Trải qua nửa thế kỷ đất nước thống nhất, Khu căn cứ kháng chiến tỉnh Đắk Lắk, hay còn gọi là căn cứ H9, nay thuộc huyện Krông Bông, tỉnh Đắk Lắk, vẫn còn lưu lại những dấu tích lịch sử đầy hào hùng. Trong giai đoạn 1965-1975, nơi đây đóng vai trò là trung tâm đầu não của tỉnh, là sở chỉ huy, đầu mối huyết mạch chi viện sức người, sức của chiến trường miền Nam, tạo đà cho chiến thắng Buôn Ma Thuột (10/03/1975), góp phần làm nên đại thắng mùa Xuân 1975, thống nhất đất nước. Với ý nghĩa lịch sử đó, căn cứ H9 Đắk Lắk đã được công nhận là Di tích lịch sử quốc gia và là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước tại tỉnh Đắk Lắk.

Khu căn cứ kháng chiến tỉnh Đắk Lắk (1965-1975) còn có các tên gọi khác, như: Căn cứ kháng chiến tỉnh Đắk Lắk (cánh Nam), Khu căn cứ H9 Krông Bông, căn cứ H9, nằm tại sườn núi Čư Yang Sin, huyện Krông Bông (H9). Trong cuộc kháng chiến thống nhất đất nước, Khu căn cứ là nơi đặt trụ sở của Tỉnh ủy Đắk Lắk, các cơ quan, ban, ngành trong tỉnh, là đầu mối của nhiều tuyến hành lang trọng yếu thuộc đường hành lang chiến lược Bắc – Nam, Đông – Tây; đảm bảo sự chi viện sức người, sức của và các phương tiện chiến tranh cho chiến trường miền Nam. Đặc biệt, Khu căn cứ còn là nơi tổ chức Đại hội Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk trong các năm 1966, 1969 và 1971.

Vùng căn cứ xưa nay đã trở thành di tích, là "địa chỉ đỏ" giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ. Ảnh: H’Xíu/VOV

Kỷ niệm 50 năm giải phóng tỉnh Đắk Lắk, những ngày này, tại huyện Krông Bông, từng con ngõ cờ treo đỏ rực; các khu điểm du lịch được chỉnh trang, làm mới với nhiều tiểu cảnh, chào đón du khách khắp nơi về thăm. Núi cao, rừng quốc gia và những buôn làng ven dãy Cư Yang Sin, không chỉ là những điểm đến thú vị dành cho du khách yêu thích du lịch cộng đồng, khám phá thiên nhiên... mà còn là trường học trên thực địa về lịch sử 10 năm kháng chiến (1965-1975).

Đã gần 100 tuổi, nhưng ông Lê Chí Quyết, nguyên Phó Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk, vẫn nhớ như in 10 năm công tác của mình ở khu căn cứ này:     "Phiên họp đầu tiên của thường trực Tỉnh ủy tại đây bàn 2 việc, trước tiên là phải chống càn, giữ vững căn cứ cánh Nam không để địch đánh chiếm, đồng thời xây dựng từng bước thành vùng căn cứ, để nối liền thành vùng căn cứ hoàn chỉnh của tỉnh từ phía Bắc sang phía Nam.

Gần 100 tuổi, ông Lê Chí Quyết (thứ 2 từ trái qua) vẫn nhớ như in từng vị trí căn cứ nơi ông gắn bó 10 năm kháng chiến. Ảnh: H’Xíu/VOV

Còn với nhà giáo Hà Ngọc Đào, nguyên Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đắk Lắk, khu căn cứ H9-Krông Bông trong 10 năm tuổi trẻ của ông, vừa là nhà trường, vừa là chiến trường và cũng nông trường. Tại nơi đây, những thầy giáo trẻ tăng cường cho Đắk Lắk đã thực hiện đồng thời 3 nhiệm vụ: dạy học, sản xuất lương thực và tham gia chiến đấu. Ông Hà Ngọc Đào nhớ lại: "Tôi vào đây năm 1965, đến ngày giải phóng là ở đây tròn 10 năm. Nhiều người trưởng thành từ đây. Có những anh hùng, như anh hùng Y Ơn, trưởng thành từ phong trào du kích, phong trào cách mạng ở Krông Bông. Anh hùng Ama Lê, anh hùng lực lượng vũ trang cũng trưởng thành từ đây. Cho nên khi trở về đây, trong tôi dâng đầy cảm xúc, nhớ đồng đội, nhớ anh em, nhớ bà con, nhớ chiến trường."

Trong chiến tranh cam go, ác liệt, người dân các buôn làng dưới bóng núi Chư Yang Sin cũng không tiếc công sức, tính mạng, bảo vệ  khu căn cứ kháng chiến, mở rộng vùng giải phóng. Người dân buôn Mnang Dơng (xã Yang Mao), buôn Đắk Tuôr (xã Cư Pui), buôn H Ngô (xã Hòa Phong)… đã che chở cho Cách mạng, để 3 kỳ đại hội Đảng bộ tỉnh tổ chức tại đây diễn ra an toàn.

Nhà giáo Hà Ngọc Đào (đầu tiên bên phải) trở lại chiến trường xưa sau nửa thế kỷ đất nước thống nhất. Ảnh: H’Xíu/VOV

Ông Y Suôm Niê, ở buôn H Ngô A, xã Hòa Phong, huyện Krông Bông kể lại: "Mỗi người một việc, tùy theo sức của mình. Vót chông thì giao khoán, ví dụ nhỏ thì trăm cây, người lớn thì nghìn cây, đóng góp để đem đi cắm chông ở vùng ranh giới giữa địch với quân cách mạng. Rồi đi trồng sắn, lấy củ sắn chặt nhỏ, phơi khô rồi đem đến ủng hộ cho bộ đội đi đánh giặc."

Chính sự đoàn kết, đồng lòng của quân và dân đã tạo điều kiện thuận lợi để Tỉnh ủy Đắk Lắk lãnh đạo nhân dân các dân tộc đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, tạo đà làm nên chiến thắng Buôn Ma Thuột, giải phóng tỉnh Đắk Lắk, góp phần vào chiến thắng lịch sử mùa Xuân 1975, thống nhất đất nước.

Từ năm 2017, Khu căn cứ kháng chiến tỉnh Đắk Lắk (1965 – 1975) đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Đến cuối năm 2023, 39 địa điểm thuộc các xã Hòa Lễ, Hòa Phong, Cư Pui, Yang Mao và Cư Drăm tiếp tục được bổ sung, công nhận là các điểm di tích thuộc Khu căn cứ kháng chiến tỉnh Đắk Lắk (1965-1975), càng khẳng định giá trị lịch sử của khu vực này.

Ông Y Thức Êban, Phó Chủ tịch UBND huyện Krông Bông cho biết: "Đây là một điểm nhấn để chúng tôi tiếp tục giáo dục truyền thống cách mạng, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Trong thời gian tới, vấn đề phát triển du lịch, phát huy giá trị lịch sử sẽ được phát huy mạnh mẽ hơn nữa bằng hoạt động hết sức thiết thực, đặc biệt là các tầng lớp thanh niên thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống, tri ân công lao to lớn của cha anh, đã anh dũng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, vì hòa bình của quê hương, của đất nước."

Sau nửa thế kỷ độc lập, những dấu tích xưa nay đã trở thành di tích, sẽ là niềm tự hào của người dân Krông Bông về một thời đấu tranh anh dũng của các thế hệ đi trước.