(VOV5) - Cách đây 70 năm, ngày 19/12/1046, hưởng ứng Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, với quyết tâm “Cảm tử để Tổ quốc quyết sinh”, nhân dân Thủ đô đứng lên đánh Pháp. Các đội tự vệ đã giành giật với địch từng ngôi nhà, góc phố, đóng góp quan trọng vào sự thắng lợi của cuộc kháng chiến toàn quốc. 

Quân dân Hà Nội sẵn sàng chiến đấu, tháng 12/1946. (Ảnh: Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam)

Năm nay đã 95 tuổi, nhưng Đại tá Nguyễn Trọng Hàm, nguyên Phó Tham mưu trưởng Quân khu Thủ đô (nay là Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội) vẫn còn rất minh mẫn. Ký ức về 60 ngày đêm (19/12/1946-17/2/1947) Hà Nội sục sôi khí thế “Cảm tử để Tổ quốc quyết sinh” của 70 năm trước vẫn còn in đậm trong tâm trí người chiến sỹ Thủ đô. Đại tá Nguyễn Trọng Hàm nhớ lại: Năm 1946 thực dân Pháp phản lại Hiệp định sơ bộ ngày 6/3/1946 và Tạm ước 14/9/1946, sau khi đổ bộ trái phép lên Đà Nẵng, Đồ Sơn, đánh chiếm Hải Phòng, Lạng Sơn; tiến hành gây hấn nhiều nơi ở Hà Nội. Chuẩn bị chiến đấu, quân và dân Hà Nội trả lời đanh thép bằng khẩu hiệu “Sống chết với Thủ đô” giăng khắp các đường phố, giữ trọn ý chí quyết tâm giữ vững độc lập. Sáng 19/12/1946, cuộc họp nhận chỉ thị của Ủy ban hành chính thành phố Hà Nội đối với cán bộ Tự vệ trở thành lễ tuyên thệ “Thề quyết tử bảo vệ Thủ đô”.  Để bảo vệ thành quả cách mạng, Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh liên tiếp có những chủ trương thích hợp đối phó với thù trong giặc ngoài, đặc biệt là quân Pháp. Nguy cơ của một cuộc chiến tranh với Pháp là khó tránh khỏi. Để chủ động đối phó với địch, Bộ Tổng chỉ huy đã xây dựng kế hoạch tác chiến quy mô cả nước; trong đó mặt trận Hà Nội được coi là chiến trường chính.

Đại tá Nguyễn Trọng Hàm

 Đại tá Nguyễn Trọng Hàm cho biết: “Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày đầu cuộc kháng chiến giao nhiệm vụ cho toàn dân đứng lên bảo vệ Tổ quốc. Chúng tôi, những người tự vệ thành chiến đấu lúc đó, đã chuẩn bị sẵn sàng trước những lời khiêu khích của địch, tạo điều kiện gây chiến. Đó là những điều làm cho chúng tôi hết sức bức xúc. Lời kêu gọi đã đáp ứng được những bức xúc đó, có một thái độ tinh thần dứt khoát đứng lên chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Đây là một cơ sở chúng ta chủ động đánh địch, chủ động giành thắng lợi”.

Đúng 20 giờ 03 phút ngày 19/12/1946, đèn điện Hà Nội phụt tắt. Đại bác từ pháo đài Láng nổ súng phát hiệu lệnh tấn công. Với quyết tâm “Cảm tử để Tổ quốc quyết sinh”, quân, dân Thủ đô đã giành giật với địch từng ngôi nhà, góc phố. Tự hào là người chiến sỹ bảo vệ Thủ đô, Đại tá Hàm nhớ lại: Hồi ấy, mỗi người dân là một người lính; mỗi nhà dân là một pháo đài; mỗi khu phố là một chiến tuyến. Đội cảm tử quân đâm bom ba càng luôn túc trực trên các đường cơ giới địch và sẵn sàng lao đâm vào xe tăng, bọc thép của địch. Các công nhân, thanh niên, học sinh, viên chức, tiểu thương… đều trở thành lực lượng tự vệ cùng nhân dân các đường phố hăng hái, sôi nổi và sẵn sàng chiến đấu.

Đại tá Nguyễn Trọng Hàm kể lại: “Tổ chức đục lỗ tường để liên lạc trong chiến đấu, không cần bước chân ra ngoài. Nhà nọ bước chân ra nhà kia, nó tạo ra địa đồ bát quái. Anh vào không biết tiến, anh rút ra không biết rút. Đây không phải là một cuộc chiến đấu ngoài trận địa mà là một cuộc du kích trong thành phố. Du kích đây là dùng các lực lượng nhỏ, lẻ tẻ để chiến đấu với địch”.

Cuộc chiến đấu kiên cường của quân dân Hà Nội thu hút đông đảo quần chúng Thủ đô tham gia, tạo nên thế trận chiến tranh nhân dân rộng khắp. Trong đội quân cảm tử cho Hà Nội mùa đông năm ấy, không chỉ có thanh niên trai tráng mà còn có cả các tiểu thư khuê các của đất Hà Thành. Bà Dương Thị Thoa, tức Lê Thi, cô nữ sinh trường Trưng Vương thưở nào, giờ đã 90 tuổi nhớ lại: “70 năm trôi qua, tôi nhớ nhất những lúc chúng tôi có trách nhiệm đi các ụ chiến đấu động viên anh em, lấy tin tức về cho các tờ báo chiến thắng. Sau đó là hát, là khâu khuy… Khi chúng tôi đến phố Hàng Gai thì nhận được tin báo là ở bên kia quân Pháp đóng rất đông. Tôi đứng ở bên này tôi hát… Nếu em trở lại, em cho tôi biết tại sao khi tôi nói tôi yêu em, em lại bỏ đi. Nếu em quay lại thì chúng ta đồng ý với nhau là sống với nhau suốt đời. Đó là một buổi địch vận mà tôi nhớ rất nhiều”.

Bà Lê Thi

 Sau 10 ngày chiến đấu, quân dân Hà Nội đã giành quyền kiểm soát nhiều tuyến đường, phố. Để thống nhất lãnh đạo và chỉ huy các lực lượng vũ trang, ngày 6/1/1947, Trung đoàn Liên khu I được thành lập. Bà Lê Thi bộc bạch: “Tết năm 1947 là cái Tết đặc biệt. Tôi nhớ mãi bức thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi cho Trung đoàn Thủ đô. Chúng tôi đã đi các ụ chiến đấu, đọc cho anh em nghe. Bức thư có nội dung “Các em là đội cảm tử, các em quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh! Thay mặt cho Đảng, Chính phủ, chúng tôi chúc các em sức khỏe”.

Trải qua 57 ngày đêm chiến đấu ngoan cường “giam chân” địch, ngày 14/2/1947, Quân ủy Trung ương hội ý cấp tốc, báo cáo Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Thường vụ Trung ương cho phép rút Trung đoàn Thủ đô ra ngoài sau khi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Hà Nội đã kìm chân địch trong hai tháng (19/12/1946-17/02/1947); đánh bại âm mưu đánh nhanh, thắng nhanh của địch, tạo điều kiện cho các cơ quan đầu não của Đảng, Nhà nước được bảo vệ và rút lên chiến khu an toàn; từ đó lãnh đạo cuộc kháng chiến đến ngày thắng lợi. Hòa bình lặp lại năm 1954.