Trong lĩnh vực sáng tạo, rất cần có dấu ấn cá nhân, đặc biệt là cần sự nổi trội, bứt phá vượt lên của những tài năng. Với sân khấu, những nghệ sĩ mang trong mình nhiều vai trò: vừa là người sáng tạo, vừa là phương tiện, là tác phẩm sáng tạo… thì tài năng đóng vai trò quyết định làm nên tên tuổi các nghệ sĩ và sẽ trở thành sức hút để khán giả tới với sân khấu. Vì vậy, những cuộc thi tài năng trẻ như Cuộc thi tài năng trẻ sân khấu tuồng chèo 2017 là một cuộc thi để giúp thế hệ diễn viên trẻ vượt “vũ môn”, tỏa sáng.

Nghệ sĩ Lê Bảo Châu (bên phải) của Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TPHCM đạt huy chương vàng cuộc thi Tài năng Trẻ Diễn viên Sân khấu Tuồng, Chèo chuyên nghiệp toàn quốc 2017 với vai Hoàng Phi Hổ trong trích đoạn Hoàng Phi Hổ quy Châu. (Ảnh: Ngân Anh/hcmcpv.org.vn)

Nghe âm thanh bài viết tại đây:

Năm nay, có lẽ cảm xúc chung của thế hệ đi trước đối với nghệ sĩ trẻ là sự hài lòng. PGS. TS Tất Thắng, Chủ tịch Hội đồng giám khảo nhận định: “Hội đồng giám khảo rất mừng khi lực lượng nghệ sĩ trẻ của sân khấu Tuồng, Chèo đã xuất hiện không ít những tài năng trẻ hội tụ các yếu tố Thanh - Sắc - Thục - Tinh - Khí - Thần. Chính vì thế mà hội đồng giám khảo quả đã rất lúng túng khi phải lựa chọn theo tỷ lệ huy chương”.

NSND Lê Tiến Thọ, Chủ tịch Hội NSSK VN cũng rất vui mừng với kết quả cuộc thi: "Từ ngày mùng 5 đến 14/8 là ngày hội của sân khấu truyền thống. Tôi cũng rất bất ngờ khi có gần 100 nghệ sĩ tham gia ở tuổi từ 18-33. Chúng ta phải nhìn thấy trong cơ chế thị trường này mà diễn viên ở 3 miền từ TPHCM, Khánh Hòa, Bình Định, Đà Nẵng, Huế, Thanh Hóa…Đấy là những cái về lực lượng mình mừng quá. Đó là niềm hạnh phúc cho những người đã từng sống trong nghệ thuật truyền thống này. Về chất lượng tôi cũng rất mừng. Có nhiều gương mặt rất tài năng. Và từ tài năng thật sự mà họ đã làm chủ được nghệ thuật biểu diễn của mình. Nhiều gương mặt các em ở tuổi 20 đến 25 lên sân khấu đẹp lung linh. Phải nói sân khấu của mình đẹp rực rỡ."

Ông cũng nhắc thêm, sự tài năng của nghệ sĩ khiến Ban giám khảo cũng rất khó khăn và cơ cấu giải làm nhiều bạn trẻ không có được huy chương…

Anh Nguyễn Hoàng đam mê với nghệ thuật chèo từ dăm năm nay, từng chụp hàng ngàn kiểu ảnh diễn viên thăng hoa trong vai mẫu. Anh hào hứng với hình thức nghệ thuật độc đáo của dân tộc này: "Thực ra tôi không phải theo nghề chèo. Tôi không có kiến thức để đánh giá. Những trích đoạn vừa rồi ở Thanh Hóa cũng là những trích đoạn tôi thích nhất. Nói chung tuần đó là tuần tôi rất thỏa mãn, hầu như trích đoạn nào tôi cũng thích. Tôi không xem được hết, nhưng tôi gặp được cô Đào Huế của Chèo HN, Thị Màu của Nhà hát Chèo Việt Nam rất hay… Tôi thích chụp ảnh nên động tác múa tôi rất để ý đến. Hai tiết mục đó làm tôi rất ấn tượng. Còn tiết mục Xúy Vân giả dại của Nhà hát Chèo Việt Nam  thì tôi thấy cô diễn viên trẻ của Nhà hát Chèo Việt Nam diễn rất bốc lửa."

Dù vậy, PGS Tất Thắng cũng chỉ ra những điểm còn chưa trọn vẹn của cuộc thi này. Đó là những lỗi từng được thấy như sự lấn át của xử lý đạo diễn, của việc diễn viên chưa sạch nước cản nhưng cũng đã đi thi tài năng, là sự non nớt, không làm chủ được sàn diễn: "Các bạn đừng ỷ vào cái sức trẻ, cần phải có được sự nhạy cảm, biết được cái mức độ trong diễn xuất, trong hát, trong múa. Với nghệ thuật mức độ vô cùng quan trọng. Với nghệ thuật cái mức độ đó không thể xác định bằng cân đong đo đếm mà chỉ có thể xác định được bằng sự nhạy cảm của nghệ sĩ. Chính cái nhạy cảm, cái say, cùng cái gu thẩm mỹ sẽ mách bảo cho người nghệ sĩ mức độ đến đâu là được trong hát, trong múa , đặc biệt trong diễn xuất, không thì sẽ gây khó chịu, phản cảm cho người xem. Chẳng hạn than vãn thảm thiết quá thì thành ra bi lụy, sướt mướt, pha trò quá thì thành ra nhảm nhí..."

NSND Lê Tiến Thọ cũng đồng tình với việc, qua cuộc thi cho thấy những điểm còn tồn tại ở khâu đầu tư cho diễn viên như việc nhiều diễn viên trẻ diễn mà không hiểu rõ trích đoạn nằm ở đâu trong vở truyền thống, mức độ trong diễn xuất, đặc biệt là vai trò của người thầy khi huấn luyện các em: "Có những lớp diễn cần phải tính lại dù các thầy già từng diễn như vậy nhưng phải đầu tư bằng tư duy mới. Phải tiếp thu những tinh hoa rồi nâng nó lên chứ không phải là tiếp thu cả những cái chưa phải tinh hoa. Chỉ đạo nghệ thuật phải có tư duy mới, để đưa những trích đoạn truyền thống đẹp hơn, lung linh hơn, thẩm mỹ hơn bằng chính nghệ thuật ngày hôm nay. Bàn tay đạo diễn hay chỉ đạo nghệ thuật chưa đủ tầm để làm giàu cho văn hóa truyền thống. Thứ hai là tính chuyên nghiệp cần được chú trọng, phải làm chủ làn điệu, làm thế nào cho rõ lời, sự cộng hưởng thanh nhạc thế nào để tiếp cận đến (khán giả) hôm nay. Cũng không thể bê nguyên xi để làm méo mó cả nghệ thuật đi, hay là tiếng địa phương vẫn giữ để đi thi toàn quốc!"

Nhưng các chuyên gia và công chúng cũng đều đồng thuận cho rằng, cần có nhiều hơn những hoạt động nghề nghiệp để thế hệ diễn viên trẻ trưởng thành. NSND Lê Tiến Thọ cũng ghi nhận, rất nhiều diễn viên trẻ đã như lột xác sau khi thi, có bước trưởng thành vượt bậc, và Hội Nghệ sĩ sân khấu cần tổ chức thêm hoạt động để các diễn viên trẻ giữ ngọc gìn vàng, giúp sân khấu truyền thống giữ vững giá trị nghệ thuật.

Diễn viên trẻ Phạm Thị Lan của đoàn Chèo Bắc Giang coi đây là cơ hội để thể hiện khả năng của mình cũng như học hỏi bạn nghề: "Em về nhà hát cũng chục năm rồi, nhưng đến hôm nay mới có cơ hội đi thi tài năng trẻ. Em đã đi thi Hội diễn toàn quốc vào năm ngoái và đoạt Huy chương vàng vai Châu Long. Đên năm nay thi tài năng trẻ vai Thị Phương. Em rất đam mê nghệ thuật chèo. Em muốn học hỏi tất cả các bạn nghề để làm sao mình cố gắng hơn, làm tốt hơn."

Nghệ sĩ Thùy Dương của Chèo Hải Phòng thì mạnh dạn tự tập, xin lãnh đạo tham gia cuộc thi vì đây là cơ hội cuối cùng khi tuổi cũng đã ở ngưỡng quy định:"Cuộc thi tài năng trẻ toàn quốc Thùy Dương mang đến tiết mục Xúy Vân giả dại. Tôi rất may mắn vì đây là cơ hội cuối cùng được đi thi tài năng. Mình rất hạnh phúc vì được học hỏi rất nhiều. và lần này mình cũng rất mạnh dạn đem Xúy Vân đi thi, vì mình yêu vai diễn này từ rất lâu rồi, vì từ khi biết đến Thị Màu là biết đến Xúy Vân, Đào Huế. Nhưng vai diễn để mình ấn tượng sâu sắc nhất là Xúy Vân. Ai đến với cuộc thi cũng mong đạt cái đích là Huy chương vàng để khẳng định với bạn nghề, đồng nghiệp của mình"

Các cuộc thi tài tìm kiếm, khẳng định, tôn vinh những tài năng trẻ của ngành. Nhưng quan trọng hơn, sau những cuộc thi, liệu chúng ta có chế độ đặc biệt nào để nuôi dưỡng tài năng? Liệu có nghệ sĩ trẻ nào thành công từ cuộc thi trở về thay đổi nổi cuộc sống thực tế của chính mình? Có nghệ sĩ trẻ nào từ những tấm huy chương kiêu hãnh mà được tăng lương, được tặng thưởng xứng đáng? Hay sau những tháng ngày vinh quang trở về với đời sống nghệ thuật, không ít tài năng trẻ, đặc biệt là các tài năng diễn viên sân khấu truyền thống lại phải lao vào cuộc mưu sinh bởi Nhà hát không dựng vở mới nhiều, không thường xuyên đỏ đèn. Mà chỉ trông chờ vào lương để chuyên tâm luyện tập thì ai cũng rõ, mức lương hiện tại không thể giúp nghệ sĩ an tâm mà dốc hết tài sức cho nghề. Thậm chí cả khi các đơn vị  nghệ thuật đỏ đèn thì với khung bồi dưỡng hiện thời, khi sân khấu truyền thống quá thưa vắng khách, việc có được một thu nhập khả dĩ để an tâm tái sáng tạo vẫn chỉ là trên lý thuyết. Vì vậy, chính họ cũng bị mai một đi nghề nghiệp, tài năng của mình khi phải làm những việc không thuần nghề.

Biết được nguy cơ đó là rất lớn, vậy nhưng đa phần các ý kiến của người có trách nhiệm vẫn là hy vọng những cơ chế, chính sách ưu đãi của Nhà nước mau chóng đi vào đời sống, để thế hệ nghệ sĩ trẻ yên tâm cống hiến với nghề.