Cuốn sách do NXB Phụ nữ ấn hành, đặt lại vấn đề về vai trò và vị trí của nhà trường, học sinh, và thúc đẩy việc phát triển văn hóa đặt câu hỏi để việc học trở nên hiệu quả hơn, đồng thời khuyến khích mỗi người tự hoàn thiện mình trên hành trình tự học, học tập suốt đời.

Trong “Học”, GS. André Giordan mở ra một cách tiếp cận hoàn toàn mới về bản chất của “sự học”  – một cách tiếp cận có thể làm đảo lộn mọi quan niệm truyền thống của chúng ta. Cuốn sách không chỉ đặt lại vấn đề về vai trò và vị trí của nhà trường, mà còn thúc đẩy phát triển “văn hóa đặt câu hỏi” – điều thiết yếu để thích nghi với một thế giới đang thay đổi từng ngày.

Quả thật, thế giới hiện nay đang thay đổi với tốc độ chưa từng có, đặc biệt dưới làn sóng công nghệ do trí tuệ nhân tạo (AI) dẫn đầu. Có lẽ đối mặt với tình huống này, nhiều giáo viên trên khắp thế giới cảm thấy như thể bị bỏ lại đằng sau, như thể mình đang bị những “ông thầy máy” vượt mặt. Vậy trong kỷ nguyên này, trường học còn giữ được vai trò trung tâm truyền thụ tri thức không? Người học có còn cần đến trường để học những điều mà ChatGPT có thể cung cấp chỉ trong vài giây? Những câu hỏi mang tính thời cuộc ấy buộc chúng ta phải nhìn lại – và suy nghĩ nghiêm túc về vai trò của trường học, của người dạy, và đặc biệt là của người học.

Là người từng trực tiếp đứng lớp tại bậc trung học, một nhà nghiên cứu kỳ cựu trong lĩnh vực khoa học giáo dục, đồng thời là người sáng lập Trung tâm Nghiên cứu Giáo học pháp và Nhận thức luận Khoa học (LDES) tại Đại học Genève (Thụy Sĩ), GS. André Giordan đã viết cuốn sách này bằng tất cả kinh nghiệm thực tiễn giảng dạy và kết quả của nhiều năm nghiên cứu chuyên sâu.

Trước hết, tác giả khẳng định rằng tất cả mọi người đều là người học, bởi để tồn tại và phát triển, con người phải học suốt đời. Học, cũng như ăn uống, là điều kiện để sống còn. Nó là động lực thúc đẩy sự tiến hóa của nhân loại và sự trưởng thành của từng cá nhân.

Điểm khiến con người khác biệt với rô bốt, AI nằm ở chính năng lực học hỏi đầy tính tinh tế và linh hoạt – một “ân huệ” mà tự nhiên ban tặng cho chúng ta. Con người không chỉ tiếp thu kiến thức đơn thuần, mà còn biết học từ sai lầm, từ kinh nghiệm sống, từ tương tác xã hội. Chúng ta biết học cách yêu thương, hợp tác, phản tư và sáng tạo – đó là những điều rô bốt, AI không thể bắt chước hoàn toàn. Bằng khả năng ấy, một đứa trẻ từ lúc chào đời đã có thể học ăn, học nói, học đi, học cảm nhận thế giới xung quanh một cách đầy kỳ diệu.

Nhưng thật nghịch lý, chính khả năng học tự nhiên ấy lại bị mai một dần khi trẻ bước vào trường học – nơi lẽ ra phải giúp khả năng ấy phát triển. Trong sách, GS. André Giordan sẽ nêu ra những ví dụ minh họa vừa hài hước vừa chua chát để lột tả nghịch lý ấy. Chúng ta học đủ thứ – nhưng lại không hiểu chính quá trình học của mình: học ra sao, não bộ vận hành thế nào, thông tin được xử lý và xử lý bằng cách gì.

Bên cạnh những lý luận và triết lý giáo dục sâu sắc, GS. André Giordan còn trình bày các phương pháp sư phạm cụ thể, thiết thực và dễ áp dụng: cách bắt đầu một bài giảng lôi cuốn, cách khơi gợi sự tò mò, dẫn dắt tranh luận, giúp học sinh phát hiện và thay đổi lối suy nghĩ quen thuộc… Đặc biệt, trong hai chương cuối (14 và 15), tác giả bàn về “nghề giáo viên tương lai” – người thầy không đơn thuần là người truyền đạt tri thức, mà là người truyền cảm hứng, người kết nối, người giúp học sinh tự học và tự “chuyển hóa”. Giảng dạy, vì thế, là một nghề khó – và càng cần thiết hơn bao giờ hết trong một thế giới đang có sự “xâm nhập” ngày càng sâu của AI.

“Học” là hành trình truy tìm lời giải cho những câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng thực chất đầy phức tạp: Chúng ta học như thế nào? Vai trò của trí nhớ, động lực và cảm xúc? Chúng ta biết được gì về những năng lực đáng kinh ngạc của bộ não? Tại sao có những trẻ em và người lớn lại gặp khó khăn trong việc học?