Giữa những dãy núi trập trùng của tỉnh Phú Thọ, có một ngôi trường THPT đặc biệt mang tên Hương Cần, nơi hơn 80% học sinh là con em dân tộc thiểu số. Nơi đây, việc học tập và tiếp cận thế giới phẳng luôn đi kèm với nhiều thách thức.

Nhưng chính tại mảnh đất này, cô giáo Hà Ánh Phượng – người đã từng giúp học trò mình vượt qua rào cản ngôn ngữ tiếng Anh bằng mô hình lớp học xuyên biên giới – lại tiếp tục đương đầu với một mối đe dọa thầm lặng nhưng đầy nguy hiểm: bạo lực trên không gian mạng. Không chỉ là nỗi trăn trở cá nhân, mối đe dọa ấy đã trở thành động lực để cô Phượng và học trò khởi xướng một dự án táo bạo. Điều đáng nói là, dự án này không chỉ dừng lại trong phạm vi Việt Nam mà còn lan tỏa đến cộng đồng thanh thiếu niên ở nhiều quốc gia ASEAN.

Dự án Phòng chống bạo lực trên không gian mạng được ươm mầm từ chính những câu chuyện đầy ám ảnh và những trải nghiệm đau lòng của chính các em học sinh trường PTTH Hương Cần và bạn bè đồng trang lứa trong khu vực, như Thái Lan, Philipin, Brunay, Ấn Độ, Bangladesh... Đặc biệt trong giai đoạn đại dịch COVID-19 bùng phát, việc học trực tuyến trở thành hình thức học tập chủ yếu. Cũng từ đây, các em học sinh tiếp xúc sâu hơn với môi trường mạng phức tạp và phải đối mặt với những cạm bẫy khó lường.

Lớp học về phòng chống bạo lực trên không gian mạng của cô trò trường Hương Cần (NVCC)

Nischay 17 tuổi từ Thái Lan và Aprita 14 tuổi từ Philippin chia sẻ trên nền tảng Flipgrid:

“Bằng cách nào đó, một người lạ đã lấy được mật khẩu tài khoản Instagram của em và đăng tải các nội dung 18+, như ảnh khiêu dâm, ảnh nude, làm hủy hoại hình ảnh của em. Tài khoản của em bị công khai và rất nhiều người thấy nội dung 18+. Hộp thư của em tràn ngập những tin nhắn lăng mạ, miệt thị và rất nhiều lời lẽ nặng nề khác. Sau đó, em cảm thấy căng thẳng và chán nản với tất cả những gì đang xảy ra.”

“Một lần, một người lạ có số điện thoại của em và bắt đầu gọi cho em liên tục. Quá mệt mỏi, em đã bắt máy và anh ta bắt đầu hỏi em những câu hỏi rất lạ, như: em đang mặc gì? Em đang ở đâu? Em có bạn trai chưa? Anh có thể đến nhà em không? Sau đó, em đã chặn anh ta. Nhưng anh ta tiếp tục gọi cho em bằng số điện thoại khác. Một vài người bạn của em cũng nhận được những cuộc gọi như thế.”

Đó là những câu chuyện cho thấy bạo lực mạng không chỉ là lời nói suông mà còn là hành vi xâm hại, gây tổn thương nghiêm trọng đến tâm hồn người trẻ. Trước thực trạng đó, cô Phượng và học sinh trường PTTH Hương Cần đã biến nỗi sợ hãi thành hành động. Cô chia sẻ:

“Cô trò chúng tôi đã cùng nhau quyết tâm thực hiện dự án phòng chống bạo lực trên không gian mạng. Với mong muốn làm thế nào để các em học sinh có thể an toàn trên không gian mạng và nâng cao nhận thức mạng cho các em. Đây cũng là một dự án mà tôi vô cùng tâm huyết. Tôi đã được hỗ trợ bởi Đại sứ quán Thái Lan. Từ đó, tôi có thể mở rộng được cộng đồng các thầy cô và các bạn học sinh ở Thái Lan và các nước Đông Nam  Á”.

Với sự hỗ trợ từ Đại sứ quán Thái Lan và lợi thế từ Giải thưởng Công chúa Thái Lan PMCA mà cô Phượng đã đạt được năm 2021, dự án nhanh chóng mở rộng trên phạm vi khu vực và quốc tế. Dự án đã tổ chức các hội thảo quốc tế với sự tham gia của các chuyên gia nổi tiếng về an ninh mạng và các diễn giả từ 4 châu lục. Hơn 50 trường THPT tại Việt Nam và 21 quốc gia đã cùng chung tay, tạo nên một mạng lưới chia sẻ và hỗ trợ rộng khắp.

Cô giáo Phượng trình bày về Dự án phòng chống bạo lực trên không gian mạng ở Diễn đàn trao đổi kinh nghiệm của giáo viên được giải PMCA 2023 tại Bangkok (NVCC)

Anh Ngô Minh Hiếu, chuyên gia giám sát của Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia, chia sẻ:

“Khi đối phó với vấn nạn bắt nạt trên mạng, chúng ta cần thực hiện những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả, như: không quan tâm tới những bình luận lăng mạ, xúc phạm; không đăng tải bất cứ thông tin cá nhân nào lên mạng; luôn sử dụng chế độ riêng tư cho tài khoản cá nhân; chỉ kết bạn với những người mình quen biết và hạn chế việc chấp nhận lời mời kết bạn từ người lạ; tạo mật khẩu thật mạnh để bảo vệ các tài khoản; cài đặt ẩn những bình luận có chứa từ ngữ nhạy cảm, hay mang tính xúc phạm, lăng mạ; chặn những tài khoản đã có hành vi đe dọa. Bên cạnh đó, luôn đảm bảo rằng phần mềm của máy và các trình duyệt như Google Chrome hay Microsoft Edge được cập nhật liên tục để phòng tránh mọi nguy cơ”.

Dưới sự hướng dẫn của cô Phượng và sự hỗ trợ của các chuyên gia công nghệ, chính các em học sinh trường THPT Hương Cần đã sáng tạo ra AI Chatbot – công cụ tự động tiếp nhận và tư vấn cho những nạn nhân của bạo lực mạng. Chỉ sau một thời gian, chatbot đã hỗ trợ hơn 2.500 trường hợp, trong đó có nhiều bạn đến từ các nước trong ASEAN. Riddhi 14 tuổi và Nischay 17 tuổi từ Thái Lan, chia sẻ phương thức giải quyết vấn đề:
“Tôi tin rằng trong tương lai, nếu ai đó phải đối mặt với bắt nạt trên mạng, họ phải phản ứng và chia sẻ với người khác. Họ phải nhớ rằng họ không phải là người duy nhất. Vấn đề này xảy ra với rất nhiều thanh thiếu niên và họ không nên quá lo lắng về nó.”
“Điều chúng tôi đã làm là trình báo vụ việc này lên Cục Phòng chống Bắt nạt trên mạng. Chỉ vài ngày sau khi báo cáo, tất cả những nội dung không phù hợp đều bị gỡ bỏ. Tôi cũng lấy hết can đảm chia sẻ chuyện này với bố mẹ.” 

Ngoài việc tham gia hội thảo và tuyên truyền về phòng chống bạo lực trên không gian mạng, dự án còn kết nối học sinh Thái Lan và Việt Nam thông qua việc thuyết trình trao đổi quan điểm về bạo lực mạng. Không chỉ dừng lại ở phạm vi trường học, dự án còn nhận được sự đánh giá cao và hỗ trợ từ chính quyền địa phương. Ông Đỗ Thanh, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và đào tạo tỉnh Phú Thọ, cho biết:

“Việc giáo dục cho học sinh ý thức về việc sử dụng và khai thác hợp lý, đúng đắn môi trường mạng internet là yêu cầu quan trọng và bức thiết, giúp cho các em có kiến thức để tự bảo vệ bản thân mình. Dự án hợp tác giữa Việt Nam và Thái Lan về giáo dục và thanh thiếu niên là cơ hội quý giá cho các em học sinh hai nước được tham gia học tập và cùng nhau trưởng thành”.

Cô Phượng và học trò (NVCC)

Hiện tại, dự án phòng chống bạo lực trên không gian mạng vẫn được tiếp nối với nòng cốt là khối lớp 10 của trường THPT Hương Cần dưới sự dẫn dắt của cô Hà Ánh Phượng. Đây là minh chứng cho sự bền vững của một dự án giáo dục, không chỉ giúp học sinh tự bảo vệ mình mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng mạng văn minh, an toàn – nơi tất cả mọi người được tôn trọng và sẻ chia.