Tổng thống Mỹ Donald Trump trong những ngày qua liên tiếp gửi thư thông báo mức thuế mới đến các quốc gia trên thế giới, tạo áp lực lớn khiến các đối tác thương mại của Mỹ phải chạy đua để tránh các mức thuế cao khi xuất khẩu hàng hóa vào Mỹ kể từ ngày 01/08.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump phát biểu về thuế quan tại Nhà Trắng tại Washington, D.C., Hoa Kỳ, ngày 2/4/2025. Ảnh lưu trữ: REUTERS/Carlos Barria

Trong các ngày từ 12-17/07, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gửi thư thông báo mức thuế mới đến hơn 30 quốc gia là các đối tác thương mại lớn của Mỹ, trong đó có Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, Mexico, Canada… đồng thời cho biết sẽ sớm gửi thư đến hơn 150 quốc gia khác.

Lựa chọn nào cho EU?

Theo nội dung các bức thư được ông Donald Trump gửi đi, Mỹ sẽ áp thuế 30% với EU và Mexico, 35% với Canada kể từ ngày 01/08 nếu các bên không đạt được một thỏa thuận thương mại mới với Mỹ trước thời hạn này. Với Hàn Quốc và Nhật Bản, hai đối tác thương mại lớn và là đồng minh chính trị hàng đầu của Mỹ tại châu Á, mức thuế sẽ là 25%. Đối với hơn 150 quốc gia khác, đa số là các quốc gia nhỏ ở châu Phi và Caribe vốn không có nhiều giao dịch thương mại với Mỹ, chính quyền Mỹ sẽ gửi thư và nói rõ mức thuế, thay vì đàm phán.

Màn hình hiển thị hình ảnh Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tại Sở giao dịch chứng khoán Bombay (BSE) trước kế hoạch áp thuế của Trump tại Mumbai, Ấn Độ, ngày 02/4/2025. Ảnh lưu trữ: REUTERS/Francis Mascarenhas

Các động thái mới từ chính quyền Mỹ đặt ra nhiều thách thức đối với các quốc gia và tổ chức đang muốn tránh xảy ra kịch bản xung đột thương mại toàn diện với nền kinh tế số 1 thế giới. Với EU, mức thuế mới mà Mỹ công bố (30%) cao hơn cả mức thuế ban đầu (20%) mà ông Donald Trump công bố đầu tháng 4 và theo Ủy viên thương mại EU, Maros Sefcovic, mức thuế này trên thực tế đồng nghĩa với việc xóa bỏ thương mại giữa Mỹ và EU. Trước mắt, EU vẫn ưu tiên giải pháp đàm phán khi tạm ngưng việc trả đũa thuế nhôm thép của Mỹ, vốn ban đầu dự kiến áp dụng từ ngày 14/07, đến sau ngày 01/08. Tuy nhiên, giống như trong giai đoạn tạm hoãn 90 ngày mà phía Mỹ đưa ra, thách thức lớn nhất với EU hiện nay vẫn là việc nên lựa chọn cách tiếp cận cứng rắn hay mềm dẻo trong giai đoạn đàm phán nước rút với Mỹ.

Theo ông Jacob Funk Kirkegaard, chuyên gia tại Viện nghiên cứu Bruegel ở Brussel (Bỉ), EU phải thể hiện mạnh mẽ hơn. Ông Cyrus de la Rubia, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng thương mại Hamburg (Đức), thì nhận định: “Nếu chỉ nhìn vào khía cạnh thương mại đơn thuần, tôi ủng hộ quan điểm cứng rắn bởi theo đánh giá của tôi, và điều này đã được chứng minh bằng các mô hình kinh tế, nước Mỹ có thể sẽ phải chịu thiệt hại nhiều hơn EU nếu EU dự tính áp dụng các mức thuế trả đũa”.

Tuy nhiên, một số chuyên gia kinh tế khác cho rằng việc ông Donald Trump liên tục trì hoãn việc áp thuế cho thấy Tổng thống Mỹ vẫn muốn đạt được một thoả thuận với EU. Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng ING (Hà Lan), ông Carsten Brzeski cho rằng EU có thể đề xuất mua thêm hàng hoá Mỹ, như: đậu, khí tự nhiên hoá lỏng (LNG) và đặc biệt là vũ khí, trong bối cảnh EU cũng đang gia tăng chi tiêu quốc phòng.

Tác động từ căng thẳng địa chính trị

Trong tuyên bố mới nhất hôm 17/07, Tổng thống Mỹ Donald Trump tự tin cho biết Mỹ có thể sớm đạt thoả thuận với nhiều đối tác kinh tế lớn trong những ngày tới, trong đó có Ấn Độ, nền kinh tế lớn thứ 4 và là quốc gia đông dân nhất thế giới. Tuy nhiên, các yếu tố căng thẳng địa chính trị hiện nay trên thế giới có thể sẽ khiến các cuộc đàm phán thuế quan trở nên phức tạp và khó lường hơn. Đầu tuần này, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đặt ra thời hạn 50 ngày với Nga để chấm dứt cuộc xung đột Nga-Ukraine đồng thời đe doạ sẽ áp các lệnh trừng phạt nặng với Nga và các đối tác kinh tế của Nga nếu nỗ lực chấm dứt xung đột tại Ukraine thất bại.

Theo giới quan sát, Trung Quốc, Ấn Độ là các đối tác kinh tế lớn của Nga hiện nay, do đó, nếu lời đe doạ của Mỹ về việc đánh thuế 100% với các nước này (nhằm gián tiếp gây sức ép kinh tế với Nga) được thực hiện, các kết quả đàm phán thời gian qua với Ấn Độ, và thậm chí cả thoả thuận đã đạt được trước đó với Trung Quốc, có thể bị tổn hại. Đối với một nền kinh tế lớn khác là Brazil, việc ông Donald Trump đe doạ áp thuế 50% cũng được xem là xuất phát chủ yếu từ các yếu tố phi thương mại. Ông Jochen Stanzl, Trưởng bộ phận phân tích thị trường của Công ty dịch vụ tài chính CMC Markets (Anh), nhận định: “Hiện vẫn còn quá nhiều sự không chắc chắn và theo tôi đây chính là điểm nghẽn lớn nhất. Tôi nghĩ mọi người có thể chấp nhận mức thuế cao, dù không vui vẻ gì nhưng điều quan trọng là cần có sự hoạch định an toàn, điều mà chúng ta hiện nay không có. Mọi việc thay đổi liên tục. Tôi nghĩ sự hoạch định an toàn là những điều quan trọng nhất hiện nay, và tất nhiên là cả mức thuế thấp nhất có thể nữa, nhưng điều này thì cần phải chờ kết quả các cuộc đàm phán”.

Theo Giáo sư Alan Sykes, đến từ Trường Luật của Đại học Stanford (Mỹ), trong bối cảnh hiện nay, khả năng các xung đột thương mại toàn cầu có thể sớm được giải quyết trước ngày 01/08 hay không vẫn là dấu hỏi lớn.