Với vẻ đẹp thiên nhiên kỳ vĩ, hoang sơ, đậm bản sắc văn hóa dân tộc Lô Lô đen, xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc (Bảo Lạc) như “đóa hoa” giữa rừng núi phía Tây tỉnh Cao Bằng. Khuổi Khon thu hút du khách trong nước và quốc tế bởi nét đẹp mộc mạc, giản dị và lòng mến khách của đồng bào Lô Lô đen nơi đây.

Theo quốc lộ 34, ngược từ Thị trấn huyện Bảo Lạc về Thành phố Cao Bằng, đến km 12 và rẽ trái theo đường đồi hơn 4 km là đến bản du lịch cộng đồng Khuổi Khon. Hơn 60 nóc nhà sàn lợp ngói âm dương của đồng bào Lô Lô đen nơi đây quanh năm lẩn khuất trong mây núi. Xóm Khuổi Khon nằm trên gò tương đối bằng phẳng, các nhà gần nhau xếp cùng một hướng, nhà nọ cách nhà kia khoảng 10 m.

Xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc (Bảo Lạc). Ảnh: caobang.gov.vn

Con đường nhỏ len lỏi đi quanh những ngôi nhà sàn núp mình dưới tán cây. Nhà sàn của người Lô Lô với nguyên vật liệu chính là gỗ, tre, có 5 gian, 4 mái; cửa chính ở gian giữa. Bên ngoài là sàn phơi thóc, phơi quần áo. Trong nhà gọn gàng và sạch sẽ, không gian thoáng đãng. Vào khoảng tháng 5 âm lịch là mùa trồng cấy. Khi đó, tại các triền đồi, những khoảng ruộng bậc thang tấp nập người, nước lấp lóa từng mảng bạc tô điểm thêm vẻ đẹp giữa núi rừng.

Đến Khuổi Khon, du khách đều muốn lên đỉnh gió hú để ngắm toàn cảnh xóm. Đỉnh gió hú là một dải đồi, vắt bên sườn phải là Khuổi Khon, sườn trái nhìn sang xã Hồng Trị (Bảo Lạc). Gió vi vu thổi, từng vạt hoa sim, hoa mua tím ngắt bên triền đồi đung đưa trước gió, bên cạnh những vạt cây sa mộc đón gió và phát ra âm thanh như sóng biển.

Đồng bào Lô Lô ở Khuổi Khon vẫn giữ được hầu như nguyên vẹn các giá trị văn hóa truyền thống, thể hiện trên nhiều phương diện từ đời sống vật chất, như: ăn, mặc, ở, đi lại... đến đời sống tinh thần là các làn điệu dân ca, dân vũ, âm nhạc và các lễ hội truyền thống.

Phụ nữ Lô Lô với trang phục truyền thống. Ảnh: Công Luận/ VOV

Bà Lê Thanh Điệp, Phó Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Bảo Lạc, Cao Bằng, cho biết: Việt Nam và tại bản Khuổi Khon có trên 60 hộ là người dân tộc Lô Lô đen. Đối với dân tộc Lô Lô và Lô Lô đen có những nét văn hóa truyền thống và riêng biệt đã được lưu giữ từ xa xưa. Thứ nhất là về trang phục truyền thống, phong tục, tập quán, nếp sống, sinh hoạt và trên cơ sở văn hóa truyền thống như vậy, bản dân tộc Lô Lô, xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc, đã được Bộ văn, Hóa thể thao và Du lịch hỗ trợ Đề án bảo tồn truyền thống dân tộc Lô Lô. Đề án đã bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, như: xây nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng và bảo tồn các nhà truyền thống để phát triển du lịch homestay. Thứ 2 là bảo tồn các giá trị văn hóa khác, như: dân ca, dân vũ; bảo tồn các nghề truyền thống là thêu, dệt thổ cẩm.

Với lợi thế từ sự kỳ vĩ của thiên nhiên, cùng bản sắc văn hóa còn nguyên sơ, đồng bào Lô Lô đen ở Khuổi Khon đã chủ động cải tạo khuôn viên, phát triển du lịch cộng đồng. Ông Phạm Hải Quỳnh, Giám đốc Viện phát triển du lịch Châu Á, cho biết: Bình quân mỗi năm khoảng 300 khách đến du lịch tại Khuổi Khon. "Khuổn Khon là một bản làng đầu tiên làm du lịch cộng đồng ở Bảo Lạc. Đầu tiên là từ 1 hộ gia đình và rất thành công. Sau đó có thêm nhiều hộ gia đình làm homestay và giữ được giá trị cảnh quan, thiên nhiên. Sau đó có nhiều đoàn lữ hành lên khảo sát đã hỗ trợ xây dựng thêm nhiều homestay để Khuổi Khon phát triển.

Cùng với đó, đồng bào Lô Lô đen ở Khuổi Khon đã nỗ lực gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình để níu chân những lữ khách đường xa đam mê khám phá.

Ông Nông Văn Toàn, Công chức Văn hóa-xã hội xã Kim Cúc, huyện Bảo Lạc cho biết: Khuổi Khon mong muốn phát triển du lịch gắn với bảo tồn các giá trị văn hóa, tạo sức hút riêng biệt: "Nhà nước cùng chính quyền huyện Bảo Lạc và xã Kim Cúc đã đề ra chương trình để bảo tồn, phát huy văn hóa của dân tộc Lô Lô ngay từ các hộ gia đình. Trong đó, đặc biệt chú ý đến dân ca, âm nhạc của dân tộc Lô Lô. Hiện chúng tôi đang phối hợp với bà con, tuyên truyền giữ gìn bản sắc của dân từ văn hóa đến các ngôi nhà sàn."

Đến với Khuổi Khon, du khách sẽ được đắm chìm vào khung cảnh bình dị trong từng nếp sinh hoạt của người dân, chứng kiến những người phụ nữ nhịp nhàng đưa thoi dệt vải tạo nên những bộ trang phục truyền thống độc đáo, tinh tế; cùng ngồi bên bếp lửa nghe những câu chuyện về lịch sử, phong tục truyền thống được gìn giữ từ bao đời của dân tộc Lô Lô; cùng hòa mình với các hoạt động lao động, sản xuất của người dân nơi đây. Khuổi Khon có nhiều thuận lợi cho việc phát triển du lịch cộng đồng gắn với du lịch lịch sử và sinh thái, bởi nằm trên tuyến du lịch Đông Bắc, là điểm kết nối thuận lợi để du khách từ đây đến các điểm du lịch nổi tiếng khác, như: thác Bản Giốc, Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó, Vườn Quốc gia Phia Oắc - Phia Đén, Khu di tích Quốc gia đặc biệt rừng Trần Hưng Đạo… và các địa phương lân cận.