Tại Đại hội toàn quốc lần thứ XIII, lần đầu tiên Đảng cộng sản Việt Nam đưa khái niệm “quản trị quốc gia” vào Văn kiện, mở ra một chương mới về tư duy điều hành đất nước theo hướng: Hiện đại, minh bạch và cạnh tranh hiệu quả.

Tinh thần ấy tiếp tục được khẳng định trong Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XIV của Đảng, với yêu cầu: Xây dựng hệ thống quản lý nhà nước, quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả, phục vụ và kiến tạo phát triển, xây dựng Chính phủ số, chính quyền số”. Đây là bước tiến về nhận thức trong tư duy của Đảng, chuyển từ mô hình “quản lý” sang “quản trị”.

Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ra mắt Đại hội. Ảnh: TTXVN

Bản chất của quản trị quốc gia hiện đại là xây dựng một Nhà nước pháp quyền liêm chính và có năng lực phục vụ nhân dân. Ở đó, pháp luật là công cụ, dữ liệu là nền tảng, con người là trung tâm và phát triển là mục tiêu.

Tích cực phục vụ nhân dân   

Chị Hoàng Thị Tiếng đến Trung tâm phục vụ hành chính công xã Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, làm thủ tục chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Chị được cán bộ hướng dẫn từ lấy số, đăng ký đến làm thủ tục trực tuyến. Nhờ được chỉ dẫn rõ ràng, chị Tiếng đã hoàn thành hồ sơ nhanh chóng. Chị Tiếng chia sẻ: "Cán bộ tiếp dân nhiệt tình và làm giấy tờ thủ tục hành chính nhanh gọn hơn trước đây. Giải thích hướng dẫn rõ ràng nên làm rất nhanh".

Chị Hoàng Thị Tiếng chỉ là 1 trong nhiều trường hợp được thụ hưởng những lợi ích sau khi Việt Nam triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Sau hơn 5 tháng triển khai, mô hình quản trị quốc gia đang chuyển từ trạng thái chính quyền hành chính thụ động, nặng về quản lý, sang trạng thái chủ động, tích cực phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển.

Ông Đỗ Xuân Hiếu, Phó Chủ tịch UBND xã Hoà Phú, tỉnh Đắk Lắk, cho biết: "Chính quyền bây giờ là chính quyền phục vụ, thay vì ngồi đợi người dân thì chính quyền phải đến với người dân, doanh nghiệp. Chủ động nắm bắt nhu cầu của người dân, doanh nghiệp để xây dựng chính sách, đặt ra những kế hoạch, dự án để rồi đáp ứng nhu cầu của người dân".

Bước tiến của tư duy quản trị hiện đại

Trong mô hình quản trị truyền thống, quản trị thường gắn với mệnh lệnh hành chính và kinh nghiệm. Nay năng lực lãnh đạo còn được đo bằng khả năng ra quyết định dựa trên dữ liệu, bằng chứng và phản hồi xã hội. Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông, phân tích: "Triết lý về mặt quản trị quốc gia của Việt Nam đều hướng đến phục vụ người dân, lấy nhân dân làm gốc. Tuy nhiên, công nghệ số đã thay đổi cách thức vận hành, cách thức quản trị và cách thức phục vụ người dân của bộ máy nhà nước. Ví dụ như ngày xưa tư duy xin - cho vẫn còn phổ biến nhưng bây giờ công nghệ thay đổi cách thức nhà nước phục vụ. Bây giờ cung cách thủ tục hành chính trực tuyến, phi địa giới, khoảng cách giữa người dân và nhà nước đã được rút ngắn. Và rộng hơn từ khía cạnh điều hành của quốc gia thì việc hoạch định chiến lược rồi thực thi các chiến lược dựa vào số liệu, dựa vào dữ liệu giúp cho chuyện ra quyết định để điều hành cũng nhanh hơn".

Chính quyền kiến tạo, quản trị tốt không chỉ điều hành, mà là khích lệ, huy động và tạo niềm tin. Nhiều địa phương đã đi đầu trong chuyển đổi tư duy quản trị, như tỉnh Quảng Ninh đã vận hành Trung tâm điều hành thông minh IOC, cung cấp thông tin theo thời gian thực, giúp lãnh đạo ra quyết định minh bạch và kịp thời; TP Đà Nẵng xây dựng mô hình quản trị số tương tác hai chiều, tạo kênh phản hồi trực tiếp giữa chính quyền và công dân.

Nếu tư duy quản lý trước đây nhấn mạnh vào kiểm soát và điều hành, thì “quản trị” nhấn mạnh vào điều phối và kiến tạo. TS Nguyễn Văn Đáng, Viện Lãnh đạo học và Hành chính công, Học Viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, cho rằng: "Một nền quản trị quốc gia hiện đại, hiệu lực, hiệu quả phụng sự nhân dân thì đặc trưng bởi sự phát huy vai trò của nhiều chủ thể, trong đó vai trò của Nhà nước, của hệ thống chính trị là hàng đầu và bên cạnh đó là từng bước thu hút sự tham gia của nhiều chủ thể khác. Chẳng hạn như khu vực thị trường, các chủ thể là các doanh nghiệp chẳng hạn, Trung ương ban hành Nghị quyết 41 về doanh nghiệp doanh nhân trong thời kỳ mới, thể hiện quan điểm hiện đại trong việc thừa nhận vị thế vai trò của lực lượng này cho tiến trình hiện thực hóa mục tiêu phát triển quốc gia".

Phát biểu tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa 15, khi gợi mở về một số điểm mới và những định hướng quan trọng trong dự thảo Văn kiện trình Đại hội đảng toàn quốc lần thứ 14, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Chúng ta phải khẳng định rõ hơn mô hình quản trị quốc gia trong giai đoạn tới: Quản trị dựa trên pháp luật minh bạch, dữ liệu tin cậy, hạ tầng số hiện đại, bộ máy tinh gọn, cán bộ liêm chính, kỷ cương đi đôi với phục vụ. Quản trị như vậy là quản trị kiến tạo phát triển, không phải quản trị xin - cho".

Xây dựng nền quản trị quốc gia hiện đại, linh hoạt, cạnh tranh hiệu quả không chỉ là yêu cầu của hội nhập, mà còn là điều kiện để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng phát triển. Một nền quản trị hiện đại sẽ là trụ cột của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nơi: Đảng lãnh đạo bằng tầm nhìn; Nhà nước quản lý bằng pháp luật; Xã hội vận hành bằng niềm tin và sự tham gia của người dân.