Các số liệu thống kê mới nhất tại châu Âu cho thấy dân số của Liên minh châu Âu (EU) đã đạt mức cao kỷ lục trong năm 2024, nhờ lượng người di cư đông đảo. Theo giới chuyên gia, dòng người di cư trong tương lai sẽ ngày càng có nhiều đóng góp cho xã hội và nền kinh tế EU, bất chấp những chính sách khắt khe hiện nay của khối trong vấn đề này.

Theo số liệu do cơ quan thống kê Eurostat công bố ngày 11/7, dân số của Liên minh châu Âu (EU) đã đạt mức cao kỷ lục 450,4 triệu người trong năm 2024. Mức tăng này chủ yếu đến từ dòng người di cư, một lần nữa giúp bù đắp tình trạng sụt giảm dân số tự nhiên (số ca tử vong tiếp tục vượt quá số trẻ sơ sinh) năm thứ tư liên tiếp. Từ năm 2012 đến nay, mỗi năm EU đều ghi nhận số người qua đời nhiều hơn số trẻ chào đời và theo đó di cư trở thành động lực duy nhất thúc đẩy dân số nội khối. Xu hướng này phản ánh một thực tế đáng lo ngại về tình hình nhân khẩu học của châu Âu khi dân số già hóa nhanh chóng, tỷ lệ sinh thấp gây áp lực lớn đối với hệ thống phúc lợi và thị trường lao động thiếu hụt nguồn nhân lực trẻ.

Một nhóm người di cư mới đến chuẩn bị khởi hành đến đất liền Hy Lạp ngày 11/7/2025. Ảnh: REUTERS/Nicolas Economou

Trong năm qua, dân số EU tăng thêm 1,07 triệu người. Tuy nhiên, con số này không xuất phát từ sự gia tăng dân số tự nhiên – khi có tới 4,82 triệu người qua đời, trong khi chỉ có 3,56 triệu trẻ sơ sinh chào đời, dẫn tới mức giảm tự nhiên lên đến 1,3 triệu người. Chính lượng di cư ròng đạt 2,3 triệu người đã đóng vai trò then chốt giúp EU duy trì đà tăng dân số. Đức, Pháp và Italy tiếp tục là 3 quốc gia đông dân nhất trong khối, chiếm gần 50% dân số toàn EU. Trong khi đó, 19 trong tổng số 27 nước thành viên ghi nhận mức tăng dân số trong năm 2024, còn 8 nước tiếp tục xu hướng giảm. Malta dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng với 19 người trên mỗi 1.000 dân, tiếp theo là Ireland với 16,3 và Luxembourg với 14,7. Ngược lại, Latvia chứng kiến mức giảm sâu nhất với 9,9 người/1.000 dân, sau đó là Hungary (-4,7), Ba Lan và Estonia (cùng -3,4).

Ông John Wilmoth, Giám đốc bộ phận dân số của Vụ các vấn đề kinh tế và xã hội của LHQ (UNDESA). Nguồn: Reuters

Dân số của EU đã tăng từ 354,5 triệu người vào năm 1960 lên hơn 450 triệu người ở thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, tốc độ tăng đã giảm mạnh qua các thập niên – từ mức trung bình 3 triệu người/năm trong những năm 1960, xuống còn chưa đến 1 triệu người/năm trong giai đoạn 2005–2024. Eurostat nhận định sự gia tăng dân số gần đây phần lớn đến từ việc lượng người di cư tăng mạnh trở lại sau khi đại dịch COVID-19 qua đi. Điều này cũng phù hợp với các đánh giá của Liên hiệp quốc (LHQ) trong những năm gần đây, khi cho rằng dòng người di cư sẽ là động lực chủ yếu giúp gia tăng dân số ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các nước phát triển.

Ông John Wilmoth, Giám đốc bộ phận dân số của Vụ các vấn đề kinh tế và xã hội của LHQ (UNDESA), cho biết:  “Sau đại dịch Covid-19, tuổi thọ của người dân toàn cầu lại tăng trở lại. Đó là điều tốt nhưng đến năm 2080, số người 65 tuổi hay già hơn sẽ nhiều hơn số trẻ em dưới 18 tuổi. Do đó, với một số quốc gia, dòng người di cư sẽ là động lực chính về tăng trưởng dân số trong tương lai”.

Đối với các nước EU, thực trạng dân số hiện nay và vấn đề người di cư đặt ra nhiều vấn đề phức tạp. Về mặt chính sách, Ủy ban châu Âu (EC) và nhiều quốc gia thành viên EU vẫn đang siết chặt các quy định về kiểm soát nhập cư nhằm xoa dịu lo ngại của công chúng, dù số lượt vượt biên trái phép tại EU trong năm ngoái giảm 38%, xuống mức thấp nhất kể từ năm 2021. Mặt khác, ngày càng có nhiều ý kiến cho rằng việc châu Âu xử lý quá cứng nhắc vấn đề người di cư có thể sẽ gây thiệt hại cho lợi ích của chính khối này.

Nhiều chuyên gia kinh tế đang dẫn chứng trường hợp của Tây Ban Nha như một ví dụ thành công của việc biến mối lo người di cư thành cơ hội. Cụ thể, theo các số liệu của Eurostat, Tây Ban Nha là nền kinh tế tăng trưởng mạnh nhất châu Âu trong năm ngoái, với GDP tăng 3,2%, cao hơn hẳn so với các nước lớn trong khu vực. Theo giáo sư Javier Díaz-Giménez từ Trường Kinh doanh IESE ở Barcelona (Tây Ban Nha), một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thành công này là cách tiếp cận khác biệt của Tây Ban Nha đối với vấn đề di cư, khi chính phủ nước này lựa chọn chính sách cởi mở thay vì siết chặt biên giới như nhiều quốc gia Tây Âu khác.

Là cường quốc thế giới về du lịch (đón 94 triệu du khách trong năm 2024), ngành yêu cầu lực lượng lao động đông đảo, khi dân số trong độ tuổi lao động tại Tây Ban Nha đang già đi, sự tham gia của lao động nhập cư đã giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp tại Tây Ban Nha xuống mức thấp nhất kể từ năm 2008. Trong số 468.000 việc làm mới được tạo ra, có tới 409.000 vị trí do người nhập cư hay những người có quốc tịch kép đảm nhận.

Các nhà kinh tế của JPMorgan chỉ ra rằng Tây Ban Nha đã ghi nhận mức di cư cao nhất trong 10 năm qua, với gần 750.000 người mới đến vào năm 2022. Ngân hàng Tây Ban Nha cũng ước tính rằng nhập cư đóng góp hơn 20% vào mức tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người gần 3% của GDP giai đoạn 2022-2024. Không chỉ bổ sung lực lượng lao động, người nhập cư còn đóng góp lớn vào ngân sách thông qua thuế thu nhập và bảo hiểm xã hội, cao hơn mức họ nhận được từ các chương trình phúc lợi.

Theo bà Amy Pope, Tổng Giám đốc Tổ chức di cư quốc tế (IOM), không chỉ đóng góp kinh tế cho các quốc gia, dòng người di cư còn mang lại các lợi ích khác nếu được kiểm soát tốt. “Di cư cũng là một phần giải pháp cho vấn đề biến đổi khí hậu. Di cư giúp tạo nên lực lượng lao động cần thiết trong các lĩnh vực chế tạo, qua đó chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Do đó, chúng ta cần suy nghĩ về vấn đề di cư một cách tổng thể, không chỉ ở khía cạnh các hậu quả khi không kiểm soát được vấn đề này, mà còn ở khía cạnh giúp các cộng đồng đáp ứng được các đòi hỏi của tương lai”.

Ngoài Tây Ban Nha, tại Đức, các nhận thức về người di cư cũng có dấu hiệu thay đổi tích cực hơn. Bất chấp lời kêu gọi của một số chính trị gia về việc hồi hương người Syria, Viện Kinh tế Đức cho rằng khoảng 80.000 lao động Syria đang làm việc trong các ngành công nghiệp thiết yếu như sản xuất ô tô, y tế và giáo dục, cùng hơn 5.000 bác sĩ Syria đang hành nghề tại Đức và lực lượng này đóng góp quan trọng cho nền kinh tế cũng như hệ thống an sinh xã hội tại Đức.