Mới đây, người dân cùng chính quyền địa phương phát hiện bãi cọc có niên đại gần 1.000 năm tuổi bên sông Bạch Đằng tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Các nhà khoa học đánh giá việc phát hiện bãi cọc Cao Quỳ là sự kiện quan trọng, mở ra những nghiên cứu mới, thậm chí làm thay đổi nhận thức về chiến thắng lịch sử Bạch Đằng năm 1288.

27 cọc gỗ có niên đại thế kỷ 13 được phát hiện tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng. - Ảnh: VOV

Nghe âm thanh bài viết tại đây:

Kết quả khảo sát và khai quật khảo cổ học ở cánh đồng Cao Quỳ tìm thấy 27 cọc gỗ có niên đại vào thế kỷ XIII và 24 hố chôn cọc. Các cọc có kích thước lớn nhỏ được phân bố không thẳng hàng, so le nhau, nhiều tầng, nhiều lớp, trên thân cọc có mộng ngầm dùng để buộc dây kéo, cho thấy ý đồ chiến thuật quân sự rõ ràng.

Cánh đồng Cao Quỳ, nơi phát hiện bãi cọc là khu vực lòng sông đã bồi đắp, nơi giao hai con sông Đá Bạc và sông Giá, nối ra cửa sông Bạch Đằng. Bước đầu, các nhà khoa học nhận định di tích bãi cọc Cao Quỳ là một phần trận địa liên quan đến chiến dịch chống quân Nguyên Mông lần thứ 3 năm 1288 của nhà Trần. Khi đó, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn về đây khảo sát trận địa, tập trận, huấn luyện binh sĩ chuẩn bị cho trận thủy chiến chống quân Nguyên Mông. Quân Trần bày binh bố trận dụ quân giặc đi theo sông Đá Bạc ra sông Bạch Đằng và rơi vào trận địa mai phục cọc ngầm của quân Trần bố trí sẵn, khiến đoàn thuyền của quân địch bị cọc đâm thủng, nhấn chìm xuống sông. Tiến sĩ Lê Thị Liên, Trưởng Phòng nghiên cứu dưới nước, Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam), cho biết: “Một thế trận giăng khắp nơi của toàn dân chứ không phải chỉ của quân đội. Với di tích Cao Qùy, chúng ta càng nhận rõ điều này. Chiến thuật thu hẹp dòng chảy, từ đó đưa ra các chiến thuật khác như bè lửa đốt thuyền địch. Với kiểu cắm cọc thế, vào giai đoạn cuối của trận đánh, thuyền bè bị ép lại, phải rút lên bờ, bị sa lầy ngay lập tức. Đây là chứng cứ thực sự để nói rằng một thế trận thiên la địa võng giăng khắp nơi, giăng theo nhiều cách cũng như bằng sức lực của toàn dân và với những chiến thuật cực kỳ thông minh của Tướng Trần Hưng Đạo.”

Cánh đồng Cao Quỳ - nơi phát hiện bãi cọc là khu vực lòng sông được bồi đắp, giao giữa hai con sông Đá Bạc và sông Giá, đổ thẳng ra cửa sông Bạch Đằng. - Ảnh: VOV

Việc phát hiện bãi cọc Cao Quỳ khẳng định Hải Phòng chính là nơi từng diễn ra các trận đánh và có đóng góp quan trọng trong chiến dịch chống quân xâm lược Nguyên Mông của quân dân nhà Trần. Từ đó, thay đổi quan điểm trước đây là trận chiến Bạch Đằng chỉ diễn ra tại địa bàn tỉnh Quảng Ninh ngày nay, mà là chiến dịch có quy mô rất lớn, diễn ra ở nhiều nơi, trận địa liên hoàn. Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Chức danh Giáo sư liên ngành Lịch sử - Khảo cổ - Dân tộc học, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, cho rằng: “Bãi cọc này nằm ở một lạch triều, tức là một đường trổ ra từ sông Đá Bạc, ở đây rõ ràng trong các nghiên cứu trước đã nói quân và dân thời Trần vận dụng tất cả mọi tài năng để đánh trận không cho giặc đi qua đường sông Giá. Trận đánh có thể xảy ra ở ngã ba này. Bãi cọc này có được nhiều cái mà trước đây chỉ là dự đoán, giờ đã rõ ràng. Qua đó, mở ra hướng nghiên cứu mới cho chiến trận Bạch Đằng.”

Các cọc được bố trí theo ý đồ chiến thuật rõ ràng, nhiều tầng, nhiều lớp. - Ảnh: VOV

Thành phố Hải Phòng trước mắt bảo tồn di tích bãi cọc Cao Quỳ cùng các di tích trong khu vực, xây dựng hình ảnh tổng thể, diễn biến trận đánh Bạch Đằng. Ông Lê Văn Thành, Bí thư Thành ủy Hải Phòng cho biết. “Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng chỉ đạo Sở Văn hóa và Thể thao khẩn trương triển khai thủ tục công nhận di tích lịch sử cấp thành phố; sớm xúc tiến các thủ tục đề nghị công nhận di tích cấp quốc gia đặc biệt cho bãi cọc Bạch Đằng tại cánh đồng Cao Quỳ. Các Sở, ngành chức năng tiếp tục phối hợp với Viện Khảo cổ học và các đơn vị liên quan tiếp tục khảo sát trên phạm vi rộng từ khu vực xã Liên Khê dọc theo sông Đá Bạc đến Khu Di tích Bạch Đằng Giang, thị trấn Minh Đức, huyện Thủy Nguyên để lập quy hoạch và xây dựng Dự án hạ tầng kỹ thuật, nhằm khai thác, phát huy giá trị của bãi cọc Cao Quỳ cùng các di tích trong khu vực.”

Việc phát hiện, khai quật di tích bãi cọc Cao Quỳ có giá trị to lớn, giúp các nhà khoa học, người dân cả nước có nhận thức mới đầy đủ, khách quan, sát hiện thực hơn về chiến thắng lịch sử Bạch Đằng năm 1288. Từ đó, mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới, trên cả phương diện về khảo cổ học, lịch sử, nghệ thuật quân sự của nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược.