(VOV5) - Ở Thái Hải, hát Then, đàn tính không chỉ là nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng mà người dân làng còn kết hợp nghệ thuật Then với du lịch.
Giữa không gian núi non hùng vĩ, tiếng đàn tính trầm bổng và những điệu then vẫn ngày này ngân lên, hòa cùng nhịp sống bình dị của bản làng đồng bào Tày, Nùng ở tỉnh Thái Nguyên. Với họ, Then không chỉ là âm nhạc mà còn là ký ức, là tâm hồn, là sợi dây nối quá khứ với hiện tại. Năm 2019, khi thực hành Then được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, niềm tự hào ấy được nhân lên, mở đầu cho hành trình gìn giữ và trao truyền điệu Then ngày càng sâu sắc và bền bỉ.
 Hát Then, đàn tính là nét văn hóa đặc trưng của cộng đồng bản địa. Ảnh: Thái Nguyên TV |
Nghe âm thanh bài viết tại đây:
Xã Chợ Đồn nổi lên như một “điểm sáng” trong phong trào gìn giữ làn điệu Then ở tỉnh Thái Nguyên với việc thành lập và duy trì các câu lạc bộ (CLB) hát then, đàn tính. Toàn xã hiện có khoảng 8 CLB thu hút đông đảo người dân tham gia sinh hoạt, trong đó, nổi bật có CLB Tiếng Tính quê hương, quy tụ gần 30 thành viên ở nhiều độ tuổi, cùng chung niềm đam mê với tiếng đàn tính và điệu Then truyền thống. Bà Vũ Thị Lường, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Tiếng Tính quê hương, cho biết: “Chúng tôi đã xây dựng chương trình văn nghệ dân gian rất đặc sắc để phục vụ du khách trong các chương trình để quảng bá, lưu truyền các làn điệu dân ca truyền thống của dân tộc mình để lan tỏa ra nhiều người cùng biết và cùng gìn giữ.”
Tuy nhiên, không chỉ nhờ vào các câu lạc bộ hay chương trình văn nghệ mà Then trở nên sống động, chính những lớp học với các em nhỏ là nơi mà điệu Then thực sự được trao truyền và thấm sâu vào đời sống cộng đồng.
 Tại Thái Hải, những đứa trẻ mới 5–6 tuổi đã biết ôm đàn tính, tập từng câu Then đầu tiên về bản làng. Ảnh: Thái Nguyên TV |
Trong lớp học hát Then Tày của thầy Văn Tiến Khởi tại xã Chợ Đồn, các em nhỏ chăm chú lắng nghe và học theo từng nốt nhạc, từng câu hát được truyền dạy. Nhờ niềm đam mê và tinh thần ham học, chi trong thời gian ngắn, nhiều em đã thuộc những bài Then cổ và Then lời mới.
Hát Then, đàn tính là nét văn hóa đặc trưng của cộng đồng bản địa, bởi vậy, ở làng văn hóa Thái Hải, thuộc xã Tân Cương, Then hiện diện như hơi thở cuộc sống.
 Chị Lê Thị Hằng, người dân làng Thái Hải. Ảnh: Thái Nguyên TV |
Tại ngôi làng này, những đứa trẻ mới 5 - 6 tuổi đã biết ôm đàn tính, gảy lên những âm thanh trong trẻo, tập từng câu Then đầu tiên về bản làng. Chị Lê Thị Hằng, người dân làng Thái Hải, chia sẻ: “Các con rất hăng say học và muốn học để bảo tồn văn hóa của dân tộc. Từ nhỏ, các con đã được nghe bố mẹ hát khi đón khách du lịch đến nhà, hoặc trong các buổi sinh hoạt gia đình. Khi lớn hơn thì được các bà, các mẹ truyền dạy.”
 Bà Ma Thị Đặng dạy hát Then đàn tính cho em nhỏ. Ảnh: Thái Nguyên TV |
Trong không gian của những ngôi nhà sàn cổ hàng trăm năm tuổi nép mình dưới bóng cây rừng, trước sân nhà, trẻ nhỏ quây quần quanh các nghệ nhân cao tuổi, mắt chăm chú theo dõi từng ngón tay gảy đàn tính. Cứ như vậy, theo thời gian, từng thế hệ nối tiếp nhau, từng nốt nhạc, từng lời hát đã trở thành ký ức đẹp đẽ và đầy sống động của mỗi người dân làng. Bà Ma Thị Đặng, làng Thái Hải, cho biết: “Làng có khoảng 30 - 40 bạn nhỏ, đều biết đàn tính hát Then. Tôi là thế hệ đi trước, cũng được truyền dạy từ cha ông, nên bây giờ tôi truyền lại cho các con để giữ lấy văn hóa đàn tính hát Then của mình. Việc truyền dạy không cứ thời gian cố định. Lúc nào rảnh rỗi hoặc buổi tối, chúng tôi lại tập trung các con, các cháu đến để truyền dạy lại, đến nay là 3 thế hệ.”
Ở Thái Hải, hát Then, đàn tính không chỉ là nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng mà người dân làng còn kết hợp nghệ thuật Then với du lịch. Du khách đến đây không chỉ ngắm cảnh hiền hòa mà còn được nghe những làn điệu Then ngân vang giữa không gian nhà sàn cổ. Chị Đào Thị Lan, du khách Hà Nội, chia sẻ: “Trước khi đến đây, tôi đã tìm hiểu và rất mong được nghe điệu đàn tính hát Then bởi đây là nét văn hóa đặc sắc nhất của vùng đất này. Khi được xem bà con biểu diễn, tôi thấy điệu hát thật mượt mà, hòa hợp với cảnh sắc hiền hòa nơi đây.”
Từ lớp học nhỏ tại nhà văn hóa Chợ Đồn, đến những đêm lửa hồng rực sáng ở Thái Hải, tiếng đàn cùng những giai điệu Then mượt mà ngân vang trong niềm vui đón khách… đã tạo nên bức tranh sinh động về hành trình gìn giữ di sản ở Thái Nguyên. Những điệu Then, âm thanh đàn tính vẫn luôn sống cùng đời sống hiện đại, nhờ những tấm lòng yêu văn hóa, nhờ sự gắn kết cộng đồng, và nhờ niềm tự hào dân tộc được truyền từ đời này sang đời khác. Và khi tiếng đàn tính vẫn còn ngân lên giữa đại ngàn Việt Bắc, khi lời Then vẫn được trẻ nhỏ học thuộc và hát say mê, di sản này sẽ còn được gìn giữ và lan tỏa mãi, như một phần hồn cốt của đồng bào Tày, Nùng ở Thái Nguyên.