Nghe âm thanh tại đây:
Ngày này 50 năm về trước (30/4/1975 - 30/4/2025), lá cờ của Quân giải phóng tung bay trên nóc Dinh Độc Lập ở Sài Gòn, nay là TP Hồ Chí Minh, đánh dấu Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, đất nước liền 1 dải, non sông về 1 mối. Nhìn lại 50 năm qua, người dân Việt Nam không khỏi tự hào với những chiến công hiển hách đã làm rung chuyển địa cầu, mở ra thời đại mới, thời đại Hồ Chí Minh rực rỡ.
Tấm bản đồ Việt Nam thống nhất
Những ngày đầu tháng 4, trong căn nhà nhỏ ở phố Thọ Lão (Hà Nội), chúng tôi gặp họa sỹ Cao Trọng Thiềm, năm nay đã ngoài 80 tuổi. Ông là người đã vẽ tấm bản đồ Việt Nam thống nhất năm 1976 in trên báo Nhân dân số đặc biệt, để phục vụ cuộc tổng tuyển cử đầu tiên sau giải phóng.
 Tấm bản đồ Việt Nam thống nhất năm 1976 in trên báo Nhân dân số đặc biệt. Nguồn: Báo Nhân Dân |
Chậm chạp tiến về phía chiếc tủ đặt ở góc phòng. Ông lấy ra tờ báo ngả vàng có tấm bản đồ Việt Nam thống nhất.
Bên tách trà, hai vợ chồng người hoạ sĩ già mở tờ báo xuất bản đã gần nửa thế kỷ trước để xem lại tấm bản đồ màu đỏ ghi dòng chữ “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một”: Đã có rất nhiều bản đồ nhưng tại sao báo Nhân dân lại đặt tôi vẽ bản đồ mới để in trên báo số đặc biệt?. Ý đồ mà báo muốn khẳng định qua bản đồ này là sự chính thức về mặt địa giới, về mặt chủ quyền của Việt Nam.
Bất ngờ trước lời đề nghị song họa sỹ Cao Trọng Thiềm vô cùng phấn khởi. Ông cần mẫn dùng bút chấm từng đường nét nhỏ, tự nhủ phải làm sao để tấm bản đồ đơn giản, dễ nhìn mà vẫn làm nổi bật chủ đề “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một”: Chỉ có 24 tiếng để hoàn thành. Tôi phải vẽ cả ngày và cả đêm để kịp mang đi in. Tôi thấy rất vui vì nhiệm vụ này rất quan trọng; phải thể hiện được dân tộc Việt Nam là một, nước Việt Nam là một. Chúng ta đã phải hy sinh, chiến đấu, bao nhiêu người đã nằm xuống để có ngày hôm nay.
Trên tấm bản đồ, các địa danh được họa sỹ thể hiện chỉn chu, đường biên giới rõ nét và đặc biệt các quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa và đảo Thổ Chu được tô đậm để khẳng định chủ quyền: Khi tôi vẽ bản đồ này, tôi thể hiện rất rõ Việt Nam là một dân tộc thống nhất. Một dân tộc có trọn vẹn về quyền chủ quyền. Nhân dân các vùng miền đều là người Việt Nam. Trên bản đồ có 38 tỉnh thành. Biên giới quốc gia trên đất liền, trên biển được làm nổi bật để người xem dễ nhận ra, đặc biệt là quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa và đảo Thổ Chu.
 Họa sĩ Cao Trọng Thiềm (phải) trò chuyện với nhà báo Hà Hồng - con trai cố nhà báo Ngô Thi. Nguồn: Báo Nhân Dân |
Gần nửa thế kỷ đã qua, tờ báo có tấm bản đồ nước Việt Nam là một được gia đình hoạ sĩ Cao Trọng Thiềm cất giữ cẩn thận như lời tri ân gửi tới những chiến sỹ và đồng bào đã hy sinh xương máu để đất nước hòa bình, Bắc - Nam liền 1 dải.
Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một
Để họa sỹ Cao Trọng Thiềm cũng như nhiều họa sỹ khác vẽ nên những tấm bản đồ Việt Nam thống nhất, trong 21 năm kháng chiến trường kỳ (1954 – 1975), hàng triệu chiến sỹ, đồng bào Việt Nam đã anh dũng chiến đấu, hy sinh trên khắp các chiến trường, từ Bắc vào Nam, từ núi rừng Tây Nguyên tới đồng bằng ven biển.
Có người xác định được tên tuổi và phần mộ, nhưng cũng có đến hàng triệu người đã hóa thân xác vào đất đai, sông núi Việt Nam.
 Bà Trần Thị Hòa (thứ 2, từ phải) chia sẻ tại Chương trình gặp mặt nữ cựu tù cách mạng tiêu biểu do TƯ Hội LHPN Việt Nam và Thành ủy TP. Hồ Chí Minh tổ chức ngày 28/2/2025. Ảnh: hoilhpn.org.vn |
Bà Trần Thị Hòa (Ba Hòa), sinh sống ở tỉnh Đồng Nai, là 1 trong số hàng nghìn nữ cựu tù từng bị giam cầm, tra tấn trong những nhà tù khắc nghiệt của địch, như: Côn Đảo, Phú Quốc, Phú Tài… Họ chia sẻ với nhau từng hạt muối, nắm cơm; biến nhà tù thành trường học cách mạng, đấu tranh đòi quyền lợi cho tù nhân...
Theo bà Hòa và nhiều đồng đội, mỗi con người không thể làm nên lịch sử, chính sự đoàn kết của tập thể, lòng yêu nước đã đem lại chiến thắng cho dân tộc: Mới đấy mà đã hơn nửa thế kỷ rồi. Hồi ấy chúng tôi là những thanh, thiếu niên đang tuổi thanh xuân, mang ý chí thép với lòng yêu nước nồng nàn, quên mình lao lên phía trước, quyết đánh, quyết thắng quân địch và tay sai bán nước. Chúng tôi xung trận không phải để thành anh hùng. Chúng tôi cống hiến cho Tổ quốc thay cho cả phần những đồng đội đã hy sinh: Điều khắc cốt ghi xương trong mỗi chúng tôi là bất cứ hoàn cảnh nào, khốc liệt đến mấy, chỉ cần dân còn tin yêu, mến phục thì mình còn chiến đấu. Tâm nguyện của những người tù chính trị là không có vinh hoa phú quý nào có thể so sánh, đánh đổi được niềm tự hào vì góp phần xương máu tô thắm màu cờ Tổ quốc của dân tộc anh hùng.
 Bức thư của 3 Liệt sĩ: Lê Hoàng Vũ, Nguyễn Chí và Trần Viết Dũng. Ảnh tư liệu |
Không chỉ những người còn sống, mà ngay cả những lính trước lúc hy sinh cũng vẫn luôn có niềm tin sắt đá vào ngày toàn thắng, đất nước hòa bình như Bức thư gửi người đang sống của 3 liệt sỹ trung đoàn Bình Giã thay nhau viết năm 1966 trước lúc hy sinh. 18 năm sau (năm 1984), bức thư được tìm thấy bên cạnh hài cốt của 3 chiến sỹ tại thượng nguồn sông Đồng Nai, tỉnh Bình Dương.
"Nếu như chúng tôi được phát hiện muộn hơn sau 5 năm - 10 năm - tự do quý giá, thì xin cho chúng tôi - gởi đến những người đang sống, sống đúng ý nghĩa của nó, trong một thời đại vinh quang, lời biết ơn sâu sắc vì các bạn đang làm cho cái chết của chúng tôi giữ được đầy đủ ý nghĩa. Các bạn đang lao động quên mình cũng như chúng tôi đã chiến đấu quên mình cho đất nước ta ngày nay tươi đẹp, cho dân ta ngày càng ấm no, hạnh phúc, cho xã hội ta ngày càng dân chủ, công bằng.”.
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại buổi gặp mặt lão thành cách mạng, người có công nhân kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, sáng 21/4 tại TP. Hồ Chí Minh.
|
Họ, những người còn sống và những người anh dũng hy sinh, đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, làm nên một thiên anh hùng ca trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ đất nước. Như lời của Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định khi gặp mặt cán bộ lão thành cách mạng, người có công, gia đình chính sách khu vực miền Nam ngày 21/4/2025, tại TP HCM: Không một áng văn nào có thể phản ánh đầy đủ sự vĩ đại của dân tộc Việt Nam, của con người Việt Nam, của bộ đội Cụ Hồ trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc; không một tác phẩm nghệ thuật nào có thể diễn tả hết ý chí và sức mạnh to lớn của nhân dân Việt Nam, đất nước Việt Nam trong khát vọng “nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một”. Từ trong bão lửa của các cuộc chiến tranh, dân tộc Việt Nam đã trở thành Người chiến thắng, trở thành “lương tri và lẽ sống” của nhiều quốc gia đấu tranh giải phóng dân tộc, trở thành biểu tượng của thời đại.
Đất nước ngày nay đã hòa bình, tự do. Hòa bình được xây dựng bằng xương máu của tiền nhân không chỉ đem lại sự ổn định mà còn là nền tảng vững chắc để nền kinh tế phát triển, xã hội tiến bộ, đất nước phồn vinh.
Chuyển mình mạnh mẽ
Khi Việt Nam vừa thống nhất, năm 1975, đã có nhà báo quốc tế nói rằng cần ít nhất 100 năm để Việt Nam có thể có vị thế trên thế giới. Nhưng sự thực là chỉ sau 50 năm, đất nước ấy đã chuyển mình mạnh mẽ trên mặt trận ngoại giao, kinh tế và phát triển hòa bình.
 Việt Nam được quốc tế đánh giá là “câu chuyện thành công” về phát triển. Ảnh: VOV |
Từng đến Việt Nam từ đầu những năm 2000 và có nhiều lần trở lại đất nước nhỏ bé nhưng kiên cường này, nhà báo Pháp Alain Thomas cho biết ông rất ấn tượng với sự chuyển mình mạnh mẽ của xã hội Việt Nam.
Theo ông, khoảnh khắc chiếc xe tăng của quân đội Việt Nam húc đổ cánh cổng Dinh Độc Lập 50 năm về trước đã khép lại hàng thập kỷ chịu sự chi phối của các thế lực bên ngoài, đánh dấu sự toàn thắng của một dân tộc đã tuyên bố độc lập từ năm 1945 dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Với ông, đó là thời khắc người Việt Nam tự quyết định vận mệnh chính trị và kinh tế của mình: Việt Nam là minh chứng sống động cho một dân tộc nhỏ bé có thể chiến thắng những thế lực tưởng như bất bại và đang vững vàng trên con đường trở thành một cường quốc kinh tế châu Á.
 Nhà báo Alain Thomas. Ảnh: Hương Giang/TTXVN |
Alain Thomas nhấn mạnh đến sự trỗi dậy của tầng lớp trung lưu tại các đô thị, với mức sống ngày càng cải thiện rõ rệt và nhu cầu tiêu dùng trong nước gia tăng mạnh mẽ, cùng với đó là sự bùng nổ của thị trường bất động sản.
Ông đặc biệt đánh giá cao truyền thống trọng học của người Việt, cho rằng chính sự nghiêm túc, cần cù và kỷ luật trong học tập và làm việc là tiềm năng giúp Việt Nam vươn lên trong kỷ nguyên kinh tế toàn cầu và xã hội số 4.0.
Ông cũng bày tỏ "ngưỡng mộ" sự ổn định chính trị-xã hội bền vững suốt 50 năm qua ở Việt Nam: “Không có biến động lớn, không xung đột xã hội sâu sắc, đây là yếu tố quan trọng giúp Việt Nam tự tin bước vào tương lai, đặc biệt trong thời đại công nghệ và toàn cầu hóa đầy biến động".
Alain Thomas khẳng định người Việt Nam là một dân tộc từng chiến thắng các cường quốc ngoại bang và tinh thần đó vẫn được khắc sâu trong tâm thức tập thể. Theo ông, chính bản lĩnh, sự gắn kết và tinh thần kiên cường ấy sẽ tiếp tục là động lực giúp Việt Nam vượt qua những thách thức sắp tới trên hành trình vươn mình của dân tộc.
Kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam càng cho thấy rõ giá trị của độc lập, tự do và việc duy trì môi trường hòa bình để phát triển đất nước. Nửa thế sau giải phóng, quan hệ Việt - Mỹ đã trở thành hình mẫu trên thế giới về hòa giải và hợp tác, từ đối đầu đến đối tác toàn diện.
 Ông Craig McNamara giới thiệu về cuốn sách “Because our fathers lied” (tựa đề tiếng Việt: Vì cha chúng tôi nói dối) tại Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam. Ảnh: Mỹ Hạnh/qdnd.vn |
Những ngày đầu tháng 3 năm nay, Craig McNamara đến Việt Nam. Ông là con trai của cựu bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert McNamara, người được mệnh danh là nhà tư tưởng của cuộc chiến tranh tại Việt Nam.
Xuất hiện tại buổi nói chuyện tại Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam, nơi lưu giữ hàng trăm ngàn hiện vật, tư liệu, tài liệu về lịch sử ra đời, chiến đấu, chiến thắng của quân đội Việt Nam, Craig McNamara đeo hai chiếc huy hiệu quốc kỳ Mỹ và Việt Nam gắn cạnh nhau trên ve áo vest, như biểu tượng của sự hòa giải:
Tôi đã được dẫn đi thăm một vòng Bảo tàng lịch sử quân sự Việt Nam và những gì đọng lại trong tôi là những cơ hội (hoà bình) bị bỏ lỡ. Chính vì thế, tôi có mặt tại đây hôm nay để thảo luận, để học hỏi về những gì mà cha ông các bạn và cha ông chúng ta đã trải qua. Tôi thực sự được truyền cảm hứng bởi chuyến thăm Bảo tàng lịch sử quân sự.
 Craig Mc Namara tại Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn (Quảng Trị). Ảnh: Nhân vật cung cấp |
Trong hơn 1 tuần ở Việt Nam, Craig McNamara đã đi 6 tỉnh, thành, thăm lại những nơi gắn với người cha của mình trong thời gian chiến tranh, như: bãi biển Đà Nẵng, hàng rào điện tử McNamara, sân bay Tà Cơn, khu căn cứ B1 Hồng Phước, Ia Đrăng…Ông cũng đi thăm nghĩa trang Trường Sơn, về làng Sơn Mỹ - nơi diễn ra thảm sát Mỹ Lai…
Ông cũng gặp hai cựu chiến binh Việt Nam từng trực tiếp chiến đấu ở Gia Lai. Lúc đến Nghĩa trang Trường Sơn, ông thắp nhang lên hàng trăm ngôi mộ và dừng lại trước ngôi mộ của một liệt sĩ hy sinh năm 1950. Craig McNamara ngừng lại và bật khóc bởi ngày người chiến sỹ ấy hy sinh, là ngày ông chào đời: Như Tướng Giáp đã nói với cha tôi (Robert McNamara) là “các vị không hiểu gì nền văn hoá của chúng tôi”. Tôi cảm thấy tiếc là cha tôi đã không đến Việt Nam để tìm hiểu về lịch sử ngàn năm của các bạn, về con người Việt Nam, về khát vọng của các bạn được là một dân tộc thống nhất. Cả cuộc đời niên thiếu của mình, tôi đã sống dưới ống kính của cuộc chiến tại Việt Nam. Lần này tôi tới Việt Nam để góp phần xây dựng một tương lai cho cả hai đất nước.
 Craig Mc Namara và các cựu chiến binh Việt Nam. Ảnh: Nhân vật cung cấp |
Craig McNamara chia sẻ ông sẽ dành phần đời còn lại của mình để tham gia các hoạt động khắc phục hậu quả chiến tranh tại Việt Nam, trong đó có hậu quả chất độc da cam/dioxin, loại chất độc mà chính bố ông, trong 8 năm làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ, đã quyết định rải xuống Việt Nam. Ông cũng sẽ phát hành cuốn sách “Vì cha chúng tôi dối trá - Hồi ký sự thật và gia đình, từ Việt Nam đến ngày nay” phiên bản tiếng Việt. Cuốn sách trải lòng về quá trình chuyển biến ông thành một người tham gia mạnh mẽ vào phong trào phản chiến, phản đối chính cuộc chiến mà cha mình là nhân vật hàng đầu xây dựng và điều hành.
Ngày 30/4/2025 đánh dấu nửa thế kỷ thống nhất đất nước. Chiến thắng 30/4/1975, một chiến thắng lịch sử không chỉ chấm dứt nhiều thập kỷ chiến đấu giành độc lập mà còn đặt nền tảng cho sự trỗi dậy của Việt Nam trên trường quốc tế. Con đường đến hòa bình nhiều chông gai và thử thách, song dân tộc Việt Nam đã đến được bến bờ của độc lập, tự do, hạnh phúc. Giờ đây, dân tộc Việt Nam đã và đang đoàn kết một lòng, tự tin bước vào kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ, chinh phục những mục tiêu phát triển mới trên nền tảng của những di sản tinh thần vô giá năm xưa.