonathan Eyal, nhà nghiên cứu tại viện nghiên cứu quốc phòng và an ninh RUSI (Anh), trước khi cuộc điện đàm giữa ông Donald Trump và ông Vladimir Putin diễn ra hôm 18/03, Ukraine và châu Âu hết sức lo ngại kịch bản ông Donald Trump đưa ra quá nhiều nhượng bộ với Nga để nhanh chóng có một thỏa thuận ngừng bắn toàn diện, bất chấp tác động đến lợi ích của Ukraine và châu Âu. Tuy nhiên, lo ngại này đến nay vẫn chưa xảy ra.

Cải thiện quan hệ với Mỹ

Trong khi các điều khoản chi tiết của thỏa thuận ngừng bắn tạm thời đối với hạ tầng năng lượng vẫn cần được các bên đàm phán chi tiết qua các cuộc gặp trực tiếp, trước mắt là cuộc gặp giữa hai phái đoàn Mỹ-Nga dự kiến diễn ra trong 1 vài ngày tới tại Riyadh (Saudi Arabia), giới quan sát đánh giá cả Nga và Ukraine đều đang có được những cải thiện đáng kể trong quan hệ với Mỹ. Về phía Nga, thông cáo được điện Kremlin đưa ra sau cuộc điện đàm giữa hai Tổng thống Donald Trump và Vladimir Putin đề cập đến tiềm năng hợp tác kinh tế lớn giữa hai nước trong tương lai. Theo Đặc phái viên của Nga về hợp tác kinh tế và đầu tư quốc tế, ông Kirill Dmitriev, hiện nay Nga và Mỹ đã bắt đầu có các tiếp xúc thường xuyên để nối lại hợp tác kinh tế và nhiều công ty Mỹ đang muốn quay trở lại thị trường Nga sau 3 năm rời đi. Ông Kirill Dmitriev cũng cho biết có kế hoạch sớm gặp tỷ phú Elon Musk, người có vai trò lớn trong chính quyền Mỹ hiện nay, để thảo luận hợp tác giữa Cơ quan hàng không vũ trụ Nga (Roscosmos), Cơ quan năng lượng nguyên tử Nga (Rosatom) với tập đoàn SpaceX của ông Elon Musk trong các dự án không gian tham vọng.

Trong khi đó, về phía Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định đã có cuộc điện đàm rất thẳng thắn và thành công với Tổng thống Mỹ, Donald Trump hôm 19/03, không chỉ về thỏa thuận ngừng bắn 30 ngày với hạ tầng năng lượng mà còn về hợp tác an ninh, kinh tế giữa hai nước. Những động thái này củng cố nhận định rằng quan hệ Mỹ-Ukraine đang được cải thiện đáng kể sau cuộc gặp căng thẳng giữa Tổng thống Ukraine với Tổng thống Mỹ hôm 28/02 tại Nhà Trắng. Thư ký báo chí Nhà Trắng, bà Karoline Leavitt nhấn mạnh: “Hiện nay chúng tôi đang tập trung vào một thỏa thuận hòa bình lâu dài, điều chưa được nói đến trong cuộc gặp giữa Tổng thống Zelensky và Tổng thống Donald Trump. Chúng tôi đã vượt qua khuôn khổ thỏa thuận khoáng sản kinh tế trước đây để tìm kiếm một thỏa thuận ngừng bắn lâu dài”.

Theo giới quan sát, sau khi tạm gác thỏa thuận khoáng sản, Mỹ đang đưa ra một đề xuất mới đáng chú ý liên quan đến việc sở hữu các nhà máy điện của Ukraine, trong đó có  nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia hiện đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Nếu đề xuất này thành hiện thực, đây có thể sẽ là yếu tố có tác động lớn đến việc giải quyết xung đột Nga-Ukraine.