Ông Lường Văn Chựa, dân tộc Thái ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, tỉnh Sờn La, được nhiều người biết đến bởi tình yêu và niềm đam mê với văn hóa dân tộc. Không kể thời gian, tuổi tác, ông đã dày công gìn giữ, bảo tồn tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán của dân tộc mình.

Ông Lường Văn Chựa chia sẻ: "Tôi thì rất mong muốn làm thế nào đó để phát triển học chữ Thái. Bởi vì học chữ Thái thì khai thác được bao nhiêu quyển sách, có những bài “Quam xòn côn” tức là lời dăn dạy người đấy. Nhưng nếu mà không học thì sẽ không khai thác được cái chữ nghĩa của các ông, các cụ cuội nguồn để lại thì đấy quả là đáng tiếc."

Ông Chựa vẫn truyền dạy thổi khèn bè Yên Châu. Ảnh: VOV

Có lẽ cũng vì thế mà ngay từ nhỏ, khi tham gia học lớp “Bình dân học vụ”, vừa học chữ ông vừa học thổi kèn bè. Sau khi thoát ly làm cán bộ thương nghiệp Yên Châu, rồi thời gian ở trong quân ngũ, việc học chữ Thái, tiếng hát, tiếng khèn vẫn luôn theo ông. Ngay cả sau này, khi xuất ngũ trở về địa phương, trải qua nhiều cương vị lãnh đạo khác nhau, rồi về nghỉ chế độ, niềm đam mê nghiên cứu văn hóa dân tộc Thái trong ông luôn cháy bỏng.

Nhận thấy tiếng, chữ của dân tộc mình có nguy cơ mai một khi nhiều người trẻ không biết đến tiếng, chữ, làn điệu dân ca, năm 2016, ông đề xuất với chi bộ cho mình mở lớp dạy chữ Thái tại bản.  Lớp đầu tiên của ông có 22 học viên theo học. Do âm điệu của người Thái Yên Châu khác với những vùng khác nên ông phải tìm hiểu, biên soạn từ những cuốn sách của các nghệ nhân văn hóa Thái ở Sơn La sang 2 cuốn sách mới, với âm điệu của người Thái Yên Châu để học viên dễ hiểu, dễ nhớ.

Ông Chựa đã có tuổi nhưng vẫn miệt mài sưu tầm, biên soạn, truyền dạy chữ Thái. Ảnh: VOV

Ông Chựa cho biết: "Người Thái là một dân tộc có từ xa xưa, có tiếng nói, chữ viết riêng, tại sao không tôn trọng lấy nó.Tôi nghĩ rằng cái gì cũng nhờ Nhà nước thì cũng không thể nhờ mãi được, cho nên mình lài người Thái, người dân tộc thì phải ra tay đừng để nó mất đi."

Năm 2018, sau khi được sự nhất trí của UBND huyện Yên Châu, nhóm bảo tồn văn hoá dân tộc Thái Yên Châu đã được thành lập với 11 thành viên, ông Lường Văn Chựa được tín nhiệm bầu làm nhóm trưởng.  Hiện nay nhóm có tổng số 19 thành viên, ngoài dân tộc Thái, có thêm 6 người là dân tộc Khơ M đều là những người có niềm đam mê với văn hóa dân tộc. Từ khi được thành lập đến nay, ông cùng nhóm đã mở được 7 lớp học chữ, khèn bè Thái và lớp truyền dạy tiếng Khơ Mú  miễn phí, thu hút gần 150  học viên tham gia. Điều đáng trân trọng là nhiều học trò được ông Chựa và nhóm bảo tông văn hóa truyền dạy đã lan tỏa tiếng nói, chữ viết, văn hóa dân tộc cho con cháu.

Ông Lường Mạnh Nhúng, ở bản Boong, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, là học viên tham gia lớp học chữ Thái do ông Lường Văn Chựa mở tại xã Chiềng Pằn, chia sẻ: "Hồi còn nhỏ thì tôi cũng được học sơ qua một ít. Qua học lớp này thì tôi thấy rất bổ ích cho bản thân, thứ nhất là mình biết chữ viết của dân tộc mình, thứ hai là tục lệ của người Thái từ thuở xưa được lưu trong những cuốn sách thì mình cũng đọc được và khai thác được những nếp sống văn hoá từ thời xưa"

Về phần mình, ông Lường Văn Chựa luôn mong muốn những việc làm của mình sẽ  góp sức lưu giữ và truyền đạt cho thế hệ trẻ hiểu và ngày càng yêu thích nét văn hóa truyền thống của dân tộc: "Thứ nhất vẫn là ưu tiên số một là phát triển dạy chữ, thứ hai là phát triển ca hát, múa, nhất là múa xoè nắm tay xoè vòng chỉ có dân tộc Thái mới có mang tính cộng đồng rất cao. Một cái nữa, là hiện nay người muốn dạy không phải là không có, nhưng người học thì không dễ tí nào. Ngay cả học chữ Thái, học làm khèn, học thổi khèn đang thấy rất khó khăn đó là mình mà còn phải đi động viên, đi vận động."

Miệt mài, trăn trở với văn hóa dân tộc, những việc làm của ông Lường Văn Chựa đã và đang góp phần làm hồi sinh nền văn hóa truyền thống của đồng bào Thái. Chính sự tâm huyết, tham gia tích cực của chính những người con dân tộc Thái, những người yêu văn hóa Thái có thấy rằng nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Thái trên mảnh đất Sơn La sẽ được gìn giữ, truyền nối mãi mãi cho các thế hệ mai sau.