"Việt Nam thực sự đã rất cởi mở về khuôn khổ pháp lý cho khởi nghiệp sáng tạo, thậm chí cởi mở và phát triển hơn so với nhiều nền kinh tế tư bản";

"Cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ, tiếp tục phát huy khí chất, bản lĩnh, trí tuệ của con người Việt Nam, dám đối diện với khó khăn, thách thức, không sợ thất bại, có động lực mạnh mẽ với nhiệt huyết, niềm tin và sự say mê cháy bỏng, dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới sáng tạo, dám khởi nghiệp để tạo nên những kỳ lân tầm cỡ khu vực và thế giới".

Đổi mới sáng tạo nói chung, hay khởi nghiệp đổi mới sáng tạo nói riêng, là một trong những nhân tố chủ đạo, tạo nên sự phát triển bền vững của một quốc gia, một vùng lãnh thổ. Tại Việt Nam, từ chủ trương của Đảng và nhà nước, các cơ quan Bộ, ngành đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, từ đó thúc đẩy thanh niên thực hiện các dự án khởi nghiệp, dần hình thành một hệ sinh thái khởi nghiệp rộng khắp trong và ngoài nước. Đây chính là những trái ngọt đầu tiên trong hành trình đưa Việt Nam thành “vùng đất sáng tạo” như Báo cáo về Hệ sinh thái Đổi mới sáng tạo mở Việt Nam do Nền tảng kết nối đổi mới sáng tạo BambuUP xây dựng trong năm 2022.

Trên vùng đất đặc biệt khó khăn của huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang, anh Bùi Văn Hoàng, một cử nhân công nghệ, đã lựa chọn ở lại quê hương khởi nghiệp từ cây cà gai leo. Anh Hoàng thành lập Hợp tác xã dịch vụ sản xuất chế biến nông lâm nghiệp Hợp Hòa sản xuất trà túi lọc cà gai leo và được Hội doanh nhân trẻ Tuyên Quang hỗ trợ tiếp cận vốn. Khởi nghiệp năm 2020 trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, anh Hoàng đã áp dụng tất cả những cơ hội được hỗ trợ, đào tạo nâng cao năng lực quản lý và tận dụng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử để quảng bá sản phẩm. Hiện, sản phẩm trà túi lọc cà gai leo Hợp Hòa đã đạt chuẩn OCOP 4 sao của Việt Nam.

Giám đốc Nguyễn Hồng Huy giới thiệu về sản phẩm sô-cô-la do mình tạo ra với các bạn trẻ tại một ngày hội khởi nghiệp - Ảnh: Báo Nhân dân

Anh Huy chia sẻ: “Kinh tế bị ảnh hưởng do Covid-19 nhưng chúng tôi vẫn sống được với nghề. Các sản phẩm xuất khẩu qua châu Âu cũng tiêu thụ nhiều. Chúng tôi sẽ mở rộng sản xuất để phân phối nhiều hơn tại châu Âu và Nhật Bản. Hiện công ty được hỗ trợ từ các cấp lãnh đạo, đặc biệt là Hội Liên hiệp thanh niên thành phố Hồ Chí Minh hỗ trợ về vốn, nhưng với kinh phí còn hạn hẹp. Tôi mong muốn có chính sách hỗ trợ cho các ngành đặc thù như chúng tôi để mở rộng nhà máy, quy trình sản xuất”.

Những năm qua, hệ thống pháp luật và khung chính sách để thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp ở Việt Nam ngày càng hoàn thiện. Một trong những nguồn vốn vay đầu tiên mà phần lớn các thanh niên khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tiếp cận là từ nguồn của Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam. Bên cạnh đó là nhiều chương trình đồng hành cùng thanh niên khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, tổ chức các cuộc thi khởi nghiệp cho thanh niên.

Anh Vũ Huy Dương, Phó Ban Đoàn kết và tập hợp thanh niên, Trung ương Đoàn cho biết: “Tháng 7 vừa qua, Trung ương Đoàn cũng đã tham mưu cho Chính phủ phê duyệt chương trình hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp giai đoạn 2022-2030. Đây là tin vui cho cộng đồng khởi nghiệp. trong đó có bốn nhóm giải pháp hỗ trợ, các tỉnh thành đoàn, UBND các tỉnh thực hiện chương trình để hỗ trợ cho cộng đồng thanh niên khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Chúng tôi có niềm tin vào sự sáng tạo của thanh niên Việt Nam và sự quyết tâm của các bạn tạo hệ sinh thái khởi nghiệp thực sự rực rỡ”.

Năm 2022, Hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam có mức đầu tư trị giá 2 tỷ USD, giữ vững phong độ của một “ngôi sao đang lên” về khởi nghiệp trong số các nước Đông Nam Á.

Hệ sinh thái khởi nghiệp không chỉ được hình thành bền vững tại Việt Nam mà còn phát triển mạnh mẽ tại nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt tại Australia, nơi có lượng lớn học sinh, sinh viên, thanh niên Việt Nam đến học tập và lập nghiệp. Anh Nguyễn Phúc Bình, nguyên Chủ tịch Hội Sinh viên Việt Nam tại Australia, thông tin về điều này trong cuộc trao đổi với phóng viên Đài TNVN.  

Anh Nguyễn Phúc Bình, nguyên Chủ tịch Hội Sinh viên Việt Nam tại Australia - Ảnh: nld.com.vn

PV: Là người gắn bó rất mật thiết với các hoạt động của thanh niên, sinh viên tại địa bàn, xin anh chia sẻ rõ hơn về hoạt động đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo của học sinh, sinh viên, thanh niên Việt Nam tại Australia.

Anh Nguyễn Phúc Bình: Ở Australia có hai trung tâm lớn là Sydney và Melbourn. Hai trung tâm này thu hút khoảng hơn 80% thanh niên, sinh viên Việt Nam theo học. Ở hai nơi này, phong trào về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cực kỳ rầm rộ. Ví dụ, tại Techfest Vietnam 2021 (Cuộc thi Tìm kiếm tài năng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia năm 2021), Quán quân là một bạn cựu du học sinh tại Australia. Và những năm gần đây, những cái tên liên quan đến du học sinh Australia khởi nghiệp thành công cũng khá nhiều. Ví dụ như là Harrison AI, Helo Clever….

PV: Vậy thì Hội Sinh viên Việt Nam đã có sự khuyến khích, hỗ trợ như thế nào cho hoạt động khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của sinh viên Việt Nam tại đây?

Bên cạnh Hội sinh viên thì còn có mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam – Australia là nơi tạo sân chơi cho các bạn tham gia các cuộc thi, kết nối tổ chức những hội thảo, diễn đàn để kết nối các bạn với các nhà đầu tư trong nước. Cùng với đó còn có những tổ chức chuyên khuyến khích, khởi động các hoạt động đổi mới sáng tạo như là Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, Đề án 844 của Bộ Khoa học và Công nghệ hoặc các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp khác, ở cả TP HCM và Hà Nội. Hoạt động của các tổ chức này tạo động lực để phong trào khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo của thanh niên, sinh viên người Việt tại Australia sôi nổi, khí thế.

PV: Anh đánh giá như thế nào về tiềm năng sáng tạo, đổi mới sáng tạo trong thanh niên, sinh viên Việt Nam giai đoạn hiện nay?

Anh Nguyễn Phúc Bình: Giai đoạn hiện tại, có thể thấy rằng các bạn trẻ đang hừng hực khí thế. Chúng ta đi ra đường, ở đâu cũng nghe về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đặc biệt là trong giới trẻ. Điều này có nghĩa là định hướng của cơ quan chức năng, của Nhà nước Việt Nam đã làm đúng, đã tạo cho các bạn trẻ niềm tin, động lực và khí thế. Thanh niên, sinh viên Việt Nam dù ở đâu, trong hay ngoài nước, các bạn đều có tinh thần kinh doanh, tinh thần khởi nghiệp. Đó là điều rất cốt lõi. Tiềm năng đổi mới sáng tạo của Việt Nam là rất lớn.

PV: Xin cám ơn anh đã trả lời phỏng vấn.

“Đổi mới sáng tạo khơi nguồn trí Việt”

Nếu không tận dụng nhanh và tốt những tiến bộ khoa học kỹ thuật từ cuộc Cách mạng công nghệ lần thứ tư, không nỗ lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thì những mục tiêu chiến lược kinh tế-xã hội đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045 - đưa Việt Nam trở thành Quốc gia phát triển, có mức thu nhập cao, khó có thể trở thành hiện thực”. Đó là khẳng định của các chuyên gia quốc tế và trong nước khi bao quát nỗ lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo, từ tầm vĩ mô đến cấp doanh nhân, doanh nghiệp và từng người dân Việt Nam.

Mới đây, vào cuối tháng 10/2022, trong một sự kiện quy mô quốc tế về đổi mới sáng tạo, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh: “Ở tầm vĩ mô, mục tiêu của toàn nền kinh tế là rất lớn: 7 năm nữa, vào năm 2030, Việt Nam phải là nước đang phát triển, trình độ công nghiệp hiện đại, mức thu nhập trung bình cao; 23 năm nữa, Việt Nam là quốc gia phát triển, trình độ công nghiệp hiện đại, có mức thu nhập cao. Vai trò của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo là vô cùng quan trọng với tất cả các Quốc gia, đặc biệt với Việt Nam”.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng - Ảnh: Báo Thanh Tra

Từ đòi hỏi của thực tiễn, Bộ Kế hoạch và đầu tư đã tham mưu cho Đảng, chính phủ từ chiến lược tổng thể cho đến những đề án, mô hình kinh tế mới, và phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng chính sách, pháp luật hỗ trợ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Việc thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) là một trong những bước đi khẳng định nỗ lực này. Trụ sở Trung tâm đang được gấp rút hoàn thiện tại khu công nghệ cao Hòa Lạc, Hà Nội, dự kiến sẽ vận hành từ tháng 3/2023. Với diện tích 35ha, tổng kinh phí xây dựng lên đến hơn 32 triệu USD, đây sẽ là cơ sở vật chất lớn nhất Việt Nam, tập trung các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo trong nước và quốc tế, các phòng thí nghiệm, văn phòng của các tập đoàn lớn, là nơi làm việc của các chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu hỗ trợ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo nước nhà.

Vấn đề quan trọng được nhắc đến trong giai đoạn gấp rút hoàn thành “địa chỉ đỏ” cho đổi mới sáng tạo Việt Nam là trung tâm sẽ được vận hành như thế nào và cần những gì để đạt hiệu quả tối đa? Câu trả lời là cần sự hỗ trợ, đồng hành của mọi thành phần kinh tế, đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ. Và thực tế, ở tầm doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp đang hướng tới ngành công nghiệp công nghệ cao, công nghệ lõi “do người Việt  - cho toàn cầu” như Tập đoàn FPT, đã không chỉ nhận thấy trách nhiệm mà còn là cơ hội trong nỗ lực chung này.

Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn FPT, khẳng định: “Tôi muốn kêu gọi các bạn trẻ Việt Nam, các Startup hoặc đang làm việc ở các tập đoàn trong và ngoài nước, hãy tích cực đổi mới sáng tạo. FPT chúng tôi cho rằng chuyển đổi số, công nghệ là con đường duy nhất để chúng tôi trưởng thành, phát triển và đổi mới sáng tạo là nền tảng của sự phát triển bền vững, nên chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ với tất cả năng lực, sẵn sàng mentor (bảo trợ) cho các đề án đổi mới sáng tạo; hỗ trợ kết nối với các quỹ đầu tư trên thế giới và hỗ trợ tiếp cận thị trường”.

Cũng là một trong những doanh nghiệp tiên phong hướng tới ngành công nghệ cao – công nghệ lõi “do người Việt - cho toàn cầu”, Tập Đoàn Công Nghiệp - Viễn Thông Quân Đội Viettel xác định trách nhiệm của Viettel là cùng hợp tác với các doanh nhân-doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, xây dựng kinh tế nước nhà. Ông Tào Đức Thắng, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Viettel, chỉ rõ việc từng cá nhân phải nỗ lực đổi mới sáng tạo ngay từ những việc làm thường ngày thì mới có thể tạo ra những chuyển biến tích cực, thúc đẩy sáng tạo trong xu thế phát triển chung và lan tỏa tới những ngành, nghề, lĩnh vực khác.

Theo ông Thắng: “Sáng kiến, ý tưởng đổi mới sáng tạo không phải ghê gớm gì cả, phải từng ngày trong công việc, phải có những ý tưởng để công việc tốt hơn. Là tập đoàn tiên phong sáng tạo công nghệ, tiên phong kiến tạo xã hội số Việt Nam, chúng tôi cũng tự tin tạo ra các hệ sinh thái cho các doanh nghiệp phát triển, chúng tôi tạo hạ tầng 4G, 5G, cloud, tiên phong làm các nền tảng IOT để các doanh nghiệp phát triển các ứng dụng quản lý ô tô, môi trường, giao thông, nước…. Tiên phong cùng tham gia giải quyết các vấn đề của xã hội”.

 “Ý thức tự thân là quan trọng và đổi mới sáng tạo là quá trình thường xuyên, liên tục, giúp các cá nhân phát huy năng lực sáng tạo. Nhưng để hiện thực hóa những ý tưởng đổi mới sáng tạo “tầm cỡ”, luôn cần những động lực và nguồn lực” như lời của ông Tào Đức Thắng, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Viettel. Đó chính là hệ thống chính sách pháp luật phù hợp có tính mở linh hoạt, tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo; Đó chính là kinh phí và nhân lực. Điều này cần sự hỗ trợ cả về mặt kinh phí và kiến thức từ các chuyên gia trong nước, quốc tế.

Tiến sĩ Rafael Frankel, Giám đốc Chính sách công Khu vực Nam Á và Đông Nam Á, Tập đoàn Meta - Ảnh: Báo Dân sinh

Tiến sỹ Rafael Frankel, Giám đốc Chính sách công Khu vực Nam Á và Đông Nam Á, Tập đoàn Meta cho biết: “Hơn 20 năm qua tôi có dịp đi lại công tác ở Việt Nam, 20 năm qua người Việt Nam với tinh thần cần cù sáng tạo; các doanh nghiệp Việt Nam với sự hỗ trợ từ chính sách đúng đắn của Chính phủ đã hình thành một hệ sinh thái số phát triển mạnh mẽ. Chúng tôi đánh giá cao Chính phủ Việt Nam về tầm nhìn chuyển đổi số và tranh thủ cuộc cách mạng công nghệ lần thứ 4 và chúng tôi đang, sẽ tích cực hỗ trợ bằng những hành động cụ thể là triển khai đào tạo kỹ năng số cho 580 nghìn học sinh, gần 64 nghìn doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam. Thời gian tới, chúng tôi tái khẳng định cam kết trong việc hỗ trợ thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nền kinh tế số Việt Nam”.

Trong nỗ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, Việt Nam đang nhận được sự ủng hộ và cam kết đồng hành từ các tập đoàn kinh tế lớn trong nước và quốc tế. Cùng với đó, Việt Nam có được những nỗ lực tự thân của một lớp thanh niên có kiến thức và nhiệt huyết. Trên hết là những chủ trương, chính sách giúp kích hoạt, nuôi dưỡng, phát triển nguồn lực, năng lực đổi mới sáng tạo, đã và đang dần hoàn thiện, là yếu tố quan trọng nhất để mục tiêu kỳ lân khởi nghiệp tầm cỡ khu vực và thế giới của Việt Nam trở thành hiện thực.

Đổi mới sáng tạo vì một Việt Nam hùng cường  

Trong báo cáo công bố tháng 7/2022, Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), nhận định: Việt Nam hiện có 4 "kỳ lân" công nghệ (VNG, VNPAY, Momo, Sky Mavis), khẳng định vị thế trong "tam giác vàng" khởi nghiệp của Đông Nam Á, bên cạnh Singapore và Indonesia. Mô hình Techfest được lan tỏa và cộng hưởng trên cả nước, với hơn 10 Techfest vùng, địa phương được tổ chức. Trong năm 2022, nhiều mạng lưới hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo cấp địa phương và cấp vùng ra mắt, cho thấy sự lớn mạnh của hệ sinh thái là kết quả nỗ lực sau 8 năm kể từ lần đầu tiên Việt Nam tổ chức Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Tiến sỹ Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, khẳng định: “Việt Nam được các tổ chức quốc tế đánh giá là quốc gia nằm trong top 3 hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo năng động nhất khu vực Đông Nam Á. Mới đây, báo cáo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2022 do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), ghi nhận Việt Nam thuộc nhóm quốc gia đã đạt được những tiến bộ lớn nhất trong thập kỷ qua (tăng 20 bậc). Theo đó, Việt Nam được đánh giá khá tốt ở thể chế, mức độ phát triển của thị trường, mức độ hoàn thiện kinh doanh và kết quả sáng tạo”.

Tiến sỹ Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư - Ảnh: baodautu.vn

Hiện nay, hầu hết các tập đoàn, doanh nghiệp lớn trên thế giới đều đã có hoạt động đầu tư tại Việt Nam. Trong bối cảnh đó, nhu cầu ngày càng lớn trong các hoạt động đầu tư nghiên cứu phát triển đã mở ra nhiều cơ hội cho hợp tác đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo cho các doanh nghiệp Việt Nam, thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo phát triển. Ông Hong Sun, nguyên Tổng thư ký, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (Korcham), đánh giá: tiềm năng và triển vọng của khởi nghiệp sáng tạo và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam là rất lớn: “Tôi đánh giá rất cao nỗ lực của Chính phủ Việt Nam, đặc biệt là Bộ Kế hoạch và đầu tư. Theo tôi được biết Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia (National Innovation Center). Trung tâm đó không chỉ đơn giản là một trụ sở, mà là sự quan tâm, sự nỗ lực của Chính phủ Việt Nam đối với khởi nghiệp sáng tạo. Chính phủ Việt Nam cũng đã rất cởi mở để mà thu hút các nguồn vốn đầu tư mạo hiểm (Venture Capital). Việt Nam thực sự đã rất cởi mở về khuôn khổ pháp lý cho khởi nghiệp sáng tạo, thậm chí cởi mở và phát triển hơn so với nhiều nền kinh tế tư bản. Chính vì lẽ đó mà rất nhiều nhà đầu tư Hàn Quốc, những doanh nhân khởi nghiệp sáng tạo Hàn Quốc, đã đầu tư vào Việt Nam. Bên cạnh đó, nguồn lực doanh nhân Việt Nam, thanh niên Việt Nam cũng hết sức dồi dào. Họ thông minh, khéo léo và đặc biệt là có nhiệt huyết mạnh mẽ không hề thua kém, thậm chí còn hơn thanh niên Hàn Quốc”.

Đảng, Nhà nước và Chính phủ Việt Nam quan tâm, đầu tư và thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động đổi mới sáng tạo từ nhiều năm trước đây. Hiện, đổi mới sáng tạo càng đặc biệt giữ vai trò quan trọng trong phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Nhằm khơi nguồn trí Việt, phát huy nguồn lực 100 triệu dân Việt Nam trong đổi mới sáng tạo, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có lời hiệu triệu: “Tôi kêu gọi các nhà khoa học, các doanh nghiệp, các tổ chức cá nhân, nhà đầu tư trong và ngoài nước đóng góp tích cực hơn nữa vào sự nghiệp khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của Việt Nam. Cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ, tiếp tục phát huy khí chất, bản lĩnh, trí tuệ của con người Việt Nam, dám đối diện với khó khăn, thách thức, không sợ thất bại, có động lực mạnh mẽ với nhiệt huyết, niềm tin và sự say mê cháy bỏng, dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới sáng tạo, dám khởi nghiệp để tạo nên những kỳ lân tầm cỡ khu vực và thế giới, góp phần xây dựng một đất nước Việt Nam hùng cường, nhân dân Việt Nam ngày càng được ấm no, hạnh phúc”.

Đại hội XIII của Đảng nêu rõ, đổi mới sáng tạo là nhiệm vụ đột phá chiến lược phát triển của Việt Nam trong giai đoạn sắp tới. Điều này được cụ thể hóa trong “Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030”, được Thủ tướng Chính phủ ban hành vào ngày 11-5-2022, trong đó đề cập tiến trình đổi mới sáng tạo trong từng giai đoạn với những đặc trưng riêng biệt. Những thành tựu bước đầu về đổi mới sáng tạo trong năm 2022 đã góp phần khẳng định những định hướng chiến lược đúng đắn và các biện pháp cụ thể phù hợp của Đảng, Nhà nước để thúc đẩy đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Thành quả này cũng tiếp thêm động lực để cộng đồng doanh nghiệp đổi mới sáng tạo vững bước đi lên, đóng góp ngày càng hiệu quả hơn vào sự phát triển vững bền của đất nước.