Phần lớn những người Việt Nam học ở Hungary đều nghĩ bài “Ngôi nhà trắng” là của tác giả Hung. Tìm về nguồn gốc của bài hát không đơn giản nhưng thói quen của chúng ta không quan tâm ai là tác giả và xuất xứ của nó nhưng vẫn yêu, vẫn nghe và vẫn hát nó..

Chị người quen, trước sống Hà Nội, có người yêu đi du học ở Budapest, Hungary. Cả hai đều là dân học toán nhưng lại thích văn thơ. Họ chia sẻ cho nhau từng bài thơ hay và những bài hát yêu thích, kể cả bằng tiếng Hung. Tình yêu đã làm chị dần dần thích các bài hát Hung, nhất là những là bài hát buồn, làm vơi nỗi nhớ chàng nơi xa. Cuộc đời lại éo le, yêu người này nhưng lại lên xe hoa với người khác. Cuối cùng, chị sang định cư tại Hà Lan.

Chị biết tôi có nhiều duyên nợ với Hung nên kể, rất thích nhạc Hung, thích nhất bài “Ngôi nhà trắng” và còn biết tên tiếng Hung nữa. Rồi chị gửi đường dẫn trên Youtube cho tôi. Tôi mới nhớ ra, bài hát này được dịch ra tiếng Việt vào những năm 70, nhưng không biết ai là tác giả. Lời rất hay, phù hợp với nhạc, nhưng không thấy bóng dáng ngôi nhà đâu cả.

Bài hát tiếng Việt:

Vì vậy, tôi quyết định dịch từ tiếng Hung sang tiếng Việt, cố gắng bám sát nội dung và cũng tham khảo ý kiến của một số bạn học cũ. Tiếng Hung gọi là “Fehér Házikó” – Ngôi nhà trắng. Vándor Kálmán viết lời tiếng Hung. Bài hát nói về một ngôi nhà trắng - ngôi nhà tình yêu, nơi gắn đầy kỷ niệm tình yêu của một đôi thanh niên trẻ vào mùa hè năm ấy, từ màu trắng rạng ngời của bức tường, đến mỗi góc nhà đều thân thương, trong “túp lều tranh”, hai trái tim vàng hạnh phúc, vui đùa, quấn quýt nhau quên cả thời gian... Tiếng Hung có nhiều âm tiết o, i, e, a và 7 nguyên âm như thơ 7 chữ tiếng Việt nhưng rất phù hợp với nhạc. Bài này được Ambrus Kyri hát rất truyền cảm, giọng buồn, trong trẻo, làm lay động trái tim những đứa trẻ xa nhà và đang tuổi yêu như chúng tôi. Và như vậy, Ngôi nhà trắng - "Fehér Házikó" đã âm thầm sang Việt Nam, theo chân những lưu học sinh trở về nước.

Ambrus Kyri, sinh ngày 04/02/1945, ca sỹ nổi tiếng của Hung, đoạt giải tiếng hát truyền hình năm 1965. Trong thời gian dài, bà đã liên tục biểu diễn bài hát "Fehér Házikó". Tiếp nối bà, còn rất nhiều ca sỹ Hung khác cũng biểu diễn bài hát này, như Balatoni Blázsi Mária, Peller Anna...

Bài hát tiếng Hung: Ambrus Kyri:

Balatoni Blázsi Mári

Peller Anna

Sau khi dịch xong, tôi gửi bài cho chị ấy. Chị rất ngạc nhiên với bản tiếng Việt trước đây và hỏi tại sao có sự khác biệt về nội dung lớn như vậy. Tôi bí quá, đành phải hỏi “bác Gồ” (Google) vì nghĩ rằng dịch giả trước có thể dịch từ tiếng nước khác, mới biết bài này chính gốc của nhạc sỹ người Ý tên là Don Backy. Tên bài hát là Casa Bianca. Bài hát cũng được dịch ra rất nhiều thứ tiếng trên thế giới.
Theo nguồn từ Wiki: Don Backy, còn có nghệ danh là Aldo Caponi, sinh ngày 21/8/1939 tại Santa Croce, là một nhạc sỹ, ca sỹ, diễn viên, tiểu thuyết gia, họa sỹ... xuất sắc.
Tại Festival San Remo 1968, hai bài hát của ông đều đoạt giải cao. Bài "Casa Bianca" đoạt giải nhì với giọng ca của Marisa Sannia và Ornella Vanoni hát bài "Canzone" giành được giải ba.
Bài hát tiếng Ý:

Lời bài tiếng Ý, nói về ngôi nhà trắng đầy kỷ niệm tuổi thơ bị chiến tranh thứ II tàn phá. Nỗi đau của đứa trẻ bị chiến tranh cướp đi kỷ niệm thời thơ ấu – ngôi nhà nơi em đã lớn lên. Sau chiến tranh, em quay về tìm lại ngôi nhà xưa, nhưng nhà đã sập, tường bơ vơ, trơ nền dưới nắng mưa, chỉ còn chút màu trắng đâm vào ký ức thời thơ ấu... Tác giả cũng cảm thông được những mất mát của những đứa trẻ khác có số phận tương tự và đặt câu hỏi tại sao rất lớn cho người nghe. Mọi người đều hiểu là sự hủy diệt khủng khiếp của chiến tranh làm những đứa trẻ vô tội phải chạy trốn khỏi ngôi nhà thân thương của mình, mang theo nỗi sợ suốt đời và không biết tại sao lại xảy ra. Bây giờ, tôi mới hiểu sao âm điệu nó day dứt và buồn đến thế. Có lẽ, Don Backy cũng là nhân chứng hoặc nạn nhân trong chiến tranh thế giới thứ II và “Ngôi nhà trắng” cũng là kỷ niệm mất mát của chính tác giả (?). Bài hát cũng rất phù hợp làn sóng chống chiến tranh Việt Nam bằng con đường hòa bình ở châu Âu lúc bấy giờ.

Tôi tìm được bản dịch nghĩa tiếng Anh của Marisa Sannia sau đó kiểm tra với một anh bạn người Ý. Anh ta nói bản dịch tiếng Anh rất sát với nội dung tiếng gốc. Tuy vậy, bản tiếng Anh của Vicky Leandros, có lời dịch khác dễ hát:

Dịch thơ khó hơn văn nhưng dịch lời nhạc giữ được nội dung và nhạc còn khó hơn rất nhiều. Tôi dịch lại theo nội dung bản gốc ở trên để các bạn tham khảo và nếu ai hát muốn tiếng Việt và muốn thay đổi gì xin liên hệ. Để hát được tiếng Việt thành công chắc phải thay một số từ cho phù hợp với âm điệu của bài hát. Sẽ là hành trình dài cùng cộng tác giữa ca sĩ và dịch giả, để giữ được nội dung, âm điệu thơ và nhạc của bản gốc. Tôi hy vọng sẽ có ca sĩ hồi âm và hát bài hát này.

Thế hệ chúng tôi, ai cũng biết và thích bài hát này vì giọng hát trong trẻo, truyền cảm của Ambrus Kyri. Có lẽ, do điệu nhạc buồn, day dứt rất phù hợp tâm lý của những người đi xa nhớ nhà, nhớ về kỷ niệm xưa. Nhưng đến thế hệ 7X và thế hệ sau, các em không hề biết gì bài hát này. Cho nên, khi tôi tìm xem có ai hát tiếng Việt không, anh Youtube cũng chỉ tìm được một video duy nhất. Cô bạn trẻ chỉ biết bài hát từ tiếng Anh khi học ở Tây Ban Nha.

Phần lớn những người Việt Nam học ở Hungary đều nghĩ bài “Ngôi nhà trắng” là của tác giả Hung. Tìm về nguồn gốc của bài hát không đơn giản nhưng thói quen của chúng ta không quan tâm ai là tác giả và xuất xứ của nó nhưng vẫn yêu, vẫn nghe và vẫn hát nó.

Cuộc hành trình tìm về Ngôi nhà trắng của tôi tạm dừng ở đây. Mong nhận được hồi âm của các bạn về hai bản dịch và của dịch giả Việt đầu tiên.