การฟื้นฟูบรรยากาศการแสดงระนาดหินในชุมชน (H Xíu/VOV-Tây Nguyên)

ในบรรยากาศย้อนยุคที่เต็มไปด้วยโบราณวัตถุที่ทำจากหิน ณ แหล่งโบราณสถานพิเศษระดับชาติ แก่งด้าเดี๋ย (Gành Đá Đĩa) ตำบลตวีอานโดง จังหวัดดั๊กลั๊ก กลุ่มนักท่องเที่ยวจะได้ยินเสียงระนาดหินดังก้องมาแต่ไกล โดยบรรดาสาว ๆ กำลังบรรเลงบทเพลงหลายแนว ทั้งเพลงพื้นเมือง เช่น Cô gái vót chông, Tiếng đàn Ta lư, Cô gái Pako และเพลงสมัยใหม่ยอดนิยมหลายเพลงอย่างชำนาญ ซึ่งเสียงระนาดหินที่ดังกังวานผสานเข้ากับทำนองสมัยใหม่สร้างความประทับใจให้กกับทุกคนที่ได้ยิน นาย เหงียนวันเซิน (Nguyễn Văn Sơn) นักท่องเที่ยวจากกรุงฮานอย แสดงความรู้สึกด้วยความตื่นเต้นว่า

“ผมได้ยินเสียงมาแต่ไกลและก็บอกกับลูกว่า นั่นคือเสียงระนาดหิน ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีที่ค่อนข้างมีความพิเศษ ปรากฏอยู่ในชีวิตประจำวันของชาวบ้านในหลายพื้นที่ อีกทั้งยังเป็นเครื่องดนตรีที่เกิดจากกิจกรรมการผลิตทางการเกษตรของพวกเขาในทุ่งนา”

ด้วยความชำนาญในการใช้ค้อนไม้คู่เคาะลงบนแผ่นหินที่มีขนาดสั้นยาวต่างกัน สร้างท่วงทำนองเรียบง่ายแต่มีเสน่ห์ นาง มายถิห่าง (Mai Thị Hàng) พนักงานประจำแหล่งท่องเที่ยว โห่นเซือ (Hồn Xưa) ในเขตโบราณสถานฯ แก่งด้าเดี๋ย (Gành Đá Đĩa) เล่าว่า จากความอยากรู้อยากเห็นในช่วงแรก ตอนนี้ เธอมีความหลงใหลอย่างแท้จริงและใช้เวลาฝึกฝนและค้นคว้าเครื่องดนตรีพิเศษนี้ทุก ๆ วัน ซึ่งในตลอด 4 ปีที่ผ่านมา เธอเป็นที่รู้จักของเหล่านักท่องเที่ยวในนามว่า “ศิลปินระนาดหิน”

“พวกเราเรียนด้วยตนเองและก็มีครูสอนเพิ่มเติม สามารถบรรเลงเพลงได้หลายเพลง ทั้งเพลงพื้นเมือง เตยเงวียน (Tây Nguyên) และเพลงสมัยใหม่ ซึ่งส่วนใหญ่จะเล่นเพลงพื้นเมืองเตยเงวียน แต่ปัจจุบัน พวกเราก็เริ่มฝึกเพลงสมัยใหม่เยอะขึ้นเพื่อให้บริการนักท่องเที่ยว โดยในช่วงเช้า พวกเราทำงาน ส่วนในช่วงบ่าย ก็ใช้เวลาฝึกดนตรี”

นักท่องเที่ยวสนใจชมการแสดงของสาวๆชนเผ่า(H Xíu/VOV-Tây Nguyên)

ไม่เพียงแค่ที่ แก่งด้าเดี๋ย เท่านั้น แต่ที่โบราณสถาน ท้าปหญ่าน (Tháp Nhạn) ตำบลตวีฮว่า จังหวัดดั๊กลั๊ก บรรดาศิลปินรุ่นใหม่ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผู้หญิง ก็กำลังมีส่วนร่วมแนะนำระนาดหินให้เป็นที่รู้จักมากขึ้น นาง ฝ่ามถิหมีลิง (Phạm Thị Mỹ Linh) อาศัยในตำบลตวีอานโดง จังหวัดดั๊กลั๊ก เผยว่า

“การเล่นบทเพลงเพลงหนึ่งด้วยระนาดหินใช้เวลาฝึกประมาณ 5-6 เดือน โดยในช่วงสองเดือนแรกจะต้องฝึกมืออย่างหนัก การทำความคุ้นชินกับค้อนถือเป็นสิ่งสำคัญที่สุดเมื่อเริ่มหัดเล่นระนาดหิน ซึ่งต้องใช้นิ้วชี้และนิ้วหัวแม่มือจับค้อน ส่วนนิ้วที่เหลือจะปล่อยให้ผ่อนคลายและชิดไปด้านหลัง เพื่อให้เวลาตีระนาดหิน จะมีแรงยกค้อนขึ้นเพื่อให้เสียงฟังดูชัดเจน”

ตามผลการวิจัยของบรรดานักวิทยาศาสตร์ ระบุว่า ด่านด๊า (đàn đá) ถือเป็นเครื่องดนตรีประเภทเคาะที่เก่าแก่ที่สุดของเวียดนาม ซึ่งจัดอยู่ในหมวดยุคก่อนประวัติศาสตร์ มีเสียงดังกังวานและสดใส ปัจจุบัน ที่พิพิธภัณฑ์จังหวัดฟู้เอียน กำลังเก็บรักษาและจัดแสดงชุดด่านด๊าตวีอาน ที่ถูกค้นพบเมื่อปี 1992 ซึ่งถือเป็นหนึ่งในโบราณวัตถุอันล้ำค่า ชุดด่านด๊านี้มีอายุราว 2,500–3,000 ปี ซึ่งมีความโดดเด่นมากกว่าเครื่องดนตรีด่านด๊าอื่น ๆ ด้วยคุณสมบัติทางเสียง เพราะยังคงสภาพสมบูรณ์ พร้อมมีบันไดเสียงที่ครบถ้วน คุณ ลีกา (Ly Ca) เจ้าหน้าที่พิพิธภัณฑ์ฟู้เอียน เผยว่า

“ชุดด่านด๊าตวีอาน ซึ่งถูกค้นพบที่จังหวัดฟู้เอียน (Phú Yên) เมื่อปี 1992 ทำจากจากหินไรโอไลต์โพเซีย (riolit pocia) ประกอบด้วย 8 แท่ง ซึ่งแต่ละแท่งมีความยาวและความสั้นแตกต่างกัน ซึ่งทำให้มีเสียงที่แตกต่างกัน”

จากชุดระนาดหินดั้งเดิมที่มีเพียง 8 แท่งเท่านั้น บรรดาศิลปินท้องถิ่นได้พัฒนาเพิ่มอีกหลายชุดที่มีขนาดใหญ่ขึ้น บางชุดมีมากถึง 35 แท่ง เพื่อสามารถเล่นเสียงเบสที่ลึกและจังหวะที่ซับซ้อนได้ นาย เหงวียน มิงห์ เหงียบ (Nguyễn Minh Nghiệp) เจ้าของสถานที่ท่องเที่ยว โห่นเซือ ซึ่งเป็นผู้บุกเบิกในการประดิษฐ์และสร้างสรรค์สิ่งต่างๆ จากหินตวีอาน เผยว่า เขาเองเริ่มเรียนรู้ศึกษาเกี่ยวกับระนาดหินโบราณ ตวีอาน ตั้งแต่ปี 2013 จากนั้น จึงรวบรวมและประดิษฐ์ระนาดหินชุดใหม่ต่าง ๆ อีกหลายชุด

“จากการศึกษาเกี่ยวกับหินและเครื่องดนตรีโบราณ ชุดด่านด๊า ตวีอาน เพื่อค้นหาวัสดุหินที่ใช้ทำ แล้วสร้างสรรค์ชุดด่านด๊าชุดใหม่ขึ้นมาให้สอดคล้องกับตัวโน้ตดนตรีสมัยใหม่ ผมเจอก้อนหินหยาบ ๆ จึงเอามาสกัดให้เป็นแท่ง อย่างชุดด่านด๊าตวีอาน จากที่มีเพียงสิบกว่าแท่งก็ได้พัฒนาเป็นยี่สิบหรือสามสิบแท่ง ปัจจุบัน ชุดที่ผมทำเยอะที่สุดคือมี 35 ชิ้น หากจำนวนแท่งหินมีน้อย เสียงทุ้มก็จะขาดหายไป ยิ่งมีมากก็จะได้ฟังเสียงที่ชัดเจน”

ทั้งนี้ ไม่เพียงแค่เป็นเพียงเครื่องดนตรีโบราณเท่านั้น แต่ชุดด่านด๊าตวีอาน ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของผลิตภัณฑ์ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่โดดเด่นในพื้นที่สุดแผ่นดินตะวันออกของเวียดนาม ซึ่งก้อนหินหยาบหลายก้อนที่ผ่านฝีมือมนุษย์นั้น ได้กลายเป็นเครื่องดนตรีชุดใหม่ที่มีเสียงใสก้องกังวาน ที่ไม่เพียงแค่ดึงดูดนักท่องเที่ยวจำนวนมากเท่านั้น แต่ยังสร้างความเชื่อมโยงกับชีวิตประจำวัน รวมถึงศิลปะและอัตลักษณ์ของดินแดนตวีอาน จังหวัดดั๊กลั๊ก จนถึงทุกวันนี้./.