Đồng bào Cơ Tu sống ở khu vực miền núi các tỉnh Quảng Nam, Thừa Thiên - Huế và phía tây thành phố Đà Nẵng. Khi công việc nương rẫy tạm xong, ngô thóc đã được phơi khô cất vào nhà kho, mọi người lục tục rời ngôi nhà rẫy trong rừng xa trở về làng chuẩn bị đón Tết. Dịp này, bà con thực hiện tục đi R’dáo, thăm hỏi con gái đã đi lấy chồng và gia đình thông gia.

Nghe âm thanh bài viết tại đây:

R’dáo là tục thăm hỏi giữa cha mẹ hoặc anh, em trai với con gái hoặc chị, em gái đã đi lấy chồng; đặc biệt là con gái, hoặc chị, em gái lấy chồng xa. Bà con Cơ Tu thường tổ chức đi R’dáo vào dịp Tết….Khi mọi thứ đã chuẩn bị xong, cha mẹ hoặc anh, em trai đi đến nhà con gái hoặc chị, em gái. Nếu gần thì đi vào buổi chiều, còn xa thì đi vào sáng sớm….

Đi R'dáo, nhà gái chuẩn bị lễ vật như một lễ cưới

Ông Cơlâu Bhlao ở thôn Voòng, xã biên giới Tr’hy, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, cho biết con gái của ông lấy chồng cùng thôn nên đi R’dáo nhà ông chiều nay mới bắt đầu. "Tôi có 2 đứa con gái đều lấy chồng gần nên cũng khỏe. Năm nào cũng phải đi, vì đây là tục từ ông cha xưa để thể hiện tình cảm, sự quan tâm, sự gắn chặt giữa hai nhà thông gia. Cho dù năm đó làm ăn không được nhưng cũng phải đi, dù mang theo vài ống cơm lam, vài quả trứng gà, vịt, vài tấm thổ cẩm cũng được. Còn năm nào khá thì mang nhiều hơn, đầy đủ hơn.

R'dáo của dân tộc Cơ Tu có từ lâu đời, thể hiện tình cảm sâu đậm của đồng bào đối với họ hàng thân thuộc. R'dáo thường đi kèm với điều kiện kinh tế của mỗi gia đình. Nhà có điều kiện thì một năm đi hai lần, nhà nghèo thì đi một lần. Mỗi lần đi R'dáo, nhà gái phải chuẩn bị lễ vật như một lễ cưới của người Cơ Tu, nhưng không lớn và không phô trương như đám cưới. Trước khi đi, nhà gái phải chuẩn bị xôi, cơm lam, gà, vịt, chim chóc, cá, ếch… nói chung là những con vật không chân và hai chân, ngoài ra còn có váy áo, tấm tút (trang phục thổ cẩm) cho con hoặc chị, em gái. Được bố mẹ, các em trai, em dâu R’dáo, chị Cơlâu Hoa, con gái của ông Cơ lâu Bhlao thực sự xúc động: "Tôi đi lấy chồng hơn 10 năm cũng ngần ấy lần ba mẹ và các cậu đến thăm. Giả sử một năm mà không thực hiện tục này, riêng bản thân con gái đi lấy chồng cảm thấy rất tủi thân, giống như bị bỏ rơi. Hôm nay cũng như mọi năm, ba, mẹ và các cậu cũng đi R’dáo và mang cơm lam, xôi, gà vịt, cá suối đến thăm tôi và gia đình chồng. Đó là sự quan tâm, chăm sóc của phía gia đình tôi dành cho tôi và nhà chồng sang một năm mới tình thông gia bền chặt hơn."

Gói bánh cuốc chuẩn bị đi R'dáo - Ảnh Vietnam Journey

Sau khi nhà gái đến nhà trai thì nhà trai mời họ hàng thân thích về nhà mình quây quần bên nhau trong bữa ăn, đồ ăn do nhà gái đem qua. Trong lúc tiếp đãi khách nhà trai, nhà gái không bao giờ lấy hết những thứ mình đem đến mà để lại nửa phần cho con gái hoặc chị, em gái để chia cho cha mẹ chồng. Ông Alăng Bhlaanh, đại diện bên nhà trai được bên nhà gái đến thăm, bộc bạch:

"Để đáp lại tình cảm của khách (nhà gái), theo tục của người Cơ Tu chúng tôi, chủ nhà cũng đem thịt heo, thịt bò, nói chung con vật đủ bốn chân đãi nhà gái. Theo tục người Cơ Tu, không chỉ lúc R’dáo, nhà trai khi đang ngồi cùng mâm ít khi ăn thịt mà mình đãi nhà gái, nhà gái cũng vậy. Theo quan niệm, khi ăn thứ của mình đem đi chẳng khác nào đem về lại nhà mình, trời sẽ làm đổ căn nhà."

Có những câu nói lý, hát lý của đồng bào Cơ Tu cũng được bắt nguồn từ mâm rượu R’dáo. Mọi người đối đáp với nhau, ai hiểu được thì trả lời, còn không thì ngồi nghe hát….

Đêm đã về khuya, khi cái giá lạnh của núi rừng bắt đầu len lỏi vào da thịt thì cũng là lúc mọi người đứng dậy ra về với lời chào thân thiết. Những người thân ruột thịt, như mẹ, cha của con dâu ở lại ngủ qua đêm, còn anh, em trai, chú bác ngủ cũng được, không ngủ lại cũng không sao. Thường thì nhà gái đi R'dáo chỉ ở qua một đêm, sáng sớm nhà trai đem phần thịt heo còn lại và các thứ đồ cần cho thì bỏ vào chiếc gùi của phụ nữ để nhà gái mang về. Như vậy, mùa R'dáo của năm đã hoàn tất, mọi người như nhẹ nhàng trong lòng và tình cảm nhà trai, nhà gái càng thêm thân thiết, không bị phai mờ.

R'dáo là một tập tục đẹp của dân tộc Cơ Tu. R'dáo không mang tính chất lãng phí hoặc mê tín dị đoan, mà đó là một cầu nối tình cảm thân thiết của con người Cơ Tu. Năm nay mùa xuân lại sắp về. Mùa R'dáo cũng đang trong không khí nhộn nhịp, tất bật. Khắp nơi trên núi rừng xa thẳm này, nơi đâu cũng nghe tiếng vui cười sau những ngày đi R'dáo xa mới về.